Përkulet mbi ujra me libërthin në duar. Herë lexon copëza letrash, herë kundron ujrat dhe hijet që enden rreth gjemisë.
Ikua
(me pëshpëritje)
Ky është zëvendëslibri. Kemi nja dy fjali nga Java e Parë, ca dromca nga Muaji i Dytë, ndonjë varg nga Viti i Tretë e ashtu me radhë… Do ta përkthejë njeri? Mundet? Se ka shumë fjalë të moçme e të reja. Jo rrallë më dukej se ngulisja në kokë dhe sajoja pikërisht fjalët që shpërfillnit, përdhosnit, apo harronit ju… Zv.Libri, se Librin e jetova. Faqet e tij rodhën mes ujrash bashkë me jetën time. Ose jeta ime rodhi mes librash… Rodhi kaq jetë, kaq vetmi, e po vdes pa mësuar si do të vdes… E dhimbshme? Merreni dhe mos ia dorëzoni armikut, sidomos atij që harrohet. Më mirë ta hani, se sa t’ia jepni atij që harrohet… Në rregull?... Sic transit… letërsia e botës… Është mirë ta dini se jeni shumë të vetmuar. Shumë më të vetmuar se unë. Prandaj lejomëni, o qyqarë të dashur, që të derdh ca lotë për ju. Jo më shumë nga sa e keni hak, jo më pak nga sa mundem. Mos ma merrni për keq. Mund edhe të nënqeshni me lotët e mi dhe me fatin tim në përgjithësi. Derisa të lirohem. Domethënë: derisa të bëheni të gjithë baltë nga ajo më e ëmbla se mjalta…
Zbret ngadalë nga gjemia dhe endet sikur po noton, duke mbajtur libërthin mbi krye, me të ashtuquajturin ‘not marinari’. Ujrat janë mbushur me shishe të zbrazëta madhësish e ngjyrash të ndryshme. Shishet mblidhen rreth gjemive.
Ikua
Të nis t’i mbush këto shishe me copëza nga Zëvendëslibri e pastaj t’i shtyj në drejtime të ndryshme?! S’kam tapa, që t’i mbyll. Kjo ka qënë mangësia ime më e madhe: asnjëherë s’kam pasur tapa.
Shtyn ca shishe me këmbë.
Ikua
Po ç’do të qe bërë, vallë, sikur të kisha ngrënë copërat e vlefshme të librave?! Të kisha ngrënë këtë libërth të ëmbël si mjalta… dhe të kisha shpëtuar pluhurin, plumbin, drurët e përdhosur më kot, lëndën e parë të harrimit… Me siguri do të kisha vdekur i helmuar… Mirpo, meqë bëra të kundërtën, mund të ndodhë vetëm që shumë prej jush e prej atyre që vijnë pas jush, të betohen se unë s’jam këtu…
Ndalet para gjemisë dhe kthehet ta shohë nga jashtë.
Ikua
Ndihem si atëhere kur dyndeshin dallgët, ose egërsoheshin burimet nënujore, dhe as qivuri me gurë zjarri të gdhendur si llokume dinamiti, por as gurët e tjerë dhe librat, nuk e mbanin dot gjeminë në një vend. Më duhej t’u jepja lopatave dhe të lundroja si ndonjë flutur mes fishekzjarreve vdekjeprurës. Zoti me mëshirën e Tij më nxirrte gjithnjë të padjegur. Më pëlqente të besoja se Zoti ma llogariste si djegie ngrënien e aq letrave dhe zjarrminë vegimtare që më mbështillte pas çdo faqeje të shkruar bukur… A thua të qe zjarri që do të kish tretur letrat po të kishin mbetur drurë?!
