- Urdhëroni çelësin e kullës, të
dashurit e mi, - thoshte, dhe: “Kulla është plot me libra”.
Pastaj na kish buzëqeshur, na kish përkëdhelur flokët, kish mbështetur atë kokën e madhe herë në gjoksin e njërit e herë në supin e tjetrit, dhe qe përmbysur nën tryezë për të nxjerrë shumë më tepër vrer nga sa bart një njeri i rëndomtë. Ishte vreri i mbledhur brenda njeriut që s’ka mundur ta nisë pijen në kohën e duhur, ose, siç ngulmoi njëri prej nesh: vreri i një brezi që s’kishte ku të kthehej.
Nuk qe ngutur të na rrëfente lajmet e
Suzit. E kish mbledhur veten mjaft shpejt pas të vjellave, kish bërë vetë
pastrim nën tryezë, pastaj kishim dalë të gjithë në breg të detit, para një
dielli që ulej mbi horizont si ndonjë saç i portokalltë, me prush nga ai i
fëminive tona, duke zhgarravitur ëmbël hijet e anijeve dhe të zogjve të vonuar,
dhe Home Çkena kish nisur një nga ata fjalimet e veta të paharrueshme.
Nuk qe hera e parë që mahniteshim,
flatronim në qiej të mrekullueshëm, por edhe mjeroheshim, nga gjuha e Home
Çkenës. S’mund ta shpjegonim atë përzjerje heshtjesh ardhur nga kreshtat e
Alpeve, me heshtje fushash, dallgëzime qeshjesh bregdetare, tingujsh Tirane,
shartimesh të së folmes popullore me gjethëza filozofie të kulluar. E dinim që
pat lexuar shumë, sidomos kur pat zbritur në Tiranë, kur moshatarët e mbanin
larg, duke e damkosur «malok» dhe kur, që të mos vriste veten, hidhte rrënjë
plot currila gjaku të padukshëm në qoshen e kuzhinës varfanjake dhe lexonte
ç’të gjente, pa pushim, si në jerm, duke iu kursyer ndjeshëm prindërve ushqim e
sidomos këpucë. «Nganjëherë jeta të godet si ndonjë sëpatë, na tha.
Ballit, ose në zverk. Si t’ia bësh me kokën fërtele, ose pa kokë fare?! E merr
kokën nën sqetull dhe e nxjerr shëtitje buzë detit… Apo jo? Që të çlodhet, të
kuptojë se asgjë s’marrim me vete në botën tjetër, me përjashtim, ndofta, të
këtyre bukurive. E kur trupin tonë s’e marrim dot me vete, si mund të
shpresojmë të marrim edhe njerëzit e dashur?! Kushedi… Mbase është më mirë që
t’i humbim para kohe…».
Ne ishim nga ata që luten të vdesin një orë e më parë. Nganjëherë ishim aq të gjorë e të përmallur, sa nuk dinim sa ishim. Disa prej nesh përdornin shtylysh marifetesh (të paqme e jomëkatare) për të afruar vdekjen. Këtë e shihnin si një mjet për të mashtruar mallin. S’kishim ndonjë gjë të veçantë për të humbur, - ose i kishim të gjitha, - teksa gjënë më të madhe, jetën me mall të kapërdishëm, jo kaq të pamëshirshëm e vrastar, e patëm humbur njëheresh me kapërcimin e kufirit. E të mendosh se gjatë atyre çasteve ishim të bindur që po shpëtonim.
Vetëm Home Çkena nuk ëndërronte të vdiste
një orë e më parë.
Vetëm ai nuk iu dorëzohej planeve e
lojnave të atij malli drobitës.
Ai robtohej në punë dhe shpinte kockat në
kullën që po ndërtonte fshehurazi, duke ëndërruar që një ditë të kthehej në
atdhe, të martohej me Suzin, të lindte pakashumë po aq fëmijë sa ç’ishim ne,
dhe të plakej mbarë, në paqe, në pajtime gjaqesh e lexime librash të
zgjedhur. Këtë punë kish nisur ta kryente kaherë, qysh në çastin kur i dërgoi
Suzit tufën e parë të dollarëve, dhe e vazhdoi në heshtje deri kur i dërgoi
tufën e mbrame të euro-ve. Nuk qe nevoja të na paralajmëronte se Suzi s’duhej
ta merrte vesh në asnjë mënyrë nga ç’skuta të ferrit mbinin e korreshin ato të
holla. As të afërmit tanë s’duhej ta merrnin vesh. S’kishin pse. Prandaj e
përdornim kohën e paralajmërimeve të mundshme për të shpikur rrëfenja buzë
detit, në mbrëmje, nganjëherë gjer në të gdhirë, ose në ndonjë skaj taverne,
duke kënduar nën zë këngë të moçme nizamësh. Jo rrallë, Home Çkena dilte nga
trupi, na rrëmbente dhe na hipte në njëfarë qilimi fluturues, dhe ndaleshim
ku na donte zemra. Pas nja dhjetë vjet fluturimesh, pasi qemë ndalur të
çmalleshim e të lanim ndonjë hesap nëpër fshatrat dhe qytetet nga vinim,
filluam të udhëtonim nëpër botë. Nuk besoj ta njohë njeri tjetër botën ashtu
siç patëm fatin ta njihnim ne. Zbaviteshim, hynim nëpër dyqane e hotele me emër,
ndiqnim koncertin e Vjenës çdo vit, ua hipnim jahteve me miliarderë e femra të
hijshme, ndaleshim nëpër ishuj të pabanuar (pa kanibalë!), endeshim nëpër
bunkerët nëntokësorë, ku thuhej se ngjizej përditë fati i planetit.
