Sqarim: “... dhe pó atje (në Eden) banojnë shtatë klasat e të drejtëve. [...] Në klasën e katërt janë ata mbi të cilët zbriti reja për t’i mbuluar. [...] Nuk dihet me saktësi për cilët është fjala këtu. Ndofta janë njerëzit që Zoti i zgjodhi, qoftë gjatë jetës, qoftë kur vdiqën, duke i mbështjellë me një ré lavdie. Kur Moisiu u ngjit në Malin Sinai për të marrë Tora-n, Zoti e mbrojti nga zilia e ëngjëjve, duke ndehur mbi të një re”.
A.Cohen, Talmudi
E qeshura e mbledhur (dhe pjesërisht e shpëtuar) në faqet e mëposhtme mbetet dëshmia më e plotë se ata që përmenden këtu dhe ata që s’përmenden askund nuk janë vëllezër binjakë. Ngjashmëritë mes tyre nuk janë krejt të rastit, por nuk kanë, për fat të keq, as ndonjë ndikim të pazakontë mbi forcën e gjërave.
Autori
A.Cohen, Talmudi
E qeshura e mbledhur (dhe pjesërisht e shpëtuar) në faqet e mëposhtme mbetet dëshmia më e plotë se ata që përmenden këtu dhe ata që s’përmenden askund nuk janë vëllezër binjakë. Ngjashmëritë mes tyre nuk janë krejt të rastit, por nuk kanë, për fat të keq, as ndonjë ndikim të pazakontë mbi forcën e gjërave.
Autori
*
Zbriti pastaj mbi liqen një ré e ndritshme dhe e pambuktë, që s’dihej nga u ngjiz, dhe malet përreth u dukën dy herë më të zinj. Reja nuk qëndroi gjatë mbi ujra, nuk u pá nga të gjithë. Ata që patën fatin ta shihnin, pandehën se vetë shpirti i dëborërave mijëvjeçare, i zvjerdhur nga bëmat e vdekatarëve dhe nga pafuqia e ngjyrave për të mbetur përjetësisht parajsore, u shndërrua në re, u fanit kalimthi mbi ujra, ndofta sa për të lajmuar dhembshurisht ikjen, dhe u tret.
Një grimë kohe para tretjes, buisi mbi qytet një aromë e përzjerë dhe mahnitëse virgjëreshash, shelgjesh, kallamishtesh, butesh vere dhe gurësh zjarri, që latohen nën ujra. Vezullimet e resë u ndehën anembanë. Një pjesë e tyre, tashmë në trajtë rrezesh jashtëtokësore, përshkuan ujrat gjer në fund. Brendësia e ujrave u tjetërsua. Peshqit u dukën të gjithë njëlloj, shumë-ngjyrësh. Disa syresh, pak më të uritur a thjesht të frymëzuar nga ajo brofje ngjyrash nënujore, nuk vonuan të kërcenin drejt resë, me gojëzat hapur, me shpresën se mund t'i shkulnin ndonjë copëzë.
Nuk dihet ç’pandehnin se është.
Kurse peshqit e tjerë, të rëndomtët, përfshi ata pak amurë të zinj që i patën bërë bisht ndëshkimit të koranëve, vallëzuan çmendurisht mes barishte-ve e shkëmbinjve, duke ëndërruar a duke u lutur të mbeteshin ashtu.
Pamja mund të të magjepste edhe po ta shihje me sy prej qelqi.
Nuk kisha veçse një sy prej qelqi: të majtin.
Syrin e zemrës.
Nuk njihen sa duhet të mirat që sjellin vdekjet e dhunshme. Të lashtët njihnin plot nëntëqind e tre lloje vdekjesh. Jo të gjitha ishin të dhunshme. Më e lehta i ngjante shkuljes së shpirtit nga trupi njëlloj si në çastet kur dora nxjerr një fije floku nga qumështi. Më e rënda të kujtonte nxjerrjen e një gjembi nga një turrë leshi dhensh. Vdekja në ujë, para se të ndodhte, llahtariste, mirpo thuhej se qënkej më e këndshmja.
Po ta dinin njerëzit sa të mira sjell një vdekje e dhunshme, mbase do të ishin lutur që të mos jepnin shpirt si zakonisht, por në kushte sa më kafshërore. Historia do të ish këqyrur krejt ndryshe, pa drithma, si me një sy prej qelqi. Do t'i kish ngjasuar, besoj, një dyndjeje dhembshurie të perëndishme, pavarësisht nga mënyrat shpesh lebetitëse të shprehjes. Është si të shquash puthjen hyjnore që struket brenda plumbit, gurit, majës së thikës, përgjatë litarit, apo në shtrëngesën vdekjeprurëse të ujit, zjarrit etj. Kjo e përjashton vetiu vetëvrasjen, sepse ata që e nuhatin mbarësinë e një vdekjeje të dhunshme, asnjëherë nuk synojnë të ikin nga jeta pa lejë.
Dikur bëja pjesë mes atyre që pandehin se bota mbaron aty ku fiket fuqia e vështrimit. E do të isha fikur ashtu, në hije të historisë, sikur të mos më qe ngritur mendja të arratisesha, ta merrja liqenin me not, e sikur helikat e asaj motobarkës a jahtit të mos m'i kishin bërë rropullitë fërtele gjatë asaj mesnate të paharruar shtatori. Dhembjet më zgjuan tjetërkund dhe zbulova i çmeritur se gjuha ime qe pasuruar ndjeshëm. Më kish mbirë, a mbase më qe rritur, një tjetër gjuhë. Në qiellzë e në qënie. Një gjuhë, e cila me siguri do të më kish sjellë në të kaluarën një krejt tjetër fat, më pak të mefshtë e çakërr.
Fjalia e parë që thashë nuk lidhej as me Partinë, as me Enverin, as me demokracinë, madje as me nënën. Ishte pakashumë fjalia e të gjithë atyre që kishin fatin të zgjoheshin tjetërkund. I pata hapur sytë si për brenda, jo për jashtë. Asnjëherë vështrimi nuk më qe dukur aq i rremë dhe i pafuqishëm. Rrallëherë pikëpyetja dhe pikëçuditësja mund të jenë aq të gërshetuara mesveti, duke ngjizur një shenjë pikësimi ende të pashpikur. Prandaj fjalia:
- O, Perëndi...
mbyllej me një rresht pikash. Kush mund ta maste gjatësinë e atij rreshti?!
