„Pragu, ose Vdekja shkruan me dy duar” - roman i ri / 23 gusht 2019


Ngjarjet që pasojnë janë folur me vete, në një lloj verbimi, - për të cilin do të shkruhet aq sa duhet, - dhe / ose janë shkruar me vete, në një lloj dëgjimi, për të cilin do të flitet aq sa duhet”. Autori

Në “rolet” kryesore: Zëri, Hija, Gjyshi magjistar, Gjyshi që muros dritare, hijet e dashura të gjysheve, kosa, Ajo, Rumuni, Shqiptari, Greku, Amerikani, Turku, uji, dëbora, tunele në akull, libra të djegur, Gjoli, Kinemaja, gurë të latuar kalldrëmi e themelesh, verbim(e), hiri, Kujtesa, uria e peshqve, drita, fluturimi, një dashuri e fshehur, sende nga luftrat botërore, qirinj, një kamion i vjetër, vegla të dukshme e të padukshme ndërtimi, por edhe shkatërrimi, disa dogana, dinamiti, bojë shkrimi si gjak dhe gjak si bojë, zhgjëndrra, Varreza, fjalë e pasthirrma, por sidomos heshtje. 

Metaforat nyjëtohen në bindjen se "Vdekja jo vetëm shkruan me dy duar, por edhe flet pa dorashka..."

Ky roman hap serinë me "shkujtime" të Ardian-Christian Kyçykut, që zhbirojnë nga një kënd i panjohur disa prej ngjarjeve thelbësore të botës shqiptare e letrare.

F r a g m e n t

KREU I

1. As në libra gjërat nuk mund të ndodhnin kaq përkryer. Hija e fëmijës i ledhatoi ballin dhe i pëshpëriti: “E di ç’kam parë, por jo në ëndërr?” Ai nuk e dinte. Kam parë Vdekjen, shtoi e bija, por atë Vdekjen me pelerinë të zezë e me kosë në dorë. Po? Po, por është kohë krize dhe Vdekja e ka nxjerrë kosën për shitje. Që të mbahet gjallë... Po si do mbahet gjallë vdekja, kur shet mjetin, që e mban në jetë, u habit ai pa hapur sytë, i ngjethur nga mendimet e së bijës. Nuk ishte andej, por as këtej, vijoi e bija. Ishte si mbi pragun e derës. Cilës derë, pyeti ai. Pak më tutje ishe ti, me dy qirinj të trashë në duar.
- Ndezur ishin?
- Sytë ishin ndezur; - e sqaroi ajo, - qirinjtë jo...
- Mbase që të mos shihja ç’ndan pragu...
U zgjua pasi e bija kish rënë sërish në gjumë. Ajo kish ende atë moshën e ndritshme, kur njeriu troket në një derë edhe për të hyrë, edhe për të dalë. As në libra, përsëriti ai. Madje as në një libër të shkruar prej meje, në paqe të plotë, brenda vështrimit të pavarur të një të verbri, larg zhaurimës përgjumëse të ditënatës e sidomos të kujtimeve që nuk bëhen dot letërsi e që nuk shndërrohen dot më as në jetë, as në ëmbëlsi vegimi. Kështu kam ëndërruar të rrjedhin qëniet dhe gjërat: sikur po shkruaja për to symbyllur, ose arratisur kësaj bote, me dy duar brenda së njëjtës dorë, njëra e padukshme dhe krejt e Zotit, tjetra: e dukshme, në tharje e sipër, më fort e vdekjes, se sa e imja, por ende e pangopur me hijeshi femre. Në këtë gjendje do të doja edhe të jepja shpirt, edhe shkrim, në heshtje pak më të thellë se gjoli dhe uria e koranëve, si gati për t’u lindur, që të mos cënohet me asgjë harmonia e epërme. Njëzetenjë vjet më parë, këtë rrugë do ta kisha marrë më këmbë, në palcë të dimrit. Më vonë, as me koburen në tëmth nuk do kisha lëvizur vendit. Kurse tani asgjë s’më ndalon, asgjë s’më step. Kufijtë janë shembur, radha për viza është futur si gjysma e ndonjë skeleti gjarpri në harresë; as përfytyrimi im më i çartur prej shkrimtari nuk do t’i kish sheshuar gjërat me kaq përpikmëri. (…)