Ese në një fjali / Eseuri dintr-o frază / One sentence essays ©
[SQ] Shorti i titullon shënimet „Thematicon” (thur me mend edhe rimat Thaliaticon dhe Thanaticon). Si në Eastories – titull i një cikli skenarësh, Thematicon-i është hartuar nga Shorti prej Them, Thema/tik dhe kon, që edhe në shqip, edhe në rumanisht përshkruan thjesht hapësirën ku Shorti çon jetën dhe dorëshkrimet. Jeta në e nga një kon – hijeje, terri, muzgu, drite, varet. Ai bën jetën e tërhequr të një tetëdhjetë vjeçari, të themi, i bindur se disa viganë të artit rrinë nëpër cepa ngaqë nuk i nxe pjesa tjetër e botës. Padyshim që nuk ka zgjedhur tërheqjen që të bëhet vigan. Ai vetëm s’ka mundur të mos tërhiqet. Qysh në fëmininë e hershme ka ëndërruar një cep ku të mos e plagosin për vdekje dhe nga ku të mos lëndojë njeri. Vite më pas shkroi se „Në gjeometrinë e epërme cepi ka formë maje”. Bashkautori, RO, 2023
[RO] Shorti își intitulează însemnările „Thematicon” (face și rimele Thaliaticon și Thanaticon). Ca și „Eastories” – titlul generic al ciclului de scenarii, Thematicon este compus de Shorti din Them (spun, rostesc – alb.), Thema/tic – temă, tematic/ă, și con (care și în albaneză – kon, și în română descrie simplu spațiul în care Shorti își duce viața și manuscrisele). Viața într-un și dintr-un con – de umbră, penumbră, beznă, amurg, lumină, depinde. El duce viața retrasă a unui octogenar, să spunem, convins că unii uriași ai artei stau prin colțuri fiindcă nu-i încape restul lumii. Sigur că nu a ales retragerea ca să devină uriaș. El doar n-a putut să nu se retragă. Din fragedă copilărie a visat la un colț în care să nu poată fi rănit mortal și din care să nu poată răni pe nimeni. Ani mai târziu a scris că „În geometria superioară, colțul are forma unui vârf”. Coautorul, 2023
În Geometria Superioară, colțul are forma
Vârfului
Libra që e varfërojnë lexuesin, duke i krijuar përshtypjen se mund t'i pasurojë - dhe libra që e pasurojnë pa e lejuar t'i varfërojë.
*
Hija dixit: Nuk shkruaj që të vij të flas, por
flas që të ik të shkruaj.
Umbra dixit: Nu scriu ca să vin să vorbesc, ci vorbesc ca să plec să scriu.
*
Takim me lexues të zgjedhur, ose që e dinë se shtëpinë nuk e ndërton bojaxhiu.
*
Më-dyshje: është një shqipe rrënjore, e gjithëkohëshme, që i bën snobët të shkumëzojnë e të shpallin se po lexojnë përkthime të dobëta.
*
Thonjëza të mëdha e të vogla: Letërsia – mes yshtjes për t'u pavdekësuar njëherësh me ndryshimet madhore që harrohen dhe lirisë për të shtuar sadopak dritë mbi 'vogëlimat' e përhershme.
*
Zhvendosje e thjeshtë: sa më tepër mbushen
krenat me idhuj, aq më pa krena mbeten idhujt.
Simplă mutare: cu cât mai mult sunt umplute capetele cu idoli, cu atât mai fără capete rămân idolii.
*
Një hidhërim të cilin s’e mjekon dot asnjë lëvdatë shtypi, çmim a dekoratë: kur lexuesi i zgjedhur, madje edhe vetë autori, e dinë se sa dhe çfarë mund të pritet prej tij në librat që pasojnë.
*
Një tjetër sprovë ndaj fjalës: flasin e
bërtasin jo që t'i dëgjojë njeri, por që t'i shohë.
O altă încercare asupra cuvântului: vorbesc și strigă nu ca să-i asculte cineva, ci ca să-i vadă.
*
Bëma nga bota e letrave: Më lehtë mund t'i
zgjosh buzëqeshjen një të vdekuri, sesa arsyen një idhujtari.
Fapte din lumea hârtiilor: Mai ușor îi poți trezi zâmbetul unui mort, decât rațiunea unui idolatru.
*
...
në letërsi, ai që ngulmon të ketë gjithmonë fjalën e fundit, 'vdes' i pari.
... în literatură, cel care insistă să aibă mereu ultimul cuvânt, 'moare' primul.
*
Në varësi të epokës (sidomos letrare), ka një
dallim të madh midis të qënit 'i blerë' dhe të qënit 'i shitur'.
În funcție de epocă (mai ales literară), există o mare diferență între a fi 'cumpărat' și a fi 'vândut'.
*
Kohë e mrekullueshme për të përmirësuar
shkrimin me dorë.
Vreme perfectă pentru a îmbunătăți scrisul de mână.
*