Disa mendime pas leximit të librit
“As ti e as unë nuk e shohim Zotin” – dialog në internet me një vajzë të verbër.
Novruz Xh. Shehu - Blerina Shalari
 |
| Loja "Kok-a-sy" (Copyright A.-Ch. Kyçyku) |
Gjithmonë të verbërit më janë dukur më të sigurtë, më të regjur me hapësirat e vdekjes. Ashtu siç mund të ndodhë që ne t’i mbajmë për krahu në këtë botë, ata duken të aftë që të na prijnë mes skërkave, honeve e fushave të vdekjes. Mirpo me kalimin e kohës nëpër lexime e sidomos shkrime, kupton jo pa një farë zhgënjimi se, sikurse në letërsi, - ku nuk mjafton të vuash për të shkruar kryevepra, nuk mjafton të mërgosh a të kthehesh për të qenë shkrimtar, nuk mjafton të ndjesh thellë për t’i kënduar pavdekësisht dashurisë etj, - as në lëmin e pafundëm të vështrimit, nuk mjafton të mos e shohësh këtë botë, që të mund të shohësh më qartë botën tjetër, atë që, falë fshehtësisë, duket jo vetëm më jetëgjatë, por edhe pakrahasimisht më e përsosur se kjo e dukshmja.
Kanë kalur mbi dy mijë vjet që kur Shën Pali tha, mes të tjerash, se „Trajta e jashtme e kësaj bote tashmë po kalon”. Nuk kam ndjerë ndonjë hidhërim apo mllef të shënjtorit ndaj trajtës së jashtme të kësaj bote në ato fjalë, - se nuk duhen ngatërruar bëmat e çartura të krijesës me thelbin e kryeveprës së Krijuesit, - por vetëm kumtin se, qysh nga ai çast, qëniet që dinë të bëhen të zgjedhura, do të nisin të jetojnë kryesisht në zemrat e tyre. Sepse vetëm zemra, me butësinë dhe lirinë e saj të lindur, prej muzike, mund „t’ia çjerrë maskën” çdo kopjeje apo gjasmimi që ngulmon të duket origjinal, çdo sazeje që krenohet si me qenë vetë muzika, çdo fjalie që përdhosjen e dritës ngutet ta paraqitë si bekim e melhem shpirtëror. „Pra, ne, duke vështruar në thellesi të zemrës sonë me përmendjen e pandërprerë të Zotit, - shton më vonë Diadohu nga Fotiçea, - të jetojmë në këtë jetë mashtruese si ca njerëz pa shikim. Se është në thelbin e mençurisë shpirtërore që ta ruajë prore pa krahë mallin e shikimeve. Drejt kësaj na prin edhe aq i sprovuari Jov kur thotë: 'Zemra ime nuk shkoi pas syve të mi'”.
