Ç-ja, mendja dhe apostrofi

 

Duke qeshur nëpër dhëmbë, me atë gjuhën që jo rrallë merrte vetitë e hithrës, Afrim Katrahura kish nisur t’ia bënte kokën dhallë Ilirit me një sy. Qe pushtuar befas nga një optimizëm që ia merrte në kthesë atij të komunizmit. Duhej bekuar mbareprapë kjo periudhë tranzicioni. Duhej falenderuar Perëndia për këtë periudhë, sepse, në të vërtetë, tranzicioni kishte shtyrë për nja tridhjetë a më shumë vite më vonë, një luftë që dukej e pashmangshme dhe që do ta kish bërë Evropën pluhur e kujtim.

- Po ish-Jugosllavia? - kish pyetur tjetri.

- Shleu borxhin, - ia preu dijetari. E shleu të tërin menjëherë. Kurse ne të tjerët kemi filluar ta shlyejmë me këste. Qysh në kohë të katragjyshërve...

- Po ata që, edhe pas luftrave, janë prapë në tranzicion?

- E, atyre siduket u duhet të shtyjnë edhe një luftë!

Iliri me një sy qe larguar i zhgënjyer. I dukej sikur të gjithë bënin çmos për të mos e lënë të ikte. Përdornin të gjitha marifetet vetëm që ai të ngordhte aty, si merimanga në vrimë të qenefit.

Pa ia ndjerë mungesën, me gjithëpamësen në sy, Afrim Katrahura kish marrë befas përgjigje nga Yjori për pyetjen më madhore të asaj periudhe që pat shtyrë luftën. I qe veguar pseja vigane e kokave të peshkatarëve. Njerëzit që jetojnë pranë ujrave, i kish kumtuar kasneci qiellor, miku i tij i kahershëm, falë fosforit të peshqve që hanë, ajrit, aromave, por edhe thashethemeve, kanë një tru krejt të veçantë. Në jetën tonë ndodh një proces tejet i rëndësishëm dhe i pakapshëm për syrin e vdekatarit të rëndomtë. Ndodh shkëmbimi i qënieve mesveti, nga njëri trup në tjetrin, ashtu siç e kanë vërejtur kinezët e lashtë. Prandaj ndodh që, një femër, ta zemë, të cilën e ke dashuruar si i marrë për disa muaj a për disa vite, papritur të zbulohet krejt e huaj, e flashkët, pa pikë shije e arome. Njëlloj ndodh edhe me ca të vërteta a zbulime të natyrës politike, fetare, shoqërore, shkencore, letrare e ashtu me radhë. Ha shqip, apo s’ha?

- Ha, bile me kënaqësi! - qe përgjigjur Afrim Katrahura.

- Mërgimi i paprerë i qënieve, - kish vazhduar kasneci, - bën të mundur shndërrimet e lëngjeve dhe të elementeve kimikë brenda jush. E, pra: në kokat tuaja përqëndrohet një sasi e pazakontë lëndësh bërthamore. Shpesh-herë, mos u çudit, kjo lëndë fshihet brenda kokërdhokëve... Përndryshe, kjo botë s’do të kish marrë tatëpjetën. Na keni hapur telashe të mëdha. Na keni detyruar që disave prej jush, atyre të mbështjellëve me renë e anonimatit, t’u presim kokat e, përmes kokave të tyre, të thithim dalngadalë nga kokat e të gjithë të tjerëve lëndën e tepërt bërthamore. Atë të zezën, që tundohet vetëm të rrënojë. S’mund t’i kesh besë njeriu në këto kohëra...

- Mos more-e, - kish brofur Afrim Katrahura i ofenduar. Po juve po na fikkeni derën! Ku ta dimë ne se, bashkë me atë lëndën që thua, nuk po na thithkeni edhe kujtesën, lëngun e fatmirësisë e ku-e-di-unë-se-çfarë...

Kasneci qe mekur.

- Po pse s’thënke ti se, falë eksperimenteve tuaja, ne po përpëlitemi si peshku në fuzhnjë baltovinave të Ballkanit. Juve u dashki vrarë, mor qafira...

Kasneci siduket qe penduar që i kish besuar Afrim Katrahurës më tepër të fshehta nga sa mund të përtypte dhe qe tretur në ajrin plot tymra e barut të mbrëmjes. Harronte se miku i tij, që ende mbante veshur trup, nuk qe pleksur me ndonjë femër qysh në tetorin e 1969-ës.