Ishte pó shtator: një thëllim i beftë i pat qethur brenda një ore të gjitha pemët e qytetit, duke lënë mes degësh vetëm hurmat. Ngjasonin me ca diej të plakur nga malli. Qyteti u gdhi jo aq nën këtë ngutje vegimtare vjeshte, se sa nën një lajm që ngulmonte t'i mjegullonte kokat më gjatë se tri ditënetë, ndonëse këtu legjendat s’e kishin të gjatë: zitë e mrekullitë zgjasnin sa një e shtënë, sa një ëndërr.
Njëra nga varkat e peshkimit qe kapur në breg nga rojet e kufirit. Të tre peshkatarëve u mungonin kokat. Një dorë mjeshtërore, pandehën qytetarët, - duke trashur hije mosbesimi rreth magjistricave, xherahëve, doktorëve e falltarëve, - ua pat prerë kokat gjatë peshkimit. Varka pat marrë verbtazi përgjatë vijës kufitare, duke bërë zigzage mes ujrave tona dhe atyre maqedonase, dhe të dyja palët e rojeve, me tri orë ndarje e zbrazëti në mes, ishin turrur t'i bënin shoshë me plumba. Përjashtohej mundësia që tre peshkatarët të ishin dehur. Shishet që merrnin me vete kontrolloheshin gjer edhe një minutë para se të niseshin për peshk. Nga ana tjetër, siç doli më vonë, të tre peshkatarët kishin lidhje të forta me Sigurimin e Shtetit dhe as që shtrohej çështja të kishin bërë ndonjë marrëzi.
Në të gdhirë, pasi erërat e shtynë varkën drejt bregut tonë, plot katërmbëdhjetë ushtarë e oficerë kishin zënë pritë që t'i kapnin e t'i ndëshkonin sipas të gjitha rregullave. Ushtarët ishin të gjithë mahmurë, me sytë si sy peshqsh. Qenë dehur në gostinë e një nate më parë, me rastin e lirimit të pesë prej bashkëvuajtësve, dhe siduket fasulet nuk para u bënin dot ballë rakive të lira e të fisnikëruara me ujë e sheqer. Marrakëmbthi, duke bërbëlitur kabá gjysmë të dënueshme nizamësh, e kishin mbajtur frymën, - për të mos thënë avujt e rakisë, - në restorantin “Familjari”, ku njëra nga shumë dasmat e atyre kohërave e bënte jetën (përkohësisht) më pak kafshërore.
Në orën 5.45 varka iu avit majës së Urës Ushtarake.
Rastisa atypari dhe, i drithëruar, iu bërtita ushtarëve që po mateshin t'i bënin shoshë me kallashnikovë: "Mosni, djema, se janë të vdekur! Mos i qëlloni, se s'kanë koka!"
Mirpo s’ta ve njeri veshin kur e ka mbledhur trurin të vrasë kënd.
Oficeri dha urdhërin e stërnjohur: "Zjarr!".
Pesë breshëri u vërsulën të nxehnin sadopak me zjarr trupat tashmë të ftohur të peshkatarëve.
Vetëm pasi u shti mirë, oficerit iu kujtua të ngrinte dylbitë. Pasi vuri dylbitë, iu desh t'i hiqte, të fërkonte sytë, t’u fshinte qelqin, të pështynte i çmeritur dhe të thoshte:
- T'ëmën e s'ëmës: s'paskan koka...
Doli se vetëm dy plumba kishin qëlluar në shenjë. Kjo dëshmonte se edhe tashmë të vdekurit kishin një zot që i mbronte nga përdhosja e kurmeve.
Tre peshkatarët ishin ngurosur. Gjaku u qe mpiksur rreth fyteve në trajtë gjerdanësh që duhet të mbajnë medalje trimërie. Dy nga peshkatarët kishin ngrirë më këmbë, me ish-kokat kthyer në drejtime të kundërt, kurse i treti kish ngrirë ulur. Në njërën dorë shtrëngonte lopatën a majtë, kurse në tjetrën: një kokërr qepe të ngrënë përgjysmë. Siduket u pat dhënë lopatave ngeshëm, duke mbllaçitur darkën me bukë, djathë e qepë. Ishte nga të rrallët raste, kur nuk hanin peshk, ndonëse peshku duhej t’u kish ardhur në majë të hundës.
I kënaqur, por edhe i habitur që asnjë sgalem i urtuar, asnjë zog grabitqar, apo thjesht i gënjyer nuk i përndiqte kufomat, oficeri, - që kishte ndaj zogjve në përgjithësi një mllef të lindur, - dha urdhër të kontrolloheshin peshqit. Dukej sheshit se zogjtë nuk i shquanin kokat e prera.
Para se të kontrolloheshin peshqit dhe gjallesat e tjera, u shqyrtuan shishet, se mos ndonjë i pahajër kish taposur në ndonjë shishe ndonjë pusullë nga ato që lypin ndihmë.
Nuk kish dërguar askush pusulla. Bëhej fjalë vetëm për shishe të pa-rrezikshme.
Pastaj u numuruan dhe u shqyrtuan peshqit. Me thika ushtrie, një për një, plot pesë mijë e ca peshq të sojeve të ndryshme: koranë, amurë ende të pajavitur, trofta, një krap vigan, pllashica, skobuzë, çavrokë, tetëmbëdhjetë karavidhe, mërena. Të gjithë me radhë, pa ngut, se paskësh qënë një nga gjuetitë më të mbara të atij viti.
Oficeri nuk para ua kishte besën këtyre birbove që ishin tanët, mirpo që, megjithatë, jetonin më shumë në ujë, se në tokë.
Barqet e peshqve nuk përmbanin ndonjë gjë me zarar. Përjashto një kutërbim nga ata që u nxitin të vjellën edhe të vdekurve. Një erë që ish në gjendje të prishte sahatët e të të bindte se pjesa tjetër e kësaj jete a mbase gjer edhe ferri kundërmonin era ajazmë.