Të gjithë dalin nga terri dhe
kacavaren pas gjemisë. Disa vetë bëjnë fotografi. Hipin me vështirësi, shtyjnë
dhe pengojnë njëri-tjetrin. Të njohur e të panjohur bastisin gjeminë, veshin
rroba të Ikos, marrin letrat e mbetura, i lexojnë me ngut, hanë ngutshëm copa
letre, njëri vendos një llampë të re dhe e ndez. Vetëtimat e aparateve
fotografikë shtohen njëherazi me nxitimin e njerëzve për të marrë qëndrime
heronjsh, mendimtarësh, shkrimtarësh të pavdekshëm. Vetëm për Ikon nuk ka më
vend në gjemi, por ata sillen vetiu sikur ai të mos ketë qënë kurrë aty. Disa
vetë braktisin gjemitë e tyre që janë sajuar sipas asaj të Ikos dhe hipin në
gjeminë e tij.
Ikua
Aty rrini, se gjemitë tuaja do të bëhen gjemi-muzé. Kurse kockat tuaja, meqë peshqit nuk hanë kocka, do të ndahen si hajmali. Ndiheni mirë? Ndiheni si në gjeminë tuaj? Se mos ju ze uji dhe… Mund të thuhet me plot gojën se tani jeni njerëz të vërtetë. Si ju duket dënimi me vdekje në mungesë? Po ai me burgim të përjetshëm pó në mungesë? … Cili, thoni ju, qe kahu i pushtimit? Ju pushtuat një gjemi dhe unë një botë, apo… ?!
Ikua endet rreth gjemisë, përshëndet me dorë banorët e rinj të saj, ndërsa ata përshëndesin në të katër anët, qënie të padukshme, dhe nuk e dallojnë. Disa vazhdojnë të bëjnë fotografi brenda gjemisë, ndonëse s’ka vend as për t’u kollitur. Nuk kollitet askush. Aparatet drejtohen edhe nga brigjet, nga qytetet jashtë e brenda, nga gjemitë e zbrazëta.
Ikua
Ashtu rodhën gjërat, udhëtarë të paftuar. Të huajt s’më afroheshin, se më pandehnin të dërguar të posaçëm tonin. Ka rrojtur aq vjet atje, mendonin, s’ka si të mos jetë shitur. Kjo më mbushte me krenari, ndonëse s’para kishe kë të përfaqësoja jashtë, veç vetes. Tanët më pandehnin tashmë të shitur tek të huajt, por të shitur nga ata që hiqen si të dërguar tanët. S’ka mundësi, mendonin, ka jetuar aq kohë jashtë kufijve, s’ka si të mos ia kenë zënë kokën fqinjët me ndonjë derë… Ku ta dinin ata se atij që i largohen njerëzit i afrohen ëngjëjt?! Dhe anasjelltas… Nuk e pranonin dot, mjeranët, se unë s’ika nga njëra palë për hir të tjetrës e nuk shkova drejt tjetrës palë për inat të njërës. Unë ika të shpëtoja librat… Të shpëtoja librat që do të haja. Kuptohet, s’ma kish marrë mendja ndonjëherë se do të ha libra, por do të kisha ngrënë qysh i vogël po ta kisha parandjerë mrekullinë. Mrekullinë e të lexuarit të një libri teksa ha tjetër libër e teksa shkruan me mend librin, të cilit vërtet s’ke ç’t’i hash… E kur të dyja palët më qëndruan njëlloj larg, jeta ime u shenjtërua. Po, po, u shenjtërua. Zotit i qofsha falë! Asisoj unë mund të haja letra i qetë, kurse të dyja palët mund ta struknin smirën dhe frikën në fshehtësinë time të paprekshme. Në mrekullinë e të qënit i pavarur… E qartë. Pa arritur në këtë gjendje, as në litar s’do ta kisha besuar se kjo botë e prishur s’ka ç’u bën hasmëve të saj. Ajo prish veten, bijtë dhe shqytarët e vet, zhytet gjithnjë e më thellë në asgjë, teksa hasmët si puna ime fitojnë parreshtur paqe dhe libra për ushqim… Atëbotë m’u ngrit perdja e syve dhe e shpirtit dhe Zoti më dha të shoh atë që ndodh, korrigjohet, ngjizet, përkryhet, - me aq dashuri e buzëqeshje hyjnore, - përtej letrës, përtej gërmave, përtej tingujve dhe leximit…
Banorët e
gjemisë gajasen së qeshuri, mbajnë barkun me dorë, përqafohen e mundohen të mos
bjenë në ujë, por pa zë, si një grup shurdhmemecësh.