Verbëria mbetet tejet joshëse për çdo letrar. Në ca thellësi të pakapshme për fillestarët, por që mund t’u duken si çifligje e të shterin dhuntitë e autorëve të sprovuar, verbëria (e tjetrit) i ngjason një Deus ex machina që shkoklon lehtas e shpejt shumë nyje. Atje ku besimi në Zot është i pakët, ku padija, ateizmi, dhe/ose neopaganizmi shpëlajnë tru me klishe dhe ku mungesa e frymëzimit apo e talentit të mirëfilltë rropatet të zëvendësojë harmoninë e brendshme të krijimit me numurin e citateve dhe të rimarrjeve mitopoetike, verbëria vepron si puna e çekut të bardhë. Puna e saj lehtësohet nga krenaria e sëmurë e një ushtrie lexuesish, por edhe autorësh, që, në padijën e tyre, ngatërrojnë lokalen me globalen, si në një shpellë nga e cila nuk ka dalë ndonjëherë ndonjë banor dhe të cilën të gjithë shpellanët e pandehin si të vetmin planet në gjithësi. Në Lindje, kjo u pa sidomos gjatë këtyre njëzet vjetëve, pasi kufijtë u zbutën, u hapën, dhe provincializmi i disave mori përmasa kriminale. Që të mos çmendem nga malli, tha dikur Vintila Horia, u detyrova ta zgjeroja atdheun tim sa krejt Evropa. Diçka e ngjashme nisi të ndodhte edhe me mua kur u gjenda sëpari përtej kufirit jo vetëm të vendlindjes, por edhe të jetës së deriatëhershme, dhe kur pandeha se po verbohem. Mund të them se sytë e mi u zhytën, a u ngujuan brenda zemrës sime. Ose: Shqipëria si m’u zhduk (si m’u ç’duk, do të kish qenë trajta e saktë, në gjuhën e Konicës) – kështu mund të titullohej gjysma e asaj që do të pasonte. Se aty në kufi, me coptimin e vështrimit, nisi pjesa tjetër e shkrimeve të mia në shqip, kthimet përmes zemrës në zona e kohëra të caktuara të Shqipërisë së Përhershme, përzgjedhja e qënieve, e ngjarjeve, e fjalëve, e sendeve etj, rreshtimi i tyre brenda një bote që fliste me vete, lexonte me vete, shkruante e dëgjonte me vete. Përvojat prej të verbëri të pjesshëm a të përkohshëm nuk më munguan, por do të përmend vetëm takimin e mbamendshëm që pata me një të verbër në një nga qindra trenat e linjës Tiranë-Pogradec të viteve ’80, kur vetë Shqipëria dukej sikur qe gati të shkulte sytë për t’i shpëtuar zymtisë, varfërisë dhe ligështimit të shpirtrave. Ishte një burrë i gjatë, rreth të gjashtëdhjetave, me kostum, me kravatë, me fytyrën plot plagë të mbyllura, me syze të errëta. E pat humbur vështrimin në moshën 11-vjeçare, tek luante futboll me ca toptha shumëngjyrësh, nga të cilët egërsisht qe sulur e pat gëlltitur krejt ngjyrat dhe dritën një zi e paanë. Bashkë me humbjen e vështrimit pat përjetuar edhe mërgimin, se e patën çuar për kurim përtej detit, në Itali. Atje matanë, - hapësirë ndaj së cilës ne mbeteshim të verbër dhe nga e cila, në verbim të detyruar, prej pesëqind vjetësh mbijetonin arbëreshët, - e pat përkujdesur një murgeshë që më vonë do të quhej Nënë Tereza e Kalkutës. Djaloshi i atëhershëm pat njohur edhe kthimin në atdhe; dinte pjesë të tëra të Biblës dhe Kuranit përmendësh; ishte besimtar i flaktë, dhe nuk ndruhej ta thoshte me zë të lartë mes aq udhëtarësh që u ngjasonin ca zogjve jo të ligur, por të tmerruar nga mosbesimi. Donin të më bindnin ca mjeranë se s’ka Zot, thoshte i verbëri. Dhe më ftuan në kafene. Vajta dhe pyetja e parë që u bëra ishte: "Ka rënë mbrëmja?" "Po", m’u gjegjën. "Janë ndezur dritat në kafene?" "Po", thanë. "Shumë mirë: bindmëni tani se dritat janë ndezur!" Të dukej vetja si para një detektori gënjeshtrash. Ishte gati njëlloj e mundur dhe e pamundur të besoje se, në shikimin e tij, asnjëri prej nesh nuk ishte ashtu siç e njihte veten, dhe kjo qe marramendëse. Qysh nga ai çast, si pas një bekimi, pak herë mendova se në sytë e dikujt, në radhë të parë në sytë e asaj që quajmë jetë, dukem ashtu siç më tregon pasqyra.
