Para se të jepte shpirt, nëna lëngoi tre vjet. Dy vjet të rëndomtë dhe një i brishtë. Pra: nëna jetoi një ditë më shumë. Nuk dha shpirt mes dhimbjesh të pazakonta, sepse dhimbjet ia kishin marrë shpirtin ditë për ditë e natë për natë, atje në dhomën ku e vendosën që të kishte sa më shumë paqe e ku zukamat helmuese të kësaj bote mezi mbërrinin. Për tre vjet me radhë, pat vuajtur aq sa e bija dhe i biri po betoheshin që shpirti nuk qënkej veçse njëfarë bombe ku strukeshin qysh në lindje thërrmijat e dhimbjes. Thërrmijat e mbrame u bënë pluhur të dielën në drekë. Nëna ndërroi jetë, ulëriu e bija. Nëna nuk mund të vdiste. Ajo vetëm kish ndërruar jetë. Erdhi me shpejtësi doktori i lagjes, erdhi prifti dhe arritën të dy në përfundimin se e ndjera ishte tashmë e ndjerë. U fanitën ca kushërira të largëta të nënës, ca ish shoqe pune, ca fqinje gjysmë të verbëra e të kërrusura, me sapunë e peshqirë në duar, dhe e lanë dhe e fshinë murgën nënë që ishte dobësuar e ngjante me një foshnjë.
Para se të dobësohej aq, e bija dhe i biri qenë rropatur ta shpëtonin. Vargu i pafundëm i doktorëve, njëri më i zgjedhur se tjetri, patën thënë se nëna ka kancer, nuk ka kancer, ka diabet, s’ka diabet, ka tumorr, s’ka tumorr, ka edhe dy muaj jetë, edhe një muaj jetë, edhe një javë jetë, ka marrë fund, të njoftohej prifti, të parapaguheshin qivuri, gropa e varrit, varrmihësit, temjanisësit, thurësit e kurorave, djelmoshat që do ta zbrisnin qivurin nga kati i pestë i pallatit, që do ta vendosnin në zukun e zi e ashtu me radhë.
Një trumbë tjetër shëruesish, ata që bënin mrekullira me duar, me gishta, me lutje, me çajra e bimë a lëngje të tjerë, hodhën poshtë me vrer e përbuzje bindjet e doktorëve dhe thanë se nëna ishte vërtet e sëmurë, kish sëmundje të keqe, mirpo asnjë sëmundje s’ishte mjaftueshëm e fuqishme për t’u bërë ballë hireve të tyre. Prandaj e qethën nënën shkurt, si ushtare, ia mbështollën kokën me një shami të zezë, pastaj me një shami të bardhë, shumëngjyrëshe, me lule, pa lule, me fytyra engjëjsh e shenjtësh, me gërma e numura çudibërës. Pastaj e morën nënën mbi një vig, e çuan mes malesh, në ajër të pastër, rrëzë liqenesh malorë e shkëmbinjsh me borë, buzë detit, në shpella të lashta prej kripe e kristalesh, e mbajtën disa muaj të kallur në argjilë e në allçi, në velenxa leshi e lëkurë dhensh, e lagën me eliksire, e kënduan dhe e kunguan, e vunë të rrëfehej e të pendohej, derisa e sollën mbrapsht ashtu siç e kishin marrë, mirpo me disa muaj jetë më pak.
- Mund të isha çmallur me ju gjatë kësaj kohe, - u tha nëna fëmijëve.
E bija dhe i biri, gjatë kësaj kohe, patën shpenzuar qimet e kokës dhe qenë endur parreshtur, me trena e qerre, mbi mushka e varka, pas nënës, kishin thirrur të çmeritur: si guxoni ta qethni nënën tonë, si guxoni ta zhvishni nënën tonë, si guxoni ta kallni në argjilë e në allçi, si guxoni ta spërkatni me lëngje, ta këndoni e kungoni, si guxoni ta...
