“Ngjarjet që
pasojnë janë folur me vete, në një lloj verbimi, - për të cilin do të shkruhet
aq sa duhet, - dhe / ose janë shkruar me vete, në një lloj dëgjimi, për të
cilin do të flitet aq sa duhet”. Autori
Në “rolet” kryesore: Zëri, Hija, Gjyshi magjistar,
Gjyshi që muros dritare, hijet e dashura të gjysheve, kosa, Ajo, Rumuni,
Shqiptari, Greku, Amerikani, Turku, uji, dëbora, tunele në akull, libra të
djegur, Gjoli, Kinemaja, gurë të latuar kalldrëmi e themelesh, verbim(e), hiri,
Kujtesa, uria e peshqve, drita, fluturimi, një dashuri e fshehur, sende nga
luftrat botërore, qirinj, një kamion i vjetër, vegla të dukshme e të padukshme
ndërtimi, por edhe shkatërrimi, disa dogana, dinamiti, bojë shkrimi si gjak dhe
gjak si bojë, zhgjëndrra, Varreza, fjalë e pasthirrma, por sidomos heshtje.
Metaforat nyjëtohen në bindjen se "Vdekja jo vetëm shkruan me dy duar, por edhe flet pa dorashka..."
Metaforat nyjëtohen në bindjen se "Vdekja jo vetëm shkruan me dy duar, por edhe flet pa dorashka..."
Ky roman hap
serinë me "shkujtime" të Ardian-Christian Kyçykut, që zhbirojnë nga
një kënd i panjohur disa prej ngjarjeve thelbësore të botës shqiptare e letrare.
F r a g m e n t
KREU I
1. As në libra
gjërat nuk mund të ndodhnin kaq përkryer. Hija e fëmijës i ledhatoi ballin dhe
i pëshpëriti: “E di ç’kam parë, por jo në
ëndërr?” Ai nuk e dinte. Kam parë Vdekjen, shtoi e bija, por atë
Vdekjen me pelerinë të zezë e me kosë në dorë. Po? Po, por është kohë krize dhe
Vdekja e ka nxjerrë kosën për shitje. Që të mbahet gjallë... Po si do mbahet
gjallë vdekja, kur shet mjetin, që e mban në jetë, u habit ai pa hapur sytë, i
ngjethur nga mendimet e së bijës. Nuk
ishte andej, por as këtej, vijoi e bija. Ishte si mbi pragun e derës.
Cilës derë, pyeti ai. Pak më tutje ishe
ti, me dy qirinj të trashë në duar.
- Ndezur ishin?
- Sytë ishin ndezur; - e sqaroi ajo, -
qirinjtë jo...
- Mbase që të
mos shihja ç’ndan pragu...
U zgjua pasi e bija kish rënë sërish në gjumë. Ajo kish ende atë moshën e ndritshme, kur
njeriu troket në një derë edhe për të hyrë, edhe për të dalë. As në libra,
përsëriti ai. Madje as në një libër të shkruar prej meje, në paqe të plotë, brenda
vështrimit të pavarur të një të verbri, larg zhaurimës përgjumëse të ditënatës
e sidomos të kujtimeve që nuk bëhen dot letërsi e që nuk shndërrohen dot më as
në jetë, as në ëmbëlsi vegimi. Kështu kam ëndërruar të rrjedhin qëniet dhe gjërat:
sikur po shkruaja për to symbyllur, ose arratisur kësaj bote, me dy duar brenda
së njëjtës dorë, njëra e padukshme dhe krejt e Zotit, tjetra: e dukshme, në
tharje e sipër, më fort e vdekjes, se sa e imja, por ende e pangopur me hijeshi
femre. Në këtë gjendje do të doja edhe të
jepja shpirt, edhe shkrim, në
heshtje pak më të thellë se gjoli dhe uria e koranëve, si gati për t’u lindur, që
të mos cënohet me asgjë harmonia e epërme. Njëzetenjë vjet më parë, këtë rrugë
do ta kisha marrë më këmbë, në palcë të dimrit. Më vonë, as me koburen në tëmth nuk do të kisha lëvizur vendit. Kurse tani asgjë s’më ndalon,
asgjë s’më step. Kufijtë janë shembur, radha për viza është futur si gjysma e
ndonjë skeleti gjarpri në harresë; as përfytyrimi im më i çartur prej
shkrimtari nuk do t’i kish sheshuar gjërat me kaq përpikmëri. (…)