Miku i fyer kish ulur e ngritur pastaj disa herë, i nevrikosur, tejqyrën dhe qe rrekur ta shquante kasnecin, ose thjesht vezullimin e shpirtit të tij, mes yjeve që ishin afruar mbi çatitë e qytetit e mbi pemë njëlloj sikur të donin të shihnin jo vetëm ç’të mbante koka, barku e bardhaku, por edhe e ardhmja.

Kasneci duhej të qe fshehur në, ose pas ndonjë ylli. Ishte një truk i vjetër i kasnecëve. Ashtu fshiheshin edhe zyrtarucët pas shefave.

Dale, se të gjen ustai ty, mor zogth, i qe drejtuar Afrim Katrahura. Dale, dale – dhe e kish gjetur me të parën, mes aq mijëra yjesh, tek pulitej e fërgëllonte gëzueshëm sikur të mos kish ndodhur asgjë.

Syri prej qelqi brenda tejqyrës qe rrotulluar disa herë, për ta afruar e për ta zhbiruar paq atë yll që ishte njëfarë bartësi mikrobesh, dhe Afrim Katrahurës kish filluar t’i dhimbte zverku, ngaqë detyrohej ta mbante kokën vetëm përpjetë.

Pastaj ylli e mori vesh kumtin dhe nisi të afrohej i penduar, me mirëkuptim e lutje për pajtim, dhe Afrim Katrahura do të kish dhënë shpirt me dy sy në ballë, si shumica dërrmuese e bashkëqytetarëve, sikur ylli të mos ia kish ndezur çaçkën e ballit e të dhuntive, duke i hyrë pikërisht në tejqyrë.

Kur e hapi syrin e vetëm në spital, menjëherë pas fytyrës si patate grirë rrudhash të Doktor Spiros së Kokave, shqoi një rrugë me kalldrëm që ndante njëfarë pazari më dysh dhe zbriste më nge gjer në breg të një liqeni.

Ai liqen, apo moçal, ishte i murrmë.

S’dukej pikë reje mbi ujra. Po ç’janë retë, pyeti ai me vete. Ç’është, më në fund, një ré? Po unë... nga e di fjalën ‘ré’?!

Rrugët ishin të shkreta, plot me pirgje plehërash, me gëzhoja, gropa predhash, mure të plasaritur, xhama të thyer e të ciflosur.

Lëndina para Shtëpisë së Beqarëve ishte bërë shkrumb e hi.

Po ku të kishin qenë fshehur aq plehëra, o Zot?!

Sgalemët e paktë, siç do të mësonte të pasnesërmen, kishin braktisur peshkimin; korbat kishin lënë mërshat në mëshirë të fatit dhe ishin trajnuar në fushë të plehërave.

Paskemi ngrënë më shumë amurë nga sa duhet, rënkoi Afrim Katrahura pa zë.

Në të dyja anët e kalldrëmit ngriheshin murana, kryqe e gurë të mëdhenj, mbi të cilët gdhendeshin ca të vërteta trandëse, si për shembull: këtu pushon Goni i Nëntorit, Fatosi i 93-shit, Saliu i 97-ës, Doda i Bananeve, Rroku i Hekurishteve, Koli i Limonave të Korrikut, Muniri i Patllakeve, Erjoni i Cigareve, Nikua i Nallaneve, Çomja i Pllakave Majolike, Enveri i Leshit, Çimi i Gjyleve, Kiçua i të Vrarëve, Nduja i Duhanit të Dredhur, Zoi i Bazukave, Osmani i Ikrave, Leonidha i Hashashit, Fran Amfetamina, Dhori i Doganave, Drita e Çupkave, Tiku i Ndihmave, Skifteri i Manjetofonave, Myzaferi i Dylberëve e ashtu me radhë, në përputhje me një radhë të kuptueshme vetëm nga Perëndia.

Preheshin secili në ngastrën e vet, pa hapur më telashe e andrralla, pa prishur gjaqe e llogarira, atje ku leku ia pat shitur secilin dyfekut e ku dyfeku s’kish dashur të pranonte rryshfete.

Tërë ky pushim, tha Afrimi me një sy. Zaten, prandaj po fundosemi, se të tërë pushojnë, asnjë s’punon si duhet...

