(copëza)
Rrëfenjë me kufij / Poveste cu graniţe
Duke hyrë në vendlindje.
Doganieri (plot mirësjellje, në anglishten e vet): Ku po shkoni, zotëri?
- Në shtëpi.
Duke dalë nga vendlindja:
Doganieri tjetër (plot mirësjellje, në anglishten e vet):
- Ku po shkoni, zotëri?
- Në shtëpi.
La intrarea în ţara de naştere.
Vameşul (politicos, în engleza lui): Unde mergeţi, domnule?
- Acasă.
La ieşirea din ţara de naştere.
Celălalt vameş (politicos, în engleza lui): Unde mergeţi, domnule?
- Acasă.
Shah, ose Anekdotat sipas të Vërtetës
/ Şah, sau Anecdotele după Adevăr
Im atë më çonte shpesh pasditeve në kafenenë e dikurshme të Lidhjes së Shkrimtarëve. Për mbi dhjetë vjet, takova e njoha atje shumicën e autorëve të shqipes. Por më fort se kafeneja dhe figurinat e tymit të duhanit, - që ishin shumë më joshëse e të lira se sa librat që shkruanin, - më pëlqente një kthinë ku gjendej vetëm një llampë e pluhurosur, një kuti shahu dhe një njeri të cilin vazhdimisht e gjenim atje. Nuk mbaj mend cili ishte, di vetëm se nuk qe shkrimtar. Atje ulesha e luaja shah, duke dëgjuar monologjet zbavitëse të “kundërshtarit”. Humbja gjithmonë, kurse ai gazmendej si fëmijë, aq sa shpesh më vinte të humbja vetëm që ai të mos vuante. Pas humbjeve në shah, me një përpikmëri që sot nuk më duket e rastit, im atë më njihte me shkrimtarë breznish, krahinash e pamjesh të ndryshme. Lexoja tejmase për moshën që kisha, por ecja vetëm pas librave, jo pas autorëve. Me mirësjelljen që e ka shquar gjithmonë, im atë më thoshte: “Ky është xhaxhi shkrimtar filani”, kurse Filanit: “Ky është im bir i madhi”. Atij: “I pëlqejnë librat e tu, të ka lexuar”; mua: “Thuaji xhaxhit, të lutem, cili libër i tij të ka pëlqyer më shumë”. Përgjigjet e mia ishin të çiltra, si më poshtë vijon: “Hamleti”, “Plaku dhe deti”, “Pinokio”, “Frymë të vdekura”, “20 mijë lega nën det”...
Tata mă ducea deseori după masă la cafeneaua de odinioară a Ligii Scriitorilor. Timp de peste zece ani, am întâlnit şi am făcut cunoştinţă acolo cu cei mai mulţi dintre autorii literaturii albaneze. Dar mai mult decât cafeneaua şi figurinele fumului de ţigară – cu mult mai atrăgătoare şi libere faţă de cărţile pe care le scriau – îmi plăcea o cămăruţă unde se găsea doar un bec prăfuit, o cutie de şah şi un om pe care mereu îl găseam acolo. Nu ţin minte cine era, ştiu doar că nu era scriitor. Mă aşezam acolo şi jucam şah, ascultând monoloagele haioase ale «adversarului». Pierdeam mereu, iar el se bucura ca un copil, încât deseori îmi venea să pierd doar ca el să nu sufere. După pierderile la şah, cu o exactitate ce azi nu mi se pare întâmplătoare, tata îmi prezenta scriitori din generaţii, zone şi chipuri diferite. Citeam foarte mult pentru vârsta mea, dar mergeam doar după cărţi, nu după numele autorilor. Cu politeţea caracteristică, tata îmi spunea: “Acesta este nenea scriitor Cutărescu”, iar lui Cutărescu: “Acesta este fiul meu cel mare”. Lui: “Îi plac cărţile dumitale, te-a citit”; mie: “Spune-i lui nenea, te rog, care carte a lui ţi-a plăcut cel mai mult”. Răspunsurile mele erau sincere, precum urmează: “Hamlet”, “Bătrânul şi marea”, “Pinochio”, “Suflete moarte”, “20 de leghe sub mări”...
Nota bene
Kumti qe i thjeshtë: ndërroni kokat, se ju janë vyshkur dafinat.
Mesajul era simplu: schimbaţi-vă capetele, căci vi s-au ofilit laurii.