Ajo parabolë e thjeshtë e të verbërit që s’kish si i bindte shikuesit se Zoti është, duket se thelbëson edhe marrëdhënien midis atyre që kanë sy e s’shohin, atyre që s’kanë sy e shohin, atyre që kanë sy e shohin, atyre që as kanë sy, as shohin. Shorti i letërsisë, ecuria dhe jetëgjatësia e saj në vetëdijën e lexuesit ndjekin pakashumë të njëjtën rrugë. Jo rrallë shkrimtari ngjan me një të verbër që këmbëngul t’i bindë shikuesit se gjërat janë siç ua përshkruan ai e jo pak më ndryshe, ose krejt ndryshe. Por ai i ngjan edhe një shikuesi që synon të bindë një grup të verbërish për po ato gjëra.
Të lindurit pa vështrim kanë një histori gjithaq të rëndë sa edhe ne të tjerët, madje, në periudhat e përgjakshme të saj, historia ua ka rrëmbyer dhunshëm e pa sqarime edhe mirëkuptimin, apo mëshirën që meritojnë nga lindja, sepse mëshira dhe mirëkuptimi janë „përdorur” në dhembje të tjera (sipas tipit: mua po më ik koka, ti qan hallin e syve!). Nazizmi i shfaroste për të dëshmuar se një racë e zgjedhur nuk pjell qenie të mangëta, që nuk mund të shohin shkëlqimin e botës që po ndërtohet. Komunizmi i shfrytëzonte për të dhënë shembuj se sa e fuqishme dhe sa e vërtetë ishte ideologjia e tij (ajo u hapte sy edhe të verbërve etj). Ndokujt edhe mund t’i kujtohen sot vargjet e frikshme: Se ky vend ka lindur trima / Por jo, jo si ty / Ti Filan je trim mbi trima / Se je trim pa sy... Pjesët që ranë nga komunizmi, u zëvendësuan prej Eufemizmit. Mendësia e sotme pragmatike e dënon ashpër metaforën, than çdo shije humori, shfaros epitete, vret rima. Për hir të qetësisë mishtore të njeriut të kohës sonë, i verbëri nuk është i verbër, por shtetas me vështrim të kufizuar / me mosvështrim të zgjeruar; shurdhi është shtetas me dëgjim të kursyer; maskarai - personalitet kompleks, ose plot kundërthënie; i shituri – misionar i mirëkuptimit, i urtë etj, etj. Por buja dhe therroritë mediatike për të drejtat e njeriut nuk e kanë ngadalësuar aspak rënien e cilësisë së jetës dhe as nuk po e ndalin dot „përkthimin” e humanizmit në turizëm.
Rrallëherë ndodh që një i lindur i verbër të flasë kaq hapur e pa „syze” sa Blerina Shalari në librin „As unë e as ti nuk e shohim Zotin” – dialog në internet me një vajzë të verbër. Kam njohur njerëz që, me një etje marroke për pushtet vocrrak e adhurim përhapnin fjalë sikur po treten nga sëmundje të pashërueshme (jo pavdekësia letrare, por nga kanceri e tutje), vetëm për të zgjuar një mëshirë, të cilën, më pas nuk kishin si ta shfrytëzonin. Mbase synonin ngrohtësi njerëzore, në këto kohëra kur jeta është gjithnjë e më e varfër dhe e shtrenjtë, kurse vdekja - edhe më e shtrenjtë e më e varfër. Në rrëfimin e gjatë të Blerinës dhe të Novruz Xh. Shehut takova një të verbër dhe një shikues që as mburren, as ankohen, ndonëse kanë të drejtë t’i bëjnë të dyja, madje pa drojë.