- Pthu! - u përvoll oficeri. Kjo erë do t’i ketë marrë më qafë...
Nuk u gjend ndonjë bashkëqytetar, madje as ndonjë nga ata që i qenë blatuar muzës së bejteve të ndaluara, që t'i krahasonte tre të pakokët me shtatoret e pavetëdijes së këtyre trevave.
Pyesja veten se si mund të të zinte malli për një jetë të tillë?!
(...)
Një grimë kohe para tretjes, buisi mbi qytet një aromë e përzjerë dhe mahnitëse virgjëreshash, shelgjesh, kallamishtesh, butesh vere dhe gurësh zjarri, që latohen nën ujra. Vezullimet e resë u ndehën anembanë. Një pjesë e tyre, tashmë në trajtë rrezesh jashtëtokësore, përshkuan ujrat gjer në fund. Brendësia e ujrave u tjetërsua. Peshqit u dukën të gjithë njëlloj, shumë-ngjyrësh. Disa syresh, pak më të uritur a thjesht të frymëzuar nga ajo brofje ngjyrash nënujore, nuk vonuan të kërcenin drejt resë, me gojëzat hapur, me shpresën se mund t'i shkulnin ndonjë copëzë.
Nuk dihet ç’pandehnin se është.
Kurse peshqit e tjerë, të rëndomtët, përfshi ata pak amurë të zinj që i patën bërë bisht ndëshkimit të koranëve, vallëzuan çmendurisht mes barishte-ve e shkëmbinjve, duke ëndërruar a duke u lutur të mbeteshin ashtu.
Pamja mund të të magjepste edhe po ta shihje me sy prej qelqi.
Nuk kisha veçse një sy prej qelqi: të majtin.
Syrin e zemrës.
Nuk njihen sa duhet të mirat që sjellin vdekjet e dhunshme. Të lashtët njihnin plot nëntëqind e tre lloje vdekjesh. Jo të gjitha ishin të dhunshme. Më e lehta i ngjante shkuljes së shpirtit nga trupi njëlloj si në çastet kur dora nxjerr një fije floku nga qumështi. Më e rënda të kujtonte nxjerrjen e një gjembi nga një turrë leshi dhensh. Vdekja në ujë, para se të ndodhte, llahtariste, mirpo thuhej se qënkej më e këndshmja.
Po ta dinin njerëzit sa të mira sjell një vdekje e dhunshme, mbase do të ishin lutur që të mos jepnin shpirt si zakonisht, por në kushte sa më kafshërore. Historia do të ish këqyrur krejt ndryshe, pa drithma, si me një sy prej qelqi. Do t'i kish ngjasuar, besoj, një dyndjeje dhembshurie të perëndishme, pavarësisht nga mënyrat shpesh lebetitëse të shprehjes. Është si të shquash puthjen hyjnore që struket brenda plumbit, gurit, majës së thikës, përgjatë litarit, apo në shtrëngesën vdekjeprurëse të ujit, zjarrit etj. Kjo e përjashton vetiu vetëvrasjen, sepse ata që e nuhatin mbarësinë e një vdekjeje të dhunshme, asnjëherë nuk synojnë të ikin nga jeta pa lejë.
Dikur bëja pjesë mes atyre që pandehin se bota mbaron aty ku fiket fuqia e vështrimit. E do të isha fikur ashtu, në hije të historisë, sikur të mos më qe ngritur mendja të arratisesha, ta merrja liqenin me not, e sikur helikat e asaj motobarkës a jahtit të mos m'i kishin bërë rropullitë fërtele gjatë asaj mesnate të paharruar shtatori. Dhembjet më zgjuan tjetërkund dhe zbulova i çmeritur se gjuha ime qe pasuruar ndjeshëm. Më kish mbirë, a mbase më qe rritur, një tjetër gjuhë. Në qiellzë e në qënie. Një gjuhë, e cila me siguri do të më kish sjellë në të kaluarën një krejt tjetër fat, më pak të mefshtë e çakërr.
Fjalia e parë që thashë nuk lidhej as me Partinë, as me Enverin, as me demokracinë, madje as me nënën. Ishte pakashumë fjalia e të gjithë atyre që kishin fatin të zgjoheshin tjetërkund. I pata hapur sytë si për brenda, jo për jashtë. Asnjëherë vështrimi nuk më qe dukur aq i rremë dhe i pafuqishëm. Rrallëherë pikëpyetja dhe pikëçuditësja mund të jenë aq të gërshetuara mesveti, duke ngjizur një shenjë pikësimi ende të pashpikur. Prandaj fjalia:
- O, Perëndi...
mbyllej me një rresht pikash. Kush mund ta maste gjatësinë e atij rreshti?!
Ishte pó shtator: një thëllim i beftë i pat qethur brenda një ore të gjitha pemët e qytetit, duke lënë mes degësh vetëm hurmat. Ngjasonin me ca diej të plakur nga malli. Qyteti u gdhi jo aq nën këtë ngutje vegimtare vjeshte, se sa nën një lajm që ngulmonte t'i mjegullonte kokat më gjatë se tri ditënetë, ndonëse këtu legjendat s’e kishin të gjatë: zitë e mrekullitë zgjasnin sa një e shtënë, sa një ëndërr.
Njëra nga varkat e peshkimit qe kapur në breg nga rojet e kufirit. Të tre peshkatarëve u mungonin kokat. Një dorë mjeshtërore, pandehën qytetarët, - duke trashur hije mosbesimi rreth magjistricave, xherahëve, doktorëve e falltarëve, - ua pat prerë kokat gjatë peshkimit. Varka pat marrë verbtazi përgjatë vijës kufitare, duke bërë zigzage mes ujrave tona dhe atyre maqedonase, dhe të dyja palët e rojeve, me tri orë ndarje e zbrazëti në mes, ishin turrur t'i bënin shoshë me plumba. Përjashtohej mundësia që tre peshkatarët të ishin dehur. Shishet që merrnin me vete kontrolloheshin gjer edhe një minutë para se të niseshin për peshk. Nga ana tjetër, siç doli më vonë, të tre peshkatarët kishin lidhje të forta me Sigurimin e Shtetit dhe as që shtrohej çështja të kishin bërë ndonjë marrëzi.
