Tre shkëlqime
Sundimtari iku në të gdhirë të vjeshtës së dytë. Ishte burrë pa moshë, i rreptë dhe i drejtë. Nuk dihej sa i rreptë mund të ishte, por për drejtësi nuk e kishte shokun.
Iku drejt Lindjes a Perëndimit pa i dhënë hollësira askujt. Në fakt, nuk kishte kujt t’i jepte hollësira, nuk i detyronte shpjegime askujt. Ngjante me hirin e perëndishëm, që ik e vjen sipas dëshirës së vet të pakontrollueshme nga qëniet njerëzore.
Para se të bekonte trojet nga ku po largohej, u tha rojeve: “Shumë janë të ftuar, por pak janë të zgjedhur. Hapni sytë. Mos u sillni si të paftuar. Mos bini pré të dehjeve, të veseve e të gjumit të tepruar. Mendoni sikur ky tempull nuk është i imi, as i juaji, por i stërnipave tuaj. Ruajeni si sytë e ballit…”.
Sundimtari kish shtuar: “Jeni gati të jepni edhe jetën që tempulli të mos përdhoset. Jeta jonë nuk vlen asgjë para nderit, para pastërtisë së shpirtit. Mendosi sikur keni shkelur besën që më dhatë e stërnipat tuaj do t’ju gjykojnë në botën tjetër. Jini të bashkuar, duajeni njëri-tjetrin dhe mos ju shitni askujt, asgjëje…”
Dhe iku.
Tempulli llamburiste në natë. Ishte vjeshtë e dytë. Rojet kyçën portat e rënda prej druri, vunë llozet, mbyllën dritaret dhe morën qëndrim gatitu.
Sundimtari nuk dukej më.
Të nesërmen tempulli ishte po aty, mirpo dolën fjalë sikur rojet nuk ishin më ata.
Të panjohur të paemër ishin sulur fshehtas dhe i kishin vrarë.
Disa i kishin vrarë në gjumë, disa i kishin blerë me florinj të kulluar si ndriçimi i mureve të tempullit.
Rojet që hapën të nesërmen për ajrosje dyert dhe dritaret e tempullit nuk i njihte askush.
U betuan se ishin pó ata roje, se ishin trashëgimtarët e përkohshëm të tempullit, po prapë nuk i njohu njeri.
Vjeshta e tretë i gjeti në tempull. Hapnin portat dhe dritaret për ajrosje, u jepnin kalimtarëve sqarime rreth ndërtimit të tempullit, flisnin gjithmonë dhe vetëm në emër të Sundimtarit, rrëfenin për brendinë e sallave, për orenditë, për sendet me vlerë, përshkruanin stolitë prej kristali, prej ari, prej platiniumi, qeshnin si të mos ishin roje të një ngrehine kaq të rëndësishme, pinin gjer në mbrëmje, bëheshin xurxull nën hënat e diejt që ndërroheshin gjithnjë e më të trishtëm, më të rremë, sillnin kurva dhe i shkërdhenin fillimisht në bodrumet me verë të moçme, pastaj nëpër dhomat e miqve, nëpër sallat e gdhendura në mermer, nëpër shtretërit e Sundimtarit, të shambellanëve, të fetarëve, i linin me barrë, bënin sikur s’i kishin njohur kurrë, hapnin e mbyllnin për ajrosje portat, dyert e dritaret e tempullit.
Njerëzia rrinte dhe i shihte nga larg.
Ndonjërit që guxonte të hapte gojën e t’u tërhiqte vëmendjen i prisnin gjuhën.
Gjuhët ua jepnin për ushqim maceve dhe minjve të tempullit.
Kishin kaluar kushedi sa vjeshta të para, të dyta e të treta.
Ishte plogështuese e madje fyese të merreshe vetëm me ruajtjen dhe ajrosjen e një tempulli, sado i çmuar qoftë.
Thuhej se rojet ishin shtuar e shumuar. Disa nga rojet e hershëm kishin emëruar zëvendësroje e nënroje shumë nga bijtë dhe nipërit e tyre. E kishin ndarë tempullin mesveti, duke u shqyer me dhëmbë e thonj gjer edhe për një pëllëmbë dysheme, për një grimë muri, për një kub ndriçimi. Ish derdhur shumë gjak, qenë tokur shumë duar të përgjakura, ishte harruar shumë gjak gjatë e pas asaj ndarjeje.
Sundimtari nuk kish dërguar asnjë lajm. Fjalët e tij ishin marrë me kohë nëpër këmbë, ashtu siç ndodh kur koha tjetërson thelbin e kërcënimeve dhe i kthen kanosjet në ca shaka çiliminjsh.
Nuk mund të numuronte kush vjeshtat e para, të dyta e të treta, që kaluan mbi e përreth tempullit derisa njëri nga rojet i helmoi në gjumë rojet e tjera, me gjithë fëmijë, gra, nipër e mbesa, dhe mori pushtetin e tempullit në dorë. Ky roje i zëvendësoi të gjithë me ca të paemër që e ngrinin Rojen ngadhnjimtar në qiell, aq sa Roja u shtinte të gjithëve tmerrin që, në të vërtetë, duhej ta ndjenin vetëm ndaj Sundimtarit.