Por të gjithë kishin guxuar dhe tani nëna vendosi të ngujohej në dhomën e vet dhe t’i duronte dhimbjet pa u ankuar. Ishte mahnitur që aq të panjohur, gjithsesi, qenë rropatur ta shpëtonin. Duke përfituar nga ardhja e pranverës dhe nga kujisja e sgalemëve mbi liqenin e parkut, nëna mori të lexonte të gjithë librat e shenjtë të kohës. I lexonte me vëmendje të madhe, me përkushtim, pa i hequr sytë nga gërmat as gjatë therjeve të përbindshme në kocka, apo gjatë zjarrmive e ftohmave që ia zinin frymën. I vinte keq që nuk pat lexuar aq mrekullira më parë, por as kohë nuk kish pasur. I vinte rëndë nga të gjithë që ishte dobësuar aq, që flokët po i binin me shpejtësi, që nuk gatuante dot më, që nuk shkonte dot vetë në banjë, që duhej ta lanin e vishnin fëmijët, njëlloj siç i pat larë e veshur ajo dikur.
Muajin e mbramë të lëngatës e bija dhe i biri nisën ta gdhinin te kryet e nënës dhe t’i tregonin përralla. Shumicën e përrallave nëna i pat harruar. Iu qe lutur vetë që t’ia hiqnin televizorin nga dhoma. Nuk i duronte dot më lajmet plot luftëra, vrasje e gënjeshtra. Nuk i duronte dot zërat e ardhur përmes aparatesh në përgjithësi. Dhe rrinte i dëgjonte përrallat, gjente pika të përbashkëta mes simboleve të folklorit dhe atyre të librave të shenjtë, tregonte vetë ndonjë përrallë, ose ndonjë ngjarje të hijshme nga rinia e vet e largët, dhe prapë çuditej që aq të panjohur ishin kapitur t’ia shpëtonin jetën.
Një ditë, sëmundja e keqe, për çudi, buzëqeshi, dhe nëna u ngrit vetë nga shtrati, lau sytë, lau enët, bëri dush, i krehu vetë flokët e rralluar, u vesh dhe e luti të bijën dhe të birin që ta shoqëronin në park. E shihnin me sy të lebetitur, thua se tashmë nisej të shëtiste nga bota tjetër.
Parku ishte plot me karroca foshnjash dhe me pleq që lëçitnin gazetat.
Tek udhëkryqi, kur të gjitha veturat, autobusët dhe tramvajet u ndalën me kërkëllimë, nëna pandehu se ishin ndalur që të mos ia lëndonin eshtrat dhe muskujt e dobësuar. Mirpo në udhëkryq ndodhej edhe një grua e tjetër e moshuar. Qe përgjunjur në shesh dhe lëpinte një vezë të thyer. Nënës iu mbushën sytë me lot. Tha se jo varfëria e mundshme e asaj qyqareje e kish tronditur, por një pyetje. Pyetja ishte:
- Vallë, ajo grua po hante vezën e gjallë që i pat rënë nga çanta dikujt tjetër, apo ajo vezë i qe thyer asaj vetë e nuk mund ta linte të shkonte kot?
Nënës nuk mund t’i jepje lehtë përgjigje.
Parku voziste në diell, gjethet drithëronin nga era e ëmbël e pranverës, pak vetë e përshëndetën nënën, sepse pak vetë arritën ta njihnin. Përkrahu me të bijën dhe të birin, nëna vajti deri tek bregu i liqenit, kundroi sgalemët dhe rosat që ushqeheshin me thërrime buke, u hodhi edhe ajo disa thërrime, pastaj ndoqi me sy të përmallur varkat e kuqe që shkisnin nga njëra anë e Ishullit të Pensionistëve në tjetrën dhe nuk foli.
Të nesërmen në drekë mbusheshin tre vjet lëngate. Prifti dhe doktori i lagjes thanë se nëna kish ndërruar jetë. I dërguari i posaçëm i varrezës erdhi bashkë me dokumentet që duheshin plotësuar, me sojet e qivurëve që ofronte, me hollësitë marrosëse që sjellin kaherë varrimet ballkanike.
Gjatë natës, me kryet mbështetur mbi qivurin e nënës, e bija dhe i biri qanë pa zë. Kujt do t’i tregonin tani përralla?! Dikush tha se i tillë ishte fati i nënave dhe i fëmijëve në këtë botë. As vetë Shpëtimtari nuk ia pat zgjatur jetën Nënës së Tij. Dhe siduket vdekja e nënës shkaktonte trandje të pandreqshme në qëniet e njerëzve, sepse, në të gdhirë, vigjëluesit që ende i kishin nënat gjallë shquheshin kthjelltas nga të panënët.