E ditkam shqipen edhe kur qënkam tjetërkush... Po kush të jem unë, o Perëndi, ë?!

Hodhi syrin përgjatë bregut të liqenit dhe, për një çast, pandehu i lumtur se vetitë afruese të syrit të humbur i qenë shtuar këtij të shpëtuarit. E kjo ngaqë shqoi si të ndodheshin vetëm një hap larg: pistën e shkretë të vallzimit, rruginën nga ku i ndjeri xha Raqi i Mjellmave shkonte të hidhte thërrime paninesh në ujë, shkëmbinjtë me lëmyshk jeshil, qilimat e resnjeve, sgalemët që s’kishin marrë vesh se qenë shpikur plehërat dhe ende ngarendnin pas peshqve, renë vezulluese që vejevinte mbi ujra, dëborën e roztë majë maleve.

Kur po kthehej në gjysmën e sallës së spitalit, syri iu ndal mbi një muranë buzë gjolit, pikërisht mbrapa maternitetit të vjetër, në prag të Luginës së Arrative. Ishte një muranë e thjeshtë, mbase e prerë nga ndonjë varr i pazot, apo nga ndonjë shkallë.

Afrim Katrahura picërroi syrin duke ofsharë dhe lexoi si me lupë:

“O, ç mendje e lartë u fundos këtu!”

S’pasonte asnjë emër, asnjë datë. Një daltë e mbrapshtë, megjithatë, kish pasur frymëzimin të mos përdorte, ose të fshinte, apostrofin mes ç-së dhe mendje-s.

Janë çmendur fare, tha me vete. Po ku është lindur këtu ndonjë mendje më e lartë se e imja?! Dhe kjo mendje është gjallë, si kokrra e mollës, megjithë syrin e humbur...

Doktori i Kokave po i paraqiste dhembshurisht, mbi një tavë prej teneqeje nga ato ku mbahen gërshërët, bisturitë dhe veglat e tjera të shërimit me dhunë, mbeturinat e tejqyrës.

- Sa kohë kam ndenjur matanë? - pyeti Afrim Katrahura.

- Nja dy javë.

- Jam përçartur gjë në gjumë?

- Sa të duash. Por të vumë roje xha Teki Shurdhin, që të mos të priste njeri në besë.

Afrim Katrahura kishte dhimbje të tmerrshme koke dhe s’para kurreshtej të dinte ç’xhevahire mistike mund t’i kishin dalë goje pa leje.

Ish-syçka mrekullibërëse prej qelqi qe shndërruar në njëfarë glase e ngurosur.

- Po të kishte shpëtuar, - tha Afrim Katrahura me mallëngjim, - do ta kisha vënë në vend të syrit që humba.

- Ç’t’i bësh, - e ngushëlloi Doktori i Kokave. I ka jeta këto...

Atëbotë ia ndjeu zeherin Ilirit me një sy. Ishin si dy pjesë të së njëjtës kokë, të të njëjtit vështrim. Ishin, si të thuash, siamezë në të parë. Çka nuk kish si t’i vinte për mbarë. Ai ishte më fort siamez me vetë Fatin. Ishte vëlla binjak, synor, vetëm i Fatit. Mbase prandaj i pat blatuar aq jetë e shkëndija përfytyrimi shpikjes/zbulimit të Gjithëpamëses: që ta kishte në vend të Fatit.

Afrim Katrahurës iu vegua në syrin e vetëm një ngjarje e rrallë e historisë së qytetit: varrimi i një tejqyre. Duhej ta kisha bërë jo vetëm tejqyrë, mendonte, por edhe këtejqyrë. Shpenzimet e varrimit i përballonte zoti Themi, ose zoti Stërputhja.

Këtu pushon tejqyra e jetës sime. Ndalu para saj me nderim, o kalimtar, dhe mos harro se të gjithë shkojmë një ditë në botën e pasqyrave dhe të tejqyrave. Nënshkrimi: Afrim Tejqyra.

Mirpo fati s’t’i ndërronte nofkat sipas dëshirës. Ishallah s’ia ngjisnin Katrahura me një sy.

Por mbase ish dashur ta humbte njërin sy, që të mund të shihte se, ç’prej disa vjetësh, qiejt nuk e shihnin më të udhës të harxhonin mbi qytet më shumë se dy stinë. Dimrin e lagësht, pa dëborë, dhe beharin saharian, pa magji. (...)

 

Fragment nga romani “Sy”