Në të gdhirë, pasi erërat e shtynë varkën drejt bregut tonë, plot katërmbëdhjetë ushtarë e oficerë kishin zënë pritë që t'i kapnin e t'i ndëshkonin sipas të gjitha rregullave. Ushtarët ishin të gjithë mahmurë, me sytë si sy peshqsh. Qenë dehur në gostinë e një nate më parë, me rastin e lirimit të pesë prej bashkëvuajtësve, dhe siduket fasulet nuk para u bënin dot ballë rakive të lira e të fisnikëruara me ujë e sheqer. Marrakëmbthi, duke bërbëlitur kabá gjysmë të dënueshme nizamësh, e kishin mbajtur frymën, - për të mos thënë avujt e rakisë, - në restorantin “Familjari”, ku njëra nga shumë dasmat e atyre kohërave e bënte jetën (përkohësisht) më pak kafshërore.
Në orën 5.45 varka iu avit majës së Urës Ushtarake.
Rastisa atypari dhe, i drithëruar, iu bërtita ushtarëve që po mateshin t'i bënin shoshë me kallashnikovë: "Mosni, djema, se janë të vdekur! Mos i qëlloni, se s'kanë koka!"
Mirpo s’ta ve njeri veshin kur e ka mbledhur trurin të vrasë kënd.
Oficeri dha urdhërin e stërnjohur: "Zjarr!".
Pesë breshëri u vërsulën të nxehnin sadopak me zjarr trupat tashmë të ftohur të peshkatarëve.
Vetëm pasi u shti mirë, oficerit iu kujtua të ngrinte dylbitë. Pasi vuri dylbitë, iu desh t'i hiqte, të fërkonte sytë, t’u fshinte qelqin, të pështynte i çmeritur dhe të thoshte:
- T'ëmën e s'ëmës: s'paskan koka...
Doli se vetëm dy plumba kishin qëlluar në shenjë. Kjo dëshmonte se edhe tashmë të vdekurit kishin një zot që i mbronte nga përdhosja e kurmeve.
Tre peshkatarët ishin ngurosur. Gjaku u qe mpiksur rreth fyteve në trajtë gjerdanësh që duhet të mbajnë medalje trimërie. Dy nga peshkatarët kishin ngrirë më këmbë, me ish-kokat kthyer në drejtime të kundërt, kurse i treti kish ngrirë ulur. Në njërën dorë shtrëngonte lopatën a majtë, kurse në tjetrën: një kokërr qepe të ngrënë përgjysmë. Siduket u pat dhënë lopatave ngeshëm, duke mbllaçitur darkën me bukë, djathë e qepë. Ishte nga të rrallët raste, kur nuk hanin peshk, ndonëse peshku duhej t’u kish ardhur në majë të hundës.
I kënaqur, por edhe i habitur që asnjë sgalem i urtuar, asnjë zog grabitqar, apo thjesht i gënjyer nuk i përndiqte kufomat, oficeri, - që kishte ndaj zogjve në përgjithësi një mllef të lindur, - dha urdhër të kontrolloheshin peshqit. Dukej sheshit se zogjtë nuk i shquanin kokat e prera.
Para se të kontrolloheshin peshqit dhe gjallesat e tjera, u shqyrtuan shishet, se mos ndonjë i pahajër kish taposur në ndonjë shishe ndonjë pusullë nga ato që lypin ndihmë.
Nuk kish dërguar askush pusulla. Bëhej fjalë vetëm për shishe të pa-rrezikshme.
Pastaj u numuruan dhe u shqyrtuan peshqit. Me thika ushtrie, një për një, plot pesë mijë e ca peshq të sojeve të ndryshme: koranë, amurë ende të pajavitur, trofta, një krap vigan, pllashica, skobuzë, çavrokë, tetëmbëdhjetë karavidhe, mërena. Të gjithë me radhë, pa ngut, se paskësh qënë një nga gjuetitë më të mbara të atij viti.
Oficeri nuk para ua kishte besën këtyre birbove që ishin tanët, mirpo që, megjithatë, jetonin më shumë në ujë, se në tokë.
Barqet e peshqve nuk përmbanin ndonjë gjë me zarar. Përjashto një kutërbim nga ata që u nxitin të vjellën edhe të vdekurve. Një erë që ish në gjendje të prishte sahatët e të të bindte se pjesa tjetër e kësaj jete a mbase gjer edhe ferri kundërmonin era ajazmë.
- Pthu! - u përvoll oficeri. Kjo erë do t’i ketë marrë më qafë...
Nuk u gjend ndonjë bashkëqytetar, madje as ndonjë nga ata që i qenë blatuar muzës së bejteve të ndaluara, që t'i krahasonte tre të pakokët me shtatoret e pavetëdijes së këtyre trevave.
Pyesja veten se si mund të të zinte malli për një jetë të tillë?!
(...)
Flutura Stërputhja, duke dyshuar sërish se kish mbetur shtatzanë, me një dopjo whisky në të majtën dhe me tejqyrën e artë në të djathtën, ndiqte nga veranda çapitjen e Ilirit me një sy përmes Pazarit. I pat mbrojtur për një kohë të gjatë nga helmimi Iliri. Pastaj makthet e të shoqit qenë davaritur dhe Iliri me një sy kish mbetur prapë pa punë. Shkaku ishte mëse i thjeshtë. Në këtë vend, shprehej zoti Stërputhja, po të mos kishe ndonjë smirë tejet vetjake, po të mos kishe fyer a koritur drejtpërdrejt dikë, nuk të helmonte kush. Për parime e çështje të larta, - për arsye pushtetore, - nuk i bëhej vonë njeriu.
Iliri me një sy po zbriste tatëpjetë bregut të liqenit. Ndaloi para një murane.
Një nga ata zgjebarakët e shtirur që lypnin në tri a katër gjuhë të huaja, diç i tha duke i zgjatur dorën. Një dorë të qelbur.