Tempulli ndodhej po aty. Ndarjet e herahershme nuk ia kishin bjerrur brenditë. Roja kryesor ndërmori një ndarje të re dhe u dhuroi zëvendësve nga një copëzë tempull, të cilën e paguanin me kokë nëse do ta pandehnin si të tyren. Tempulli ishte vetëm i tij, vetëm i Kryerojes, ndonëse copërat e tempullit, përkohësisht, i kishin nën zgjedhë zëvendësit.
Njerëzia rrinte jashtë, larg, dhe i ndiqte ngjarjet në heshtje.
Ata që nguteshin të përflisnin ndonjë gjë, të jepnin këshilla a të ngrinin krye, humbin kokën, gjuhën e jo rrallë kokët dhe gjuhët e tërë fisit.
Macet dhe minjtë e tempullit mbllaçitnin koka dhe gjuhë.
Kaluan shumë vjeshta, behare, pranvera e dimra.
Kush mund t’i numuronte dhe pse?!
Kaluan shumë kokë dhe gjuhë që majmën minjtë dhe macet e tempullit.
Sundimtari s’dukej gjëkundi. Duhej të kish vdekur.
Disa thanë se Kryeroja ishte Sundimtari dora vetë, që ish kthyer teptil nga largësitë dhe kish ndëshkuar me drejtësinë dhe rreptësinë e vet zemërshkalët që patën thyer besën.
Zëvendësit kishin bërë ndryshime të vogla nëpër copërat e tyre. Njëri pat zbërthyer një krevat, një dollap, kish thyer një pasqyrë kristali, e kish zëvendësuar me një pasqyrë të thjeshtë; tjetrit nuk i pat pëlqyer trajta e dhomë së gjumit, kish shkulur nga tavani një llampadar, kish vënë një llampë me vajguri; ca të tjerë kishin djegur qilimat dhe perdet e mëndafshta, i kishin zëvendësuar me perde e qilima të tjerë; nja dy kishin lyer muret me ngjyra të ndezura, kishin hapur dyer mes muresh e kishin mbyllur dritare të hershme; njëri kishte shkrirë bodrumin me bute vere të moçme, kish zmadhuar nevojtoren, kish ndryshuar krejt rrjetin e ujësjellësit, kish hapur çezma aty ku duhej të ridhte vera e rakia dhe kish shndërruar pusin në varr etj.
Një ditë Kryeroja vdiq.
Tempulli u trondit shumë, sepse të gjithë, me në krye të vdekurin, kishin qenë të bindur se ai nuk do të vdiste kurrë. Si vallë nuk e kishin kuptuar se, po të kish qenë vërtet i pavdekshëm, nuk do të kish vrarë nga frika e smira aq vdekatarë?!
Kish vrarë pa hesap.
E varrosën me nderimet me të cilët do të ish varrosur vetë Sundimtari i tempullit.
E qanë pa ditur në qanin nga hidhërimi që s’do të kishin kush t’ua fuste të gjitha këmbët në një këpucë, apo nga gëzimi lebetitës që po fitonin të drejtën të vdisnin nga Zoti e jo nga dora e tij.
Shumë tempullarë, vite më vonë, dhanë shpirt me emrin e tij në gojë, vdiqën duke e adhuruar si ndonjë Sundimtar.
As vetë Sundimtarin s’do ta kishin lavduar aq.
Në vjeshtat që pasuan, siç ish bërë zakon, zëvendësrojet u shqyen mesveti. E nisën me të shara, padi, mallkime e fyerje që s’i tret dheu, vazhduan me thika pas shpine, me letra anonime, me shpifje që s’i tret dheu e tradhti kur s’e pret, pastaj u puthën e u përqafuan, ngritën në qiell shoshoqin, rindanë copërat e tempullit, ndryshuan ç’mundën, palluan kë mundën, shitën vajza e djem të njomë, shitën gjak e ujë, blenë ujë e gjak të huaj, shitën e blenë organe e helme të panjohur, pinë helme e pije të zgjedhura, hëngrën secili sa për katër hasmër të vrarë pabesisht, dëbuan nga tempulli të mençurit, i zëvendësuan varfanjakët e rrethinave me të mençur të pazëvendësueshëm, lyen në përputhje me shijet e secilit klan muret e tempullit dhe u turrën të shqyeshin nga e para, që të dilte qartë në shesh se cili meritonte të zgjidhej Kryeroje.
Jashtë, njerëzia shihte e heshtte.
Brenda, mes gjellësh e pijesh të zgjedhura, mes të përdalash e dylberësh, rojet zgërdhiheshin me heshtjen e të jashtëmve, sepse, si i thonë llafit: ke vetëm rojet që bën hak.
Shumë luteshin që Sundimtari i hershëm të kthehej, por Sundimtari vononte.