"Markending"
Nxënëse në klasën e 5-të fillore (me gishtat lart, në trajtë V-je): «Zysh, zysh, vemë të lexoj hartimin tim, ose cakto një koleg ta lexojë hartimin tim para klasës. Ka kuçedra, kafshë të çuditshme, politikë. I ka të gjitha pjesët përbërëse të një kryevepre. Ka politikanë, shtazë të përbindshme, aventura, tradhti bashkëshortore, krime. Ka lule, komplote, romantizëm, filozofi, mashtrime, plehëra e multikulturalizëm. Ka poezi. Ka seks. Ka mendim të lirë. Ka muzikë të brendshme. Ka gjithçka. Ka unitet në diversitet. Ka edhe të vdekur. Ka edhe krime ndërplanetare. Si lejoni të heshtet ndaj një krijimi të tillë?! Zysh, zyysh, zyyysh... »
Elevă în clasa a V-a primară (cu degetele sus, în formă de V): «Doamnă, doamnă, pune-mă să citesc compunerea, sau desemnează un coleg să mi-o citească în faţa clasei. Are monştri, animale ciudate, politică. Conţine toate elementele necesare unei capodopere. Are politicieni, bestii nemiloase, aventuri, trădări conjugale, crime. Are flori, comploturi, romantism, filozofie, escrocherii, gunoaie şi multiculturalism. Are poezie. Are sex. Are gândire liberă. Are muzică lăuntrică. Are tot. Are unitate în diversitate. Are şi morţi. Are şi crime interplanetare. Cum permiteţi să se tacă faţă de o asemenea creaţie?! Doamnă, doaamnă, doamnăăă ...»
Esse
Për fat të mirë, jo çdo vend ngjan me ata që e popullojnë. Për fat të keq, jo çdo njeri ngjan me vendin që popullon.
Din fericire, nu orice loc seamănă cu cei care îl populează. Din nefericire, nu orice om seamănă cu locul pe care îl populează.
Anasjelltas / Viceversa
Disa gjëra i shkruan, që të mund të rrosh; disa gjëra nuk i shkruan që të mund të vdesësh. Dhe anasjelltas.
Pe unele lucruri le scrii, ca să poţi trăi; pe unele nu le scrii, ca să poţi muri. Şi viceversa.
Është vetëm i verbër / E doar orb
Një zonjë, duke mbajtur frerësh me mundim një qen që fare lehte mund të quhej kuçedër:
"Mos u trembni, se vetëm është tërbuar, por nuk sheh fare nga sytë, i gjori, mos u trembni".
O doamnă, ţinând cu greu în frâu un câine ce foarte uşor putea fi numit balaur:
«Nu vă temeţi, că doar a turbat, dar nu vede deloc, săracul, nu vă temeţi».
Ndihmë e shpejtë / Prim-ajutor
Më rrinte gozhdë në kokë një lajm nga epiqendra e një katastrofe natyrore të freskët: „Disa herë ekipet e ndihmës së shpejtë u detyruan të presin gjymtyrët e disa njerëzve të mbetur nën rrënoja, që të mund t’u shpëtonin jetën”. Kështu vepronin edhe disa shkrimtarë të mërgimit për të shpëtuar në libra bukurinë e disa njerëzve të shtrenjtë. Njëlloj, por nga kahu i kundërt, rropateshin disa bashkëkohës ndaj shkrimtarëve të mërguar: që t’ua fshinin emrat dhe praninë nga kujtesa e atdheut.
Îmi stătea ca un cui în gând o ştire din epicentrul unei catastrofe naturale recente: „Deseori echipele de salvare au fost nevoite să taie membrele unor oameni prinşi de sub dărâmături, ca să le salveze viaţa”. Aşa făceau şi unii scriitori din exil pentru a salva în cărţi frumuseţea unor oameni dragi. Şi exact invers acţionau unii contemporani faţă de scriitori: ca să le şteargă numele şi prezenţa din memoria patriei de origine.
, si në Letërsi / , ca în Literatură
, veçanërisht sot, buja rropatet të duket vlerë, kurse Vlera flet vetiu, pa përdorur gjuhën e drunjtë dhe të sheqerosur të marketingut. Ajo shpërndahet dhe mbërrin atje ku duhet përmes kanalesh të tjerë ngjizjeje, si çdo përmasë e mrekullisë. Një pjesë e madhe e autorëve marrin çmime e trymbetohen vetëm sepse janë bashkëkohës me shumë pak autorë të tjerë, kryeveprat e të cilëve nuk mund të “përkthehen” kur shfaqen dhe të sigurojnë shitje masive, apo shpëlarje trush.