Iliri me një sy nuk e shihte, ngaqë tjetri i lypte nga ana pa sy. Duke ia njohur mangësinë, lypësit iu tek ta vinte pak në lojë, - se goxha i pahalle dukej, - dhe, kur Iliri përpiqej të kthente drejt tjetrit syrin e mirë, ky i dilte në anën tjetër. Nuk do ta kishte shquar sikur lypësi të mos kish nxjerrë nga gjoksi një revolver e sikur të mos kish ngulmuar t’ia mbështeste në lule të ballit.
Ilirit me një sy i qe kujtuar se atë jelek kundër plumbash, që tani e ndynte lypësi, kohë më parë e mbante veshur Afrim Katrahura.
Nuk dëgjohej çfarë i kërkonte lypësi e çfarë nuk ishte në gjendje t’i jepte Iliri me një sy, por ishte e qartë se lypësi mund t’i lypte ç’t’i tekej e Iliri me një sy të mos i jepte dot kurrgjë veç hidhërimit dhe etjes për t’u arratisur.
Flutura solli ndërmend me një ëmbëlsi lektisëse paraditen e vranët kur e pat ftuar Ilirin me një sy në vilë, gjoja për t’i kërkuar ndihmë në një muhabet. I shoqi ndodhej jashtë me një delegacion qeveritar. Tregomë për ndonjë vdekje, për ndonjë gjë të lemerisur, i qe lutur. Ose thuamë ca qyfyre, se po luaj mendsh këtu, njeri pa njeri... I dukej se ai e shihte me njërin sy mbyllur, si Perëndia. Kishte një dëshpërim të skajshëm ai djalë, të denjë. Fluturës i qe dukur sikur bënte dashuri me një femër, ose me një sekspërzjerë. Pat ndjerë drithërimat që i zgjonte heraherës, pas një dopjoje liker, kujtimi i Afërditës nuse. I qe dhënë Ilirit me një sy pa duar, si i thonë. I qe dhënë siç nuk besonte se do t’i jepej më ndokujt: me të qara, ulërima, kafshime, dhe dinte se ishte ndofta rasti i vetëm kur mund t’i dëshmonte një qënieje vërtet të gjallë, të pafat e të dhimbsur, se ajo nuk ishte nga ato bukuroshet mendjefyçka, nuk ishte prej guri e balte, dhe se jo tiparet epshore e mbështillnin me një hije të zbehtë zgjuarsie, po anasjelltas. Ishte një djalë i rrallë Iliri me një sy. I pashëm, me një humor të veçantë, pa të keq, me shumë mirëkuptim e durim, shihte vetëm atë gjysmë të përsosur tënden, atë që vetë ti doje të shihte. Gjynah që ishte, siç thuhej, i pafat sa s’bëhet. Iliri me një sy qe dalldisur nga kënaqësia. Në dehjen e tij përzjeheshin kafshërisht, - ose shenjtërisht, - hakmarrja ndaj fatit dhe bosit të dikurshëm me çjerrjet e mëkatit ndaj një shoku fëminie. Stërputhja pat ngjëruar të njëjtat ndjesi ndaj Agimit të Zukut të Vdekjeve. Iliri me një sy nuk qe dukur më në vilë. Qe terur skutave të asgjësë si ndonjë play-boy vegimesh. Kurse të tjerët, ata që s’i hynin në punë as vdekjes, vazhdonin t’iu gërdhinin lëkurën e kolltukëve dhe ta detyronin të gogësinte gjer edhe me veshë, aq sa, jo rrallë, Flutura detyrohej të shponte fshesën me një gjilpërë, t’i hidhte kripë e të përsëriste mantrën e vjetër të rehatit shtëpiak: Shpoje, moj gjilpërë, në bythë! Shpoje, që të ikë, se na mbeti këtu! I shoqi ndodhej shpesh jashtë shtetit me delegacione qeveritare, shoqëronte çdo tre muaj shpurën e kryeministrit të sapozgjedhur, s’bënte asnjë telefon, s’dërgonte asnjë telegram, ndonëse bisedat dhe dërgesat shlyheshin nga shteti, ndërsa kur kthehej në perandori vetëm fliste në celular, luante si kalama me zilkat e telefonit, shëtiste nëpër ishujt e rremë të Internetit, gajasej me bëmat e freskëta që ishin dyndur mbi ne në mungesë (të tij - sh. F.) dhe ia hante shpirtin me hetime. Nuk e përsëriste më atë shprehjen e famshme se Parajsa janë të tjerët. Të dy e dinin se të gjithë meshkujt që u zinin derën e nganjëherë edhe frymën, me vizita të befta, gjoja për punë që s’prisnin, jashtëzakonisht të rëndësishme, vinin, në fakt, që t’i merrnin erë Fluturës. Vetëm shoku Themi nuk ua shkeli ndonjëherë pragun. Ai i mbante erë nga larg. Vjedhja e erës nuk e bezdiste fort Stërputhjen kushedisa, mirpo, me shtimin e kryqëzatave jashtë shtetit, aroma hyjnore e së shoqes u bor ndjeshëm. E kur nuhatja i mpihej, ose kur Flutura vërtet nuk kundërmonte era parfum qëniesh të zgjedhura, bosi bëhej tufan dhe e merrte në pyetje. Kaq i dërgon sat ëme, aq tyt vëllai, aq sat motre, kaq leprozëve, aq të prekurve nga oftika, aq sidasve, aq grave me sisë të vogla dhe shterpave... Kish filluar të dyshonte se e shoqja mbante me midhje e whisky nga larg, në fshehtësi, dy a më shumë lapangjozë si puna e Haki Shkrumbehisë në emër të një shqiptarizme që nuk ishte veçse trajta më trrallisëse e ulërimës: Jam fellah / Jam jesmen / Jam karafillak! Hej, Lady, i gërthiste shpesh. Mblidh trutë, mblidh, se ke marrë si pushka e jevgut. Kë ke ndërmend të vrasësh?! Nuk më bje bretku mua që të shesin dëngla dështakët. Sidomos atij kaubojsit, tyt vëllai, që shëtit pordhët nëpër Evropë, si ta ketë stërputhur fati në ballë, - në vend që të robtohet në punë si tërë refugjatët - atij të mos i dërgosh më asnjë grosh! Ndonjë ditë do të vete t’ia këput duart e ta rrah me to gjersa t’i dalin sytë gugullame! E as qirje Urani të mos shtrojë dreka e darka e të bëhet hovardha me dollarët e kësaj kocke, se s’ka dhënë prova për ndonjë mrekulli! E qartë?! Gjëja më e hajrit e jetës së tij është që të ruajti çupë. Po kaq i çmuar të paskësh qënë ai gjaku yt, xhanëm?! Kaq! Depua e Stërputhjes u mbyll! Tani e tutje: asnjë kacidhe! Asnjë qin-darkë! Ha shqip, apo s’ha?! Dhe sykopjuara Flutura hante, se ai e mbante edhe me shqip.