Në drekën e parë pa nënë prifti kreu shërbesën fetare mbi kufomën e nënës, pastaj erdhën djelmoshat e varrezës, e ngritën peshë qivurin fëmijëror të nënës dhe e hipën në zukun e zi. Rreth qivurit nuk pati shumë kurora. Sipas zakonit, deri tek kisha, zuku u ndal në prag të çdo udhëkryqi, prifti këndoi nga një psallm, të afërmit hodhën nga një grusht monedhash, lypësit nuk i lanë monedhat të tringëllinin, sepse i peshkuan që në ajër, kurse në kishë, mes freskisë dhe rrezëllimit të butë të qirinjve, prifti i kërkoi Zotit disa herë për nënën një vend me shumë dritë, një vend me shumë paqe, një vend me shumë gjelbërim, dhe u lut që nënës t’i faleshin të gjitha mëkatet e bëra me dashje e padashje.
Kur nëna ishte gati për varr, ca kushërira të largëta, ca fqinje gjysmë të verbëra e ca ish shoqe pune të nënës, u shpërndanë të pranishmëve, përfshi dy të çmendur të parrezikshëm dhe tre varrimtarë lëkurëndritur, që e mbanin frymën gjallë nga vdekjet e të panjohurve, grurë, nga një teke raki, nga një portokall, nga një peshqir sysh, nga një cigare, nga një qiri.
Në varrezën jashtë qytetit varrmihësit e veshur tërë zhele të qelbura, pështynë duart dhe iu futën pastrimit të gropës.
Vetëm kur gozhdët e mëdha po mbërthenin kapakun e arkivolit të nënës, besimi i bijës dhe i birit të nënës u lëkund pak: pandehën se nëna nuk po ndërronte jetë, por se kish vdekur.
Dyzet ditë pas ikjes së nënës, në përputhje me doket e vendit, bija dhe biri, veshur në të zeza, pasi paguan një shërbesë kishtare me rastin e Ditës së të Vdekurve, përgatitën një valixhe me rrobat e reja të nënës, me mbathje, çorape, këpucë, triko, xhaketa e funde, shumica qepur nga vetë nëna, dhe vajtën t’i dhuronin në një azil pleqsh përbri varrezës. Mirpo atë mëngjes azili ishte në festë. Një kamion me rroba të shtrenjta nga të ish-diktatorëve, burrë e grua, të vendit, kish ardhur të lumturonte pleqtë e azilit dhe t’u dëshmonte se kjo qeveri nuk ishte mospërfillëse dhe vrastare si qeveritë e tjera. Kallur në pallto me gëzof, hipur mbi këpucë me taka, mbi çizme që kushtonin sa qimet e kokës (së nënës?), duke lodruar me bastunë fildishi, qelqurina, këmisha, pizhama, pallari e shapka udhëheqësish, pleqtë as që ua varën rrobave të thjeshta të nënës.
Bija dhe biri i nënës ia dhanë valixhen drejtoreshës buçkane të azilit dhe ikën. Pleqtë gumëzhinin, klithnin gëzueshëm, luanin shpatash me bastunë e çadra udhëheqësish, të kënaqur që, më në fund, drejtësia qe vënë në vend, haka kish vajtur tek i zoti, se diktatori zemërhekur që u pat shkatërruar rininë e pjekurinë i pat dorëzuar pasuritë e vjedhura tek pronarët e tyre - njerëz të rëndomtë që nuk kishin bërë asnjë të keqe, asnjë krim, e që shumë-shumë ia nxinin heraherës jetën vetëm njëri-tjetrit.
Atë natë bija e nënës pa në ëndërr kishën, dëgjoi këngën e priftit, përtypjet e kokrrave të grurit në nofullat e të pranishmëve në varrim, pastaj iu avit qivurit të nënës dhe iu mbushën sytë me lot, se nëna ishte gjallë, dhe bijës i dhimbte shpirti, i dukej sikur po bënin një krim, sikur po e varrosnin nënën për së gjalli, para kohe, dhe mezi priste të ulërinte, pa ditur se të gjitha nënat e kësaj bote varrosen para kohe, për së gjalli.