Libri është një bisedë e hapur (për çdo sy e vesh, njëfarësoj si nga tryeza fqinje në një kafene shqiptare) mes dy njerëzish, të cilët i „ndan” mosha, seksi e kahu i të parit (dhe të mosparit) të botës, mirpo i vllazëron në shpirt e njëjta „Verbëri” e epërme, ajo e Artit. Them „i hapur”, sepse çiltërsia e tyre, kurreshtja e njërit për të njohur sadopak nga shikimi i tjetrit, përkushtimi ndaj poezisë dhe kulturës së shkruar e të dëgjueshme në përgjithësi, të bëjnë vend në heshtje, aq sa fare lehtë përfshihesh edhe ti në këtë ngjarje që dua ta quaj Trialog. Të gjitha shprehjet dhe vargjet e librit më çuan pagabueshëm në mrekullinë biblike. „As ai s’ka mëkatuar, as prindërit e tij, por (është i verbër) që të duken (dëshmohen) në të punët e Zotit. Duhet të bëj, përsa kohë është ditë, punët e Atij që Më ka dërguar Mua; se vjen nata kur askush s’mund të punojë. Përsa jam në botë, Drita e botës jam. E pasi tha këto, pështyu përtokë dhe bëri baltë nga pështyma dhe ngjeu me atë baltë sytë e të verbërit”.„Dhe tha: Për gjykim kam ardhur në këtë botë, që të shohin ata që s’shohin dhe ata që shohin të jenë të verbër. Dhe i dëgjuan këto disa prej farisenjve që ishin me Të dhe i thanë: Vallë edhe ne jemi të verbër? Jezusi u tha: Po të kishit qenë të verbër, nuk do të kishit pasur mëkat. Mirpo tani thoni: Ne shohim. Prandaj mëkati mbetet mbi ju”. (Ungjilli sipas Gjonit, 9, 1-41, nënvizimet janë të miat – A.-Ch.K.)
Po shkëpus disa copëza vegimtare nga libri: „Bukurinë si koncept fizik, ne e dallojmë me prekje. Në këtë kontekst mendoj se, sikur njerëzit që shohin të dinin t’i kombinonin mirë të parit me të prekurit, kush e di se sa më bukur do të visheshin, kush e di se sa më bukur do të dashuronin … dhe kjo „kush e di” do të vazhdonte pambarimisht”. Këtë e shpreh një vajzë që është e vetëdijshme se Ne (me sy a pa sy) „jemi gati të pafuqishëm të afrojmë dikë tek vetja”, edhe pse mund të hasim në jetë dikë „që as në ëndrra nuk mund të ishte më i mirë”. Siç mund të shihet pas mbarimit të librit, ato që na ndajnë janë shumë pak në krahasim me ato që na bashkojnë, sidomos kur i shërbejmë, në një mënyrë a në një tjetër, Artit. Se „... një gjë është e sigurtë: ne do të jemi emigrantë të vetes dhe të botës, sa kohë që arsyeja nuk është ndriçuar më shumë se sytë, por ajo çka duhet të bëjmë është të zbusim sadopak efektet e mërgimit. Të mos vuajmë eksodet, që na krijon të jetuarit. Jeta njerëzore, prej natyre është eksodike, por për ne ajo është më shumë se kaq, sepse ne jemi vetë, si persona, ca eksode të vegjël, që gjendemi të përfshirë në eksodin e madh”. Vijon, duke dëshmuar se: „... jemi më kuriozë nga ç’kemi mundësi të njohim, duam të dimë më shumë nga sa na tregojnë. (...) „...lotët janë njësoj edhe në sytë tanë, ëndërrat, gjithashtu, vijnë me po atë vrap edhe tek ne, dashuria e prek më thellë zemrën tonë, sepse ajo pulson edhe jashtë vetes. Ju lutem, na zbuloni më shumë!”
Më duket se, me aq sa njohin autorët e librit, lutja duhet parë si: „Ju lutem na zbuloni më shumë qënie e gjëra që meritojnë të shihen, dhe kjo, mundësisht duke mbuluar gjëra e qënie që as shikimin nuk e kanë më hak prej kohësh”. Se kështu si po rrjedhin gjërat, s’është çudi që një ditë, ne të lindurit me shikim dhe ata pa shikim të arrijmë të shohim pak a shumë njëlloj.