Gjatë aq udhëtimeve pas kryeministrave e këshilltarëve, për të cilët thuhej se ishin o qenër bij qensh, o kukullakë buzëqumësht, o hajdutë të dorës së pesëmbëdhjetë, zoti Stërputhja fitoi shumë dollarë dhe humbi vetëm dy dhunti, të themi, të cilat shpejtuan pashmangshëm humbjen e zonjës Stërputhja. Kulmi u arrit pas një vizite në Athinë, në fund të gushtit, gjatë së cilës tha se pati një vegim dhe hoqi dorë përfundimisht, në jetë të jetëve, nga pija. Flutura më kollaj do të kish besuar se, në vend të vegimit të shenjtë, atë dorëheqje e pat vënë në vijë ndonjë shiringë qeveritarësh, mirpo i zgjedhuri filloi të mbyllej gjithnjë e më shpesh në një skaj të vilës dhe të lutej më zjarrshëm se murgu Gjergj Trashëgimtari. Dilte nga qela me sy të perënduar, të habitur, dhe të shikonte ngultas, se, drejt me thënë, nuk të kish parë asnjëherë, nuk kish parë askënd, - çprej më shumë se njëzet vjetësh, - esëll. Tani po i shihte të gjithë me radhë, të gjallë e të vdekur, ca në rrugë, ca në televizor, ca nëpër fotografi - dhe qe i shtrënguar t’i kapërdinte, t’i pranonte siç paraqiteshin tani. Nuk e pati fort të lehtë të përshtatej me rruzullin e ri. Ethet e pendesës i kaluan shpejt, por pije nuk vuri më në buzë, as për ditëlindje, as për votime, as për ndonjë përshpirtje, ndonëse kjo e ftohu edhe nga gjysma e atyre pak miqve të kohës së gurores. Ndoshta i qe zvjerdhur mjegullina me të cilën e pranonte botën para se të linte pijen. E folmja e tij qe vjeshtuar, shakatë kishin marrë një si zymti zyrtarësh që vërtet besojnë se kanë fatin e planetit në duar dhe nuk i shqiteshin gjuhe ca konsensuse, integrime, vizione, obsesione, koordinime, situata, okeje, komisione e ashtu me radhë. Nuk e joshnin më shëtitjet e natës, as endjet nëpër liqen, hipur majë jahtit, në terr, e, kur ndodhte t’i tekej për shkitje mbi ujra, ia hipte jahtit fillikat, pa ia varur asaj, dhe Flutura as që mund të ëndërronte se, në një të ardhme, falë ndonjë vegimi bashkëshortor, ai do ta ftonte sërish në kuvertën e jahtit, do të lazdroheshin e lajthiteshin me whisky e do të bënin dashuri në kabinë, lopthi, ajo: duke klithur e ulërirë nga kënaqësia, me duart në timon, thua se i ulërinte së ardhmes. Kishin ar, qenër e mace race sa për tre breza pasunarësh, mirpo ari i romanit të tyre dashuror qe gërbulur dhe asnjë foshnjë nuk shquhej në horizont.
Nuk dihej si do t’i kish vajtur fati syrit të mirë të Ilirit me një sy, ose gjithë kokës së tij, po të mos qe shfaqur në krye të rrugicës Ilo Postjeri.
Lypësi ia mbathi nga sytë këmbët, dhe m’u dëgjua sikur thirri: Hsha qi qu ën!
- Hsha qi qu ën ëme! - ia ktheu Ilo Postjeri me mllef.
Të ta shpëtojë jetën një postjer, mendova.
- Hu i hki hum he hija?[1]
- Në pjesën qiellore të qytetit, - iu gjegja. Pse, si është puna?
- Muh?
Qesha.
- I ka ardhur një kartolinë nga Amerika, - ma ktheu Ilo Postjeri, - dhe adresën e ka vetëm Shkëlqesisë së Tij, zotit Haki Ujera, haku@al. As qytet, as rrugë, asgjë...
Më mori e qeshura. Shpjegimet ishin të tepërta dhe mund të ma përdhosnin çastin metaforik.
Rrugët e kartolinave dhe mënyrat se si ato mbërrinin atje ku duhej, ishin po aq të pazhbirueshme sa edhe rrugët e Perëndisë.