, îndeosebi astăzi, faima se zbate să pară valoare, iar Valoarea vorbeşte de la sine, fără a folosi limba de lemn şi zaharisită a marketingului. Valoarea se răspândeşte şi ajunge unde trebuie prin alte canale, ca orice dimensiune a miracolului. Cei mai mulţi autori sunt azi premiaţi şi trâmbiţaţi doar fiindcă sunt contemporani ai unor foarte puţini (alţi) autori, ale căror capodopere nu pot fi «traduse» şi nu pot asigura vânzări în masă sau spălare de creiere.
Kulm(i) / Culme-a
- Nuk të dëgjoj, se ka shumë zhurmë!
- Kush bën aq zhurmë?
- Unë, se po flas.
- Me kë?
- Me ty.
- Nu te aud, că e mult zgomot!
- Cine face zgomot?
- Eu, că vorbesc.
- Cu cine?
- Cu tine.
Pengje, plehëra, lule / Ostatici, gunoaie, flori
"Se edhe lexuesi është njeri. Të krijohet përshtypja sikur mendjet e ndritura, në një flatrim e vetëdjegie gati misionare, për ta zgjeruar ndriçimin e tyre të epërm, detyrohen të shpëlajnë tru. Por, në fakt, vetëm mendjet e ngushta, ose shpirtrat e rëndomtë, zgjedhin këtë mënyrë për të zgjeruar pushtetin e tyre (politik dhe / ose ekonomik, ose edhe-edhe), bujën, famën, që të mos hyjnë në "sevrage" mediatik, duke përdorur letërsinë si mjet. Lëvizja kopjon të hidhurën Stockholm Syndrome* dhe mund të përkthehet thjesht: i mbushet koka lexuesit me plehëra, me bërsi, me mbeturina, - që mund të shkëlqejnë nga shiu, ashtu siç mund të shkëlqejnë edhe nga urina etj, - dhe ia mbush aq shpesh dhe pa ndërprerje, me një dhunë që fshihet nën përkushtim ndaj artit dhe me vetmohimin e shtirur të një heroi, saqë ai një ditë betohet se e ka kokën plot me lule. Nga ai çast, si mund të mos jenë lulet e vërteta plehëra, si të mos jenë plehërat e vërtata lule?! Se edhe lexuesi njeri është: duron shumë, por e çon gjakun dhe bojën gjer në gju kur ndokush guxon t'ia shkulë lulet e t'ia zëvendësojë me plehëra, apo aq më fort kur e Vërteta shtron hije dyshimi mbi synimet e kopshtarit të parë".
* In psychology, Stockholm Syndrome is a term used to describe a real paradoxical psychological phenomenon wherein hostages express empathy and have positive feelings towards their captors, sometimes to the point of defending them.
"Că şi cititorul e om. Ţi se creează impresia că minţile luminate, într-un zbor şi mistuire aproape misionare, ca să-şi extindă lumina lor superioară, sunt obligate să spele creiere. Dar, de fapt, doar minţile înguste, sau sufletele ordinare, optează pentru aşa ceva, ca să-şi mărească puterea lor (politică şi/sau economică, sau şi-şi) faima, pentru a nu intra în sevraj mediatic, folosind literatura drept instrument. Mişcarea copiază amarul Stockholm Syndrome* şi se poate traduce simplu : i se umple capul cititorului cu gunoaie, lături, cu rămăşiţe – care pot străluci de ploaie, aşa cum poate străluci şi de urină etc. – şi i se umple atât de des şi neîntrerupt, cu o violenţă ce se ascunde sub devotamentul faţă de artă şi cu martiriul prefăcut al unui erou, încât cititorul într-o zi jură că-şi are capul plin de flori. Din acea clipă, cum să nu fie florile adevărate gunoaie, cum să nu fie gunoaiele adevărate flori?! Că şi cititorul om este: îndură mult, dar face sânge şi cerneală de om când cineva îndrăzneşte să-i smulgă florile din cap şi să i le înlocuiască cu gunoaie, sau cu atât mai mult când Adevărul întinde umbre de suspiciune asupra primului grădinarului".
* In psychology, Stockholm Syndrome is a term used to describe a real paradoxical psychological phenomenon wherein hostages express empathy and have positive feelings towards their captors, sometimes to the point of defending them.
* Njeriu për njeriun është shkrimtar / Omul pentru om e scriitor (A.-Ch. Kyçyku)
* Njeriu për njeriun është shkrimtar / Omul pentru om e scriitor (A.-Ch. Kyçyku)