Shumë luteshin që Kryeroja i pashpirt të ngjallej e ta sillte jetën në binaryë, por Kryeroja nuk ngjallej.
Shumë luteshin për kthimin e Sundimtarit të parë, por pak syresh besonin se Ai mund të kthehej.
Ku të kthehej? Për kë? Për çfarë?
Ndodheshin tashmë para një tempulli krejt tjetër, para një tempulli të huaj. Ose, më saktë: Ai ishte një Sundimtar i huaj.
Disa vjeshta më vonë, tek merreshin me shqyerjen e përditshme, rojet e mbetura gjallë panë se s’kishin ç’të bënin më, s’kishin ç’të ndryshonin, s’kishin si ta bënin më të pavdekshëm tempullin e trashëguar.
Dolën nëpër dritare dhe nisën të qaraviteshin për ndihmë.
S’merrej vesh ç’ndihmë kërkonin, kujt i lypnin ndihmë dhe pse.
Ishte prapë vjeshtë. Siduket në vjeshtë qënia njerëzore ka nevojë të ethshme për ndihmë, siç ka nevojë për bukë gjatë urisë.
Të uriturit s’kishin si t’i ndihmonin, se rojet ushqeheshin si mamuthë.
Të eturit s’kishin si t’i ndihmonin, se rojet pinin si të babëzitur.
Të varfërit s’kishin si t’i ndihmonin, se shpirti s’u jepet dot me qira atyre që s’e kanë.
Të vdekurit kishin vdekur.
Të vrarët ishin vrarë.
Të tradhtuarit ishin tradhtuar.
Të përdhunuarat ishin përdhunuar.
Të helmuarit ishin helmuar.
Tempulli ishte shndërruar në tjetër tempull
Sundimtari i hershëm s’dukej gjëkundi.
Erdhën ca të huaj, pa emra e pa ndonjë vlerë të dukshme, dhe filluan të blenë copëra nga tempulli. S’dihej përse iu vlenin, por i blinin.
Rojet shisnin nateditë. Disa syresh, njëherazi me copëra tempulli, shisnin edhe nga një fjalë, nga një veshje, nga një mendim, nga një tingull të vetin.
Hyri një vjeshtë kur s’merrej vesh cilët ishin blerësit e cilët të shiturit.
Njerëzia rrinte jashtë dhe i shihte të gjitha në heshtje.
Nëse ndonjëri guxonte të pandehte se kohërat kishin ndryshuar, se mund të thoshte ndonjë gjë për çmimet dhe shitblerjet në përgjithësi, gabohej. Uria e mishngrënësve të tempullit nuk kishte kufij. Me atë rast u hoqën edhe kufijtë. Shitblerjet vazhdonin. Veç copërave të tempullit, nënave, etërve, besëve, motrave, vëllezërve, gjuhës e thonjve, ca shitën edhe blozën e thonjve. Pa folur për fjalimet, orenditë e hershme, stolitë dhe veprat e artit. E rëndësishme ishte që gjithçka të shitej sa më shpejt, sa më mirë, të qarkullonte, sepse pikërisht mungesa e lëvizjes së gjërave dhe të qënieve ia kish zënë frymën këtij tempulli.
Rojet që i shitën të gjitha, në një çast me të vërtetë historik, zbathën brekët dhe u gatitën të shisnin bythën. E ç’peshë ngrinte një copë bythë mes tërë asaj zjarrmie harrimi të vetvetes në emër të një çasti, të një viti, të një jete, të një sasie ari, domethënë të një të dhjere?! Asnjë peshë. Pat mbetur, megjithatë, një grimë nderi a turpi, se, kur një i huaj po matej t’ia fuste një tempullari, ky i fundit deklaroi para njerëzisë se vërtet i kishte zbathur brekët, por nuk i kish zbathur që ta hante në bythë, por që t’ua fuste në bythë aq të huajve të mallkuar që na kishin shkretuar tempullin.
Atëhere u ndje troku i kuajve të Sundimtarit dhe ushtria e tij e vogël u ndal para mureve të tempullit.
Nuk E njohu kush, nuk ia vari kush, se nuk qe as koha, as vendi.
I huaj, i rreptë dhe i drejtë, Sundimtari hyri në tempullin e huaj, u end nëpër dhoma, preku me gishta të dridhur ato fare pak shtojca të shkëlqimit të dikurshëm dhe mezi gjeti mes tërë asaj zallamahie një trëndafil të bardhë, që s’dihej me gjakun e ç’të ndershmi të pafajshëm e të pashitur ish ushqyer.
Mes gumëzhimës së gjuhëve të huaja, në muzg, me kryet mbështetur pas murit, Sundimtari u përpoq të sqaronte disa kurreshtarë.
- Jam njëri nga shumë stërnipat tuaj, - tha. Hani, pini e shkërdhehuni të qetë, se ia arritëm ditës kur stërnipi nuk do të jetë veçse një kile nga sera përvëluese në ferrin e stërgjyshërve…
OnLine
Sh.B. Buzuku, Prishtinë 2002
OnLine