M’u fanit në mendje fytyra vërtet e paharrueshme, prej rosaku të shartuar me mëz, e Ujerës, fytyrë që, s’di pse, më zgjonte njëfarë malli. Edhe fundërrinat mbajnë më pak erë të qelbur kur i sheh të gërshetuar në nyjen e madhe të një jete që ka qënë edhe e jotja. Nuk e kishte vrarë askush. Kish ikur Haki dhe qe kthyer pas ca kohësh Alberto. Askush nuk e kërcënoi me vdekje, por ai iku sërish. Heraherës dërgonte karta. Po digjem në Romë. Po digjem në Milano. Po digjem në Vjenë. Kish ikur Alberto dhe qe kthyer për disa ditë si Hans. Pastaj kish ikur Hans e qe kthyer Habib. Kish ikur Habib e qe kthyer Alqiviadh. Ndërkaq, pati kohë e përkushtim të digjej therrorisht në Stamboll, Sofje, Bukuresht, Riad, Bon e ashtu me radhë. Pati kohë të kthehej herë i rrasur në raso, - e të shpërndante Biblën në ca zona të thella, ku kishte më shumë kisha e famulli, se banorë, - herë i fundosur në xhybe, - e të përhapte Kur’anin Glorioz në ca zona të thella, ku kishte më shumë muezinë, xhami, tyrbe e dervishë, se sa besimtarë, - herë në kostume ngjyrash e trajtash të ndryshme, me jakat plot stema shoqërish bamirëse, okulte, aristokratike, blerë nëpër tregjet me vjeturina. Pastaj kish ikur Leonidhë e qe kthyer John. Kish ikur John e s’po kthehej. U gjysmua numuri i pleqve, u trefishuan plehërat - ai hiç. As karta, as habere, as të fala, as ndonjë fjollë hiri nga altari ku, logjikisht, duhej të digjej ato kohë. Ca sehirxhinj të realiteteve historike kishin vënë baste të majmë se, po të kthehej, kësaj here do të vinte si Yamamoto, Prishnamurti, Ha Ki Neng, ose diçka e ngjashme. Do t’i jetë mbaruar ajo lafsha sa një çitjane, qe zgërdhirë atëhere njëri nga nëpunësit pa emër të Doganave. E përethur, e pashtershmja gurrë popullore, nisi atëbotë në kërkim të tij një përrua plot flluska të ylberta:
Të nisëm Haki / Prisnim Yamamoto / Shpirti na u mpi / Na dërgo një foto // O, Hakiu i nënës / Ku e le vatanë / Dhe dritën e hënës / Horrat po e hanë // Po vaji dhe loti / Kot s’na vajtën, jo / Kur të pyesë Zoti / Ne mos na harro!
Përroi e kërkoi gjer në bythë të dreqit, si i thonë, e kërkoi gjer i plasën flluskat, por s’i ra që s’i ra dot në gjurmë. Qe ngujuar atje ku as plumbi, as loti, as syri i vdekatarit dhe i jetëmëdhenjve s’të gjen. E kur vërtet askush s’e priste më Haki Ujerën, kur askush s’kish ndërmend t’i zinte pusí, u kthye. Cullufet e iriqta anës veshëve dhe rrëzë qafës i kishin marrë ngjyrën e një zjarri të butë, mençurak, huajtur nga altari. Krenar dhe i vetëdijshëm për vlerat e veta si gjeldeti për gushën e mbushur me popla bukëmisri, veshur shik, me një tog diplomash e medaljesh në trastë, i përvëluar për fatin e kombit e të shqiptarizmës, por edhe për fatin e mërgatës së përçarë si mos më keq, me dhjetë vëllime poetike në një tjetër torbë, me celular e unaza floriri, nismëtar, krijues dhe pronar i vetëm i një perandorie të vërtetë internetike, me gjuhën që kish mësuar tanimë të mos fryhej verbtazi, me vend e pa vend, - ndonëse papagalli Tarzan i pat lënë pendët me kohë, - por edhe me një pullë pakashumë të qelbëzuar në çip të ballit, njëfarë ylli cepashkrirë, të cilin e ngjyente ditenatë me një pomadë xherahësh dhe që siduket ishte shortcut-i i të pamposhturit pediculis pubis, që ia kish vënë vulën e përjetshme në ndonjë nga kuplaratë e panumurta të rruzullit. E prapë s’e vranë. Por të paktën i kishin thurrur një këngë. Atëhere, i zvjerdhur dhe i helmuar nga shpërfillja e trutharëve të shitur që mbanin mëmëdheun peng, Shkrumbehija u turr ta bënte shkrumb e hi vetë fatin nëpërmjet Internetit. Ishte i thyer në moshë tani, mbështjellë nga ajo suvá e rreme rinie të pambarueshme e një pjese të mirë meshkujsh që s’kanë kaluar mes tirës së skëterrshme të martesës. Por mosha dhe pamja nuk e stepën të mësonte një anglishte mjaftueshëm të çalë, por edhe pleshtane, të padënueshme, dhe të bëhej usta i rrallë në lëmin e internetit, në atë rruzull hiri vezullues, aromatik e magjepsës, ku nuk ngurroi të sajonte njërën nga më të fuqishmet kështjella-shtet të internetit. Ishte po aq e fuqishme, sa ç’ishte edhe e rreme. Po të ikte korrenti, ose po të çartej kompjuteri, kështjella-shtet të linte shëndenë. www.haku.al - kështu ia vuri emrin. Po të mos kishte qënë gjithaq i rremë sa edhe në mëshirë të korrentit dhe të babëzisë së viruseve, shteti i Shkrumbehisë do të ishte bërë mishërim i ëndrrave të gjithëkohëshme të njerëzimit. Kishte themele të pamatshëm, mure të trashë, të patundur, flamur mbarëkombëtar, stemë, kuvend popullor, parlament, presidencë, komitete, komisione, ngrehina të panumurta, tempuj fetarë, ushtri dhe disa zgjoje shërbimesh të fshehta. Kishte dalje të fshehta, depo armësh nga më të koklaviturat, përfshi ato baktereologjike dhe me kufoma kafshësh të helmuara, depo mallrash, depo ushqimesh, si dhe një rrjetë tunelesh, daljesh të fshehta, bunkerësh nëntokësorë e qiellorë, që vetëm ai dinte ku dilnin. Të gjitha i drejtonte dhe i popullonte i vetëm. Kishte përvojë sa të gjithë ata që i patën qarë hallet gjatë jetës dhe që i pat përjetësuar nëpër dosje. Shteti kishte edhe agjencinë e vet të lajmeve, e cila ndëshkonte në anglisht bashkatdhetarët që s’dinin gjuhë të huaja dhe përbaltte në shqip mërgimtarët që kishin harruar gjuhën amtare dhe të huajt që e mbanin me bukë të farmakosur kurbeti. Tashmë kishte bindjen e hekurt se në ekranet e NASA-s, që s’linin gjë pa parë mbi e nën tokë, njeriu-shtet Haki.Al kishte trajtën e një yllke shkëndijuese. Po cila të jetë, vallë, kjo yllkë, habiteshin Nasaistëst e rregjur dhe iu vinte të bënin kryqin apo shenja të tjera mahnitjeje. Duhet të jetë ndonjë togë ëngjëjsh, apo njerëzish mjaft të përkorë. Se aq dritë, aq dritë e kësaj natyre, s’ka ndodhur gjer më sot të burojë nga një qënie e vetme. Dhe emrat e nofkat brenda tetë lëkurëve të rrogozta të Hakiut kërcenin e kërcisnin si gështenjat mbi mangall.