Ikua
Mbyllesha në gjemi si në një lutje, derisa gjemia
krejt u shndërrua në një lutje. Prandaj qeshni e gëzoni, se jeni në besë të
lutjes sime… Mirpo është punë frymëzimi, udhëtarë… Përpiquni të mos merrni kot,
mos shkalloni nga fatmirësia. Se ka njerëz që as të vdekur s’duan të zbresin
nga gjemia. Qelbin dynjanë me erë e me përçartje, po nuk zbresin. Është punë frymëzimi, ulërijnë, është gjemia ime dhe vetëm e imja… në jetë të jetëve… Kjo vjen ngaqë s’mund
të rrosh e të bësh vepra madhore në dy a tri gjemi njëheresh. O në njërën, o në
tjetrën, o jashtë ujrave… Kurse liria ime, madje edhe kamja, u zgjeruan
ndjeshëm. Shikoni mes sa gjemish mund të zgjedh tani… (Tregon me dorë gjemitë e braktisura). Të tëra duken binjake, por ai
Zot e di ç’mbajnë në barqe. Se jo të gjithë janë të regjur të ushqehen me
letër, si puna ime. (I flet njërës prej
gjemive) Me çfarë je mbarsur, zonjë e madhe? Me foshnja të dehura, nga ato
që s’qajnë dhe që, pa e ditur, udhëtojnë drejt tokash e gjakrash të huaj si ca
mumje të vogla? Apo me të dëshpëruar gjuhësh e ngjyrash të ndryshme, që ikin,
ikin, ikin… Apo me veshka, mëlçi, zemra, zorrë, mushkëri, stomakë etj, të
cilëve u kanë vdekur bartësit? Apo me armë e llokume dinamiti gatitur për
shitje e për të vënë rregull në treva të largëta? (Hesht për disa sekonda) Se kështu rrjedhin ca gjëra në ujrat e
askujt, o udhëtarë: ti ia hip gjemisë, që të shpëtosh ca libra, të ushqehesh me
pjesët e dështuara të tyre, mirpo gdhihesh kanibal…
Gjemia lëviz vendit dhe humb në errësirë. Disa gjemi pa banorë faniten dhe enden mbi ujra, mes vetëtimave që shigjetojnë nga aparatet e padukshëm të fotografimit.
XII.
Ikua, i
vetëm mes ujrave të kaltra dhe të zeza. Shfleton libërthin e vet.
Ikua
(lexon)
Qielli është i ndarë më dysh: gjysma me diell, gjysma me dëborë. Dielli është i shartuar me hënë(n), nata me ditë(n), uji me tokë(t). Nuk duket gjurmë njeriu, gjemie, lopatash, zogjsh a peshqsh. Njerëzit që mungojnë s’para janë në ujrat e tyre. Ata që janë në ujrat e tyre, nuk mungojnë…
Ngre kokën dhe mbyll sytë.
Ikua
Ndokush mund të pyesë: po ku vanë aq llokume dinamiti, se gjatë numurimit që bënë forcat e rendit, dolën mangut. Ua them unë: i varrosa. Po, po. Me këto duar e hapa gropën, sa për një fëmijë të vdekur para kohe, dhe atje varrosa llokumet e dinamitit. Mbështjellë me një qefin të vogël, sa për një foshnjë… Pastaj preva thonjtë dhe i mbulova me dhé, sepse thonjtë dhe gjuha treten të fundit nën tokë. Gropën e di vetëm unë. E teproj po të them se shpesh jam ajo copë toke e mbushur me dinamit!? Po nëse them që ajo është gropa e varrit tim, e të dënuarit me vdekje e me burgim të përjetshëm në mungesë?! E teproj në poezi, po sqarova se ato llokume dinamiti janë eshtrat e mia?! (Buzëqesh). Jo, jo. Është thjesht një këshillë vllazërore. Hapni sytë kujt e ku ia bëni gropën. Se mund të hasni eshtrat e mia, varrin tim në mungesë, dhe… ndiqini vetë pikat që pasojnë…