- Pa marrë parasysh moshën, - thotë Novruz Xh. Shehu, - (ne) ndryshojmë nga shikimi i shpirtit, që, për mua, kurrë nuk mund të jetë sa i juaji... Në një farë mënyre, ne jemi në dy anët e barrikadës, në një filozofi, që duhet t’ia bëjmë të qartë lexuesit, i cili ka mungesën tënde dhe lexuesit, që ka mungesën time.
Biseda shtjellohet në atë që shpesh e quajmë „koha jonë”, - e vetullave dhe e syçkave, jo e Syve, - dhe që, në fakt, rrjedh më fort për ata që janë krejt e kundërta jonë. Blerina e përshkruan bindshëm këtë „sot”, „kohën e hi-definition, e trend-it të shfrenimit”, kur „zemra e kohës rreh me 100, apo me më shumë rrahje në minutë, a thua se koha ka lindur sot. Por janë fatlumë ata që e kanë mbërritur këtë erë ndryshimesh, sot, ku njeriu ka humbur kuptimin e të qënit i virtytshëm dhe ku i mësohet gati si në shkollë, se si duhet t’ua ulë kokën përdhe, një e nga një, të gjitha idealeve të veta e t’i hedhë ato mundësisht në qoshen më të harruar të botës. Ky është fatlumi i sotëm, ku intelektualët janë futur në listën e gjatë të ndotësve të mjedisit, ashtu si smogu, ashtu si mbetjet industriale... Intelektuali është një vrasës i heshtur, një detektor i fuqishëm, vetëm se ai vret më parë veten e tij, pa realizuar asnjë nga qëllimet e tij idealiste, e më pas rrezaton radioaktivitet, për ata që nuk duan dhe nuk dinë të kuptojnë vetëdijen e shkatërruar të tij. Ka shumë të tillë, që rrinë në heshtje, që përpiqen t’ua ulin kokën idealeve të veta, por ka edhe ndonjë më të guximshëm, që ndërton diçka të vogël me pak para të vetat, ose me para borxh. Ky është intelektuali që propagandohet nga politika sikur po ndërton të ardhmen. E ardhmja: me shumë universitete, dhe me pak ide, me shumë vitrina shkollimi dhe me pak të punësuar. Dashtë Zoti e dëgjofshin këtë protestë, këtë zë të veçantë dhe mendofshin njëherë, vetëm njëherë: Çfarë do të bënin po të ishin si unë?”
Padyshim, mosha e zbulon vetveten përmes zhgënjimeve përgjithësuese, që shpesh ndihmojnë ta shohësh veten më qartë mes shtëllungave dhe zhurmave të dëshpërimit. Gjurmët e rritjes shfaqen mes rreshtash, ku „të shkruarit është zëri, që thërret muzën të afrohet”, ndonëse „koha nuk të pret asnjëherë të lësh gjurmë”.