Suzi erdhi kur
vrisnim nepërka të mëdha e sajonim klepsidra me rërë të shenjtëruar, - me
vezullim nga eshtrat e nizamëve të vërtetë, - në Shkretëtirën e Qerbelasë. Suzi
solli me vete flokë dëbore. Ishte një dhuratë treçerek hyjnore për Home Çkenën,
të cilit i dukej se vetë Bjeshkët ku qe lindur po i dërgonin nga larg, në
shenjë bekimi, përmes qënies më të dashur, puthje e mbarësi. Ikanakët e hershëm
na thoshin parreshtur se vite më parë këtej binte shumë rrallë dëborë dhe,
mbase padashur, e lidhnin çartjen e motit me bujtjen tonë. Kish të tjerë,
- të një gjaku, të një gjuhe, ose jo, - që na damkosnin në heshtje si
“Sjellësit e gjithçkasë”, duke nisur me Vdekjen, (të cilën jo vetëm nuk ua
shpumë ne, por e gjetëm mes e brenda tyre si s’mund ta thotë as gjuha e as
penat që sprovohen në flakë), e duke vazhduar me shtimin e lapërdhive, me
plakjen e lajthitjen e shpejtë njerëzve e ashtu me radhë.
Suzi nuk i dinte
këto. Por as që kish pse t’i dinte. Erdhi me avionin e një të marte, e vetme,
veshur si konteshë, dhe ne e ndiqnim me një tejqyrë nga ato që shiten në tezgat
e kinezëve takimin e shumëpritur të Suzit me Home Çkenën.
Binte dëborë dhe avioni qe vonuar pak.
Një mbrëmje më parë, në cepin e tavernës ku mblidheshim dimrave, Home Çkena
kish mbetur i shituar. Dukej sikur e pat murosur gojën gabimisht, bashkë me
tullat e asaj dite. Nuk qemë mësuar me atë heshtje. Dhe kishim nisur të flisnim
sëkoti, të përsërisnim lajme nga të ditës, të egërsonim ngjarjet, të shtonim
numurin e atyre që qenë vrarë në Irak a gjetkë, pa ua ndarë bishtat e syve
duarve të argasura të Home Çkenës, që rropatej ta zbuste lëkurën me një pomadë
të shtrenjtë. (Si ta ledhatonte ai shpirtkën me ato duar varresh, kolibesh e
pusesh?!) Dikur na pat lutur ta rruanim e t’i lidhnim kravatën. Nuk e kishim
ditur që paskësh pasur kravatë dhe kostum dhëndërie. Ia dolëm mbanë ta sillnim
në vete aty nga mesnata. Nuk vuri gjumë në sy. Nuk e lamë vetëm. Fjetëm në një
gjendje për të qeshur e për të qarë, duke zgjuar me nga një shuplakë të kapitur
njëri-tjetrin, dhe të paktën njëri qëndroi gjer në fund me Home Çkenën, duke
folur për Numurin e Artë dhe për çudirat e tjera që fshiheshin pas numurave,
sepse Home Çkena e kishte shumë për zemër Numurin e Artë, me të cilin kish
arritur të ndërtonte gjer edhe kolibet e qenve të huaj, derrkucëve të racës,
pitonëve, apo dhomat e gjumit të ca çifteve që përkëdheleshin me pinca,
jataganë të skuqur në kudhër e kamxhikë. «Asnjë qënie nuk ka faj që ne jemi
të huaj, apo që është e huaj, thoshte shpesh. Secila qënie ka të drejtën
nga Zoti që të jetojë në një banesë sa më shpirtërore. Apo jo?».
Dhe ne e dinim se me po atë numur ia kish
ndërtuar jetën edhe Suzit, e veçanërisht Suzit.
(...) Libri i plotë