SY - fragmente

"M’u fanit në mendje fytyra vërtet e paharrueshme, prej rosaku të shartuar me mëz, e Ujerës, fytyrë që, s’di pse, më zgjonte njëfarë malli. Edhe fundërrinat mbajnë më pak erë të qelbur kur i sheh të gërshetuar në nyjen e madhe të një jete që ka qënë edhe e jotja. Nuk e kishte vrarë askush. Kish ikur Haki dhe qe kthyer pas ca kohësh Alberto. Askush nuk e kërcënoi me vdekje, por ai iku sërish. Heraherës dërgonte karta. Po digjem në Romë. Po digjem në Milano. Po digjem në Vjenë. Kish ikur Alberto dhe qe kthyer për disa ditë si Hans. Pastaj kish ikur Hans e qe kthyer Habib. Kish ikur Habib e qe kthyer Alqiviadh. Ndërkaq, pati kohë e përkushtim të digjej therrorisht në Stamboll, Sofje, Bukuresht, Riad, Bon e ashtu me radhë. Pati kohë të kthehej herë i rrasur në raso, - e të shpërndante Biblën në ca zona të thella, ku kishte më shumë kisha e famulli, se banorë, - herë i fundosur në xhybe, - e të përhapte Kur’anin Glorioz në ca zona të thella, ku kishte më shumë muezinë, xhami, tyrbe e dervishë, se sa besimtarë, - herë në kostume ngjyrash e trajtash të ndryshme, me jakat plot stema shoqërish bamirëse, okulte, aristokratike, blerë nëpër tregjet me vjeturina. Pastaj kish ikur Leonidhë e qe kthyer John. Kish ikur John e s’po kthehej. U gjysmua numuri i pleqve, u trefishuan plehërat - ai hiç. As karta, as habere, as të fala, as ndonjë fjollë hiri nga altari ku, logjikisht, duhej të digjej ato kohë. Ca sehirxhinj të realiteteve historike kishin vënë baste të majmë se, po të kthehej, kësaj here do të vinte si Yamamoto, Prishnamurti, Ha Ki Neng, ose diçka e ngjashme. Do t’i jetë mbaruar ajo lafsha sa një çitjane, qe zgërdhirë atëhere njëri nga nëpunësit pa emër të Doganave. E përethur, e pashtershmja gurrë popullore, nisi atëbotë në kërkim të tij një përrua plot flluska të ylberta:

Të nisëm Haki / Prisnim Yamamoto / Shpirti na u mpi / Na dërgo një foto // O, Hakiu i nënës / Ku e le vatanë / Dhe dritën e hënës / Horrat po e hanë // Po vaji dhe loti / Kot s’na vajtën, jo / Kur të pyesë Zoti / Ne mos na harro!

Ë-ja, gërma e lotit dhe e Zotit

Në vend që të pakësojë tërthotazi të qarën dhe pafatninë, përdorimi i çartur i gërmës ë, ngjitja atje ku nuk duhet dhe prerja atje ku është e domosdoshme, nxjerrin në pah ato zbrazëti të frikshme që përzjejnë njëjësin me shumësin, foljen me ndajfoljen, emrin me përemrin, derrin me dajën, sapunin me djathin, qenin me besnikërinë, paranojën me metanojën, poezinë me bërsinë, prozën me blozën etj. Shpresoj të mos e kapim ditën e errët kur mileti do qajë me e, a, o, y.

A.-Ch. Kyçyku, Shqip

Pengje, plehëra, lule

Julia-Maria Kyçyku, Venezia 2010 (C)

"Se edhe lexuesi është njeri. Të krijohet përshtypja sikur mendjet e ndritura, në një flatrim e vetëdjegie gati misionare, për ta zgjeruar ndriçimin e tyre të epërm, detyrohen të shpëlajnë tru. Por, në fakt, vetëm mendjet e ngushta, ose shpirtrat e rëndomtë, zgjedhin këtë mënyrë për të zgjeruar pushtetin e tyre (politik dhe / ose ekonomik, ose edhe-edhe), bujën, famën, që të mos hyjnë në "sevrage" mediatik, duke përdorur letërsinë si mjet. Lëvizja kopjon të hidhurën Stockholm Syndrome* dhe mund të përkthehet thjesht: i mbushet koka lexuesit me plehëra, me bërsi, me mbeturina, - që mund të shkëlqejnë nga shiu, ashtu siç mund të shkëlqejnë edhe nga urina etj, - dhe ia mbush aq shpesh dhe pa ndërprerje, me një dhunë që fshihet nën përkushtim ndaj artit dhe vetmohimin e shtirur të një heroi, saqë ai një ditë betohet se e ka kokën plot me lule. Nga ai çast, si mund të mos jenë lulet e vërteta plehëra, si të mos jenë plehërat e vërtata lule?! Se edhe lexuesi njeri është: duron shumë, por e çon gjakun dhe bojën gjer në gju kur ndokush guxon t'ia shkulë lulet e t'ia zëvendësojë me plehëra, apo aq më fort kur e Vërteta shtron hije dyshimi mbi synimet e kopshtarit". 

A.-Ch. Kyçyku, Comunicare in-humanum est, ligjërata universitare, rumanisht, 2011

* In psychology, Stockholm Syndrome is a term used to describe a real paradoxical psychological phenomenon wherein hostages express empathy and have positive feelings towards their captors, sometimes to the point of defending them.