Libri është plot jetë, poezi dhe shkëndija gëzimi të kulluar; ai ka edhe pjesë që do të duhej të zgjonin debate, por nuk di sa mund të shpresohet në këtë drejtim, sepse „këtu” „edhe sendet janë bërë prej Fausti”. Padija e njerëzve që të rrethojnë, ngujimi i tyre brenda lëkurëve jo për ta pushtuar këtë botë me zemër, por thjesht për të shpëtuar e lëmuar lëkurën e tyre, mund të çojnë edhe në bjerrje shpresash, edhe në mbivlerësim të asaj që bën, edhe në etje për t’u mërguar. „Po më qan zemra të ulem e të shkruaj muzikë sonte, - thotë diku Blerina, - por po më rrahin ca mendime për dikë. Në fakt, e kam dashur prej kohësh një të tillë robëri. Eh! Ku ta gjesh një si kjo. Po si u bë më e fortë se muzika?”. Mirpo edhe dashuria ka një fund, ose thjesht një shndërrim në diçka tjetër, shpesh më errësues se sa fundi. Sfida e autores është „të mos bjerë pré”. Ajo e kërkon problemin tek vetja dhe dëshiron të bëjë „diçka të hatashme, në mënyrë që të mos ketë mundësi njeri ta refuzojë”. Disa herë pyeta veten se çfarë mund të bëhet, që njeriu i sotëm të mos e refuzojë dot. Ai pikërisht për këtë arsye nuk është as njeri i djeshëm, as i së ardhmes. Përsa kohë (nga e vetja) mund të shkelë besën, bukën, gjakun, gjuhën, bashkatdhetarët dhe pamjet nga të cilat rrjedh; përsa kohë (nga e jona) ndihet para gjithkujt si i verbëri ndaj të verbërit e nuk pranon se, „kur një i verbër i prin një të verbëri tjetër, të dy sosin në gropë” (Bibla dixit); e përsa jetë (nga e veta dhe nga e jona) nuk sheh tek tjetri një sivëlla, një vete të shformuar, apo edhe të përsosur nga vuajtjet dhe pamundësitë, ai është i stërvitur, i aftë, i prirur dhe i përbetuar të refuzojë gjithkënd e gjithçka. Kjo mbase ngaqë, në mungesë zemre, ai refuzon të pranojë se përnjimend është i vdekshëm. Nuk pranon që do vdesë, ndonëse vepron vetëm sikur do vdesë një orë e më parë.
- Kështu, - thotë Blerina, - pastaj do detyrohem ta lë këtë vend, i cili kushton më pak se një honorar opininon-bërësi, në show-n e rradhës. Ta lë, e të iki, diku tjetër, atje ku njerëzit ndihen të lirë të ecin, të këndojnë, të bërtasin, të kundërshtojnë, të qajnë, të përqafohen, poshtë çadrave të tyre...
Ç’mund të thuhet kur nga një vend duan të mërgojnë të verbërit e lindur?! Duke zëvendësuar fjalën „kocka” me „shikim” dhe/ose „verbim”, do të kish kumbuar në veshët e atyre që duhet të shohin fjalët shkundulluese të Shipio Afrikanit: „Vend mosmirënjohës, nuk do ta kesh shikimin / verbimin tim!”
Me kujdes, brishtësi, miqësi e baraspeshë prindërore, bashkëbiseduesi i përgjigjet:
- Nga Shqipëria nuk do të ikim dhe do ta dashurojmë më shumë duke bërë „gjoja“, se sa me të vërtetë. Do ta dashurojmë, se nuk mund ta urrejmë; do të ecim, se nuk mund të rrimë; do të nxitojmë, se nuk mund të vonohemi, dhe gjithçka vjen si rezultat i çadrës-pushkë dhe i pushkës-çadër.
Atëhere vajza pa sy e me shikim të zgjedhur poetik, por edhe me dëgjimin prej muzikanteje të mirëfilltë, nis të mendojsë se „mund të ikësh, mund të harrosh, mund të mbartësh në krahë gjithë jetën tënde; kujtimet, fotografitë, lodrat e fëmijërisë, por nuk mund të mbartësh me vete ata që nuk janë më… Sepse atdheu… është aty, ku ti, ke “të rënët” e tu, që janë rrënjët e tua... ”.
Atëbotë mendova se edhe një i verbër që shkruan letërsi duhet ta përjetojë dikur mërgimin, jo vetëm atë mendor e shpirtëror, brenda vetes e jashtë së përditshmes, ose anasjelltas, por mërgimin klasik, qoftë edhe vetëm për të kuptuar se s’ka atdhe që të mos jetë më i plotë se kudo në gjuhën amtare dhe se kanë pasur aq të drejtë të moçmit kur uronin „Mos të dhashtë Zoti aq sa je i aftë të mbash”. Nuk besoj se njëheresh me trupat dhe sytë e të rënëve, nën atdheun prej toke janë varrosur edhe shikimet, apo verbëritë e tyre.
