Më duket jo e rëndësishme, por e domosdoshme gjer edhe vetëm për hir të letërsisë shqipe, që ka nevojë të ngutshme për lexues të paprishur nga mendësitë e deritanishme dhe degëzimet e tyre. Njëherazi, si gjuhë e rrallë e një kombi që këto kohë ka nisur të fitojë emrin e saktë mes të tjerëve, shqipja mund t’i ndihmojë të punësohen në vende, për të cilët ka mjaft kërkesa dhe pak konkurrencë.
2. Gjuha shqipe – ndihmesë apo pengesë për integrimin e shqiptarëve jashtë vendit?
Falë dhuntive të jashtëzakonshme të shqipes për „të mësuar” e përdorur gjuhë të tjera, sado të vështira qofshin, s’mund të jetë veçse një ndihmesë.
3. A duhet të
ketë një politikë shtetërore për mbështetjen e përhapjes së gjuhës shqipe në
botë dhe cili është roli i insitucioneve shtetërore në këtë proces?
Mësimi i gjuhës amtare në mërgatë mbetet një akt „i mbyllur”, shpesh vetjak ose në grupe të vegjël, pakashumë si vetë mërgimi dhe, për shumë arsye, nuk i ka për zemër ndërhyrjet zyrtare gjer edhe kur ato vijnë për të ndihmuar. Mes mërgimtarëve dhe zyrtarëve që veprojnë në vendlindje marrëdhëniet nuk janë gjithmonë si në shtyp, në shkresa e në këngë popullore. Nismat e të dyja palëve ndaj mësimit të gjuhës përcaktohen nga pse-ja e tij – dhe përgjigjen e zgjedh secili mërgimtar më vete. Të mos harrojmë se shqipja moderne nisi të mësohet nga jashtë brenda, jo e anasjellta, përmes abetaresh e librash të shkruar e të botuar në mërgatë. Ndaj edhe nevojitet një program afatgjatë për mësimin e shqipes, tani nga brenda (kam parasysh shtetin), hartuar në bashkëpunim me ata mërgimtarë që jo vetëm e ruajnë shqipen, - se mund të ruash një gjuhë edhe duke folur me vete, derisa vdes, - por edhe e flasin dhe e shkruajnë në nivel të epërm.
4. Përtej politikave shtetërore, cilat mendoni se mund të jenë rrugët më efikase për mbështetjen e mësimit të gjuhës shqipe jashtë vendit?
Këmbëngulja e prindërve dhe e gjyshërve për t’i bindur pasardhësit e tyre ende-pa-gjuhë amtare se shqipja është shumë më tepër se çdo trajtë a shprehí e hapësirës së tanishme shqipfolëse. Po të rimerrnim një shprehje hebraike, do të mund të thoshim: Nuk ndihem krenar se i kam gjyshërit dhe prindërit shqiptarë, por fëmijët dhe nipërit.
5. Çfarë është për ju gjuha shqipe?
* Ardian KYÇYKU
(pseudonime letrare: Ardian-Christian
Kyçyku / Kuciuk), lindur në Pogradec më 23 gusht 1969, autor i mbi 50
librave origjinalë shkruar në gjuhët shqip e rumanisht. Mbaroi studimet e larta
në Fakultetin Histori-Filologji të Universitetit të Tiranës. Është doktor i
shkencave filologjike, doktorand në teologji dhe profesor universiteti. Mes
viteve 2008 dhe 2020 ka qenë dekan dhe rektor. Autor i kursit universitar „Elemente të kulturës dhe qytetërimit
ballkanik” (nga viti 2002), ku, për herë të parë në arsimin e lartë rumun,
i kushtohen disa kapituj letërsisë shqipe; i librit „Outizëm dhe pagjumësi” – studime mbi disa autorë e krye/vepra të letërsisë
shqipe (2013), dhe i „Një alfabet i
poezisë shqipe” – 101 autorë shqiptarë në rumanisht (2003). Bashkëthemelues
dhe bashkëdrejtues i Revistës Haemus (Bukuresht, 1998) dhe i „Kurs intensiv për mësimin e gjuhës shqipe”
(nga viti 2010).