„As unë e as ti nuk e shikojmë Zotin” ka shprehje, vargje, reagime e perla që meritojnë të thithen në atdheun e gjuhës amtare. „Faleminderit që më bën të rrëfehem, - shprehet Blerina, - por duhet të dish një gjë, që nuk i jam rrëfyer as vetes ende, sepse ajo që të kam treguar për dashurinë time, më pikon tepër, është një sy i stërmadh që pikon, por megjithatë vetëm këtu më ka marrë kuptim shpresa, pra, kurrë s’kam për t’a humbur atë, sado të më kushtojë”. Ajo shkruan, luan në piano qysh nga fëminia, kompozon, këndon dhe nuk bie pré. Poezinë e parë e ka shkruar në moshën nëntë vjeçare, „për një top që hidhej sipas qejfit të vet, i lirë, kurse unë rrija dhe e kërkoja”. Një topi të atillë i ngjan shpesh kjo botë, të cilën e pandehim shumë më të lirë nga ç’është dhe, si të atillë: disa fish më fajtore nga ç’mund të jetë.
Para disa muajsh, Novruz Xh. Shehu e dërgoi pjesën e parë të këtij libri për botim në Revistën Haemus. Ishte një ngjarje për nga niveli e freskia dhe, për më tepër, vinte si metaforë e ndritshme në faqet e një reviste që vazhdon të jetojë në anën tjetër të shikimit. Me rastin e ditëlindjes, i dërgova Blerina Shalarit revistën, shoqëruar me rreshtat e mëposhtëm: „Ne që jetojmë në mërgim, qysh nga çasti kur largohemi nga vendlindja, përfshihemi në një lloj tjetër të pari, sepse shumë qenie, pamje e gjëra të shtrenjta nuk kemi si i shohim kur duam. Kësisoj mërgimi na lidh së brendshmi me ju, por edhe me ata që nuk dinë kur dhe në se do të na shohin më ndonjëherë.
Me kalimin e kohës, siç dua të besoj dhe siç shkruaj, mësojmë ta shohim njëri-tjetrin me sytë e brendshëm, të cilët na hapen para se të lindemi e nuk na mbyllen pasi mërgojmë nga kjo botë. Në mjaft raste shpirti nuk është gjë tjetër”.
Librin e plotë e përfundova para pak orësh. Më befasoi strofa: Çfarë fshihet pas armës së përpjekjes, / që plumba ka, por nuk godet,/ i thërret jetës, përgjigjet zëri i vdekjes,/ kjo armë vdekjen pse s’e vret?, por më ngjethi veprimtaria e kryetarit të shoqatës së të verbërve, i cili, veç botimit të disa qindra librave në Braille, pat arritur „të denonconte ne media rreth 10.000 vetë që kishin abuzuar, duke përfituar si anëtarë të rremë të shoqatës së tij”(!).
Në mungesë të një vështrimi më heroik dhe të një verbimi më të regjur me përçartjet, mendoj se mund të mbajmë një minutë verbëri për aq gjëra të pavlefshme, të kota e të helmëta që ndodhin në botë e në letërsi, për paranojën dhe shtirjen dhe thagmën e të paditurit dhe të paftuarit që e pandehin veten viganë të pakuptuar. Kështu do të jemi më pranë atyre pak vetëve që janë zgjedhur, ose kanë vendosur të jetojnë në zemrat e veta e të shoshoqit, në e për një botë të Shpirtit, shpërfillur nga një hapësirë ku kanë ndodhur e s'rreshtin së ndodhuri plot çudira, tmerre e mrekullira, por e cila ende nuk ka arritur t’i meritojë të verbërit e vet, as brenda e as jashtë kufijve.
Bukuresht, dhjetor 2011