Iliri me një sy po zbriste tatëpjetë bregut të liqenit. Ndaloi para një murane.
Një nga ata zgjebarakët e shtirur që lypnin në tri a katër gjuhë të huaja, diç i tha duke i zgjatur dorën. Një dorë të qelbur.
Iliri me një sy nuk e shihte, ngaqë tjetri i lypte nga ana pa sy. Duke ia njohur mangësinë, lypësit iu tek ta vinte pak në lojë, - se goxha i pahalle dukej, - dhe, kur Iliri përpiqej të kthente drejt tjetrit syrin e mirë, ky i dilte në anën tjetër. Nuk do ta kishte shquar sikur lypësi të mos kish nxjerrë nga gjoksi një revolver e sikur të mos kish ngulmuar t’ia mbështeste në lule të ballit.
Ilirit me një sy i qe kujtuar se atë jelek kundër plumbash, që tani e ndynte lypësi, kohë më parë e mbante veshur Afrim Katrahura.
Nuk dëgjohej çfarë i kërkonte lypësi e çfarë nuk ishte në gjendje t’i jepte Iliri me një sy, por ishte e qartë se lypësi mund t’i lypte ç’t’i tekej e Iliri me një sy të mos i jepte dot kurrgjë veç hidhërimit dhe etjes për t’u arratisur.
Flutura solli ndërmend me një ëmbëlsi lektisëse paraditen e vranët kur e pat ftuar Ilirin me një sy në vilë, gjoja për t’i kërkuar ndihmë në një muhabet. I shoqi ndodhej jashtë me një delegacion qeveritar. Tregomë për ndonjë vdekje, për ndonjë gjë të lemerisur, i qe lutur. Ose thuamë ca qyfyre, se po luaj mendsh këtu, njeri pa njeri... I dukej se ai e shihte me njërin sy mbyllur, si Perëndia. Kishte një dëshpërim të skajshëm ai djalë, të denjë. Fluturës i qe dukur sikur bënte dashuri me një femër, ose me një sekspërzjerë. Pat ndjerë drithërimat që i zgjonte heraherës, pas një dopjoje liker, kujtimi i Afërditës nuse. I qe dhënë Ilirit me një sy pa duar, si i thonë. I qe dhënë siç nuk besonte se do t’i jepej më ndokujt: me të qara, ulërima, kafshime, dhe dinte se ishte ndofta rasti i vetëm kur mund t’i dëshmonte një qënieje vërtet të gjallë, të pafat e të dhimbsur, se ajo nuk ishte nga ato bukuroshet mendjefyçka, nuk ishte prej guri e balte, dhe se jo tiparet epshore e mbështillnin me një hije të zbehtë zgjuarsie, po anasjelltas. Ishte një djalë i rrallë Iliri me një sy. I pashëm, me një humor të veçantë, pa të keq, me shumë mirëkuptim e durim, shihte vetëm atë gjysmë të përsosur tënden, atë që vetë ti doje të shihte. Gjynah që ishte, siç thuhej, i pafat sa s’bëhet. Iliri me një sy qe dalldisur nga kënaqësia. Në dehjen e tij përzjeheshin kafshërisht, - ose shenjtërisht, - hakmarrja ndaj fatit dhe bosit të dikurshëm me çjerrjet e mëkatit ndaj një shoku fëminie. Stërputhja pat ngjëruar të njëjtat ndjesi ndaj Agimit të Zukut të Vdekjeve. Iliri me një sy nuk qe dukur më në vilë. Qe terur skutave të asgjësë si ndonjë play-boy vegimesh. Kurse të tjerët, ata që s’i hynin në punë as vdekjes, vazhdonin t’iu gërdhinin lëkurën e kolltukëve dhe ta detyronin të gogësinte gjer edhe me veshë, aq sa, jo rrallë, Flutura detyrohej të shponte fshesën me një gjilpërë, t’i hidhte kripë e të përsëriste mantrën e vjetër të rehatit shtëpiak: Shpoje, moj gjilpërë, në bythë! Shpoje, që të ikë, se na mbeti këtu! I shoqi ndodhej shpesh jashtë shtetit me delegacione qeveritare, shoqëronte çdo tre muaj shpurën e kryeministrit të sapozgjedhur, s’bënte asnjë telefon, s’dërgonte asnjë telegram, ndonëse bisedat dhe dërgesat shlyheshin nga shteti, ndërsa kur kthehej në perandori vetëm fliste në celular, luante si kalama me zilkat e telefonit, shëtiste nëpër ishujt e rremë të Internetit, gajasej me bëmat e freskëta që ishin dyndur mbi ne në mungesë (të tij - sh. F.) dhe ia hante shpirtin me hetime. Nuk e përsëriste më atë shprehjen e famshme se Parajsa janë të tjerët. Të dy e dinin se të gjithë meshkujt që u zinin derën e nganjëherë edhe frymën, me vizita të befta, gjoja për punë që s’prisnin, jashtëzakonisht të rëndësishme, vinin, në fakt, që t’i merrnin erë Fluturës. Vetëm shoku Themi nuk ua shkeli ndonjëherë pragun. Ai i mbante erë nga larg. Vjedhja e erës nuk e bezdiste fort Stërputhjen kushedisa, mirpo, me shtimin e kryqëzatave jashtë shtetit, aroma hyjnore e së shoqes u bor ndjeshëm. E kur nuhatja i mpihej, ose kur Flutura vërtet nuk kundërmonte era parfum qëniesh të zgjedhura, bosi bëhej tufan dhe e merrte në pyetje. Kaq i dërgon sat ëme, aq tyt vëllai, aq sat motre, kaq leprozëve, aq të prekurve nga oftika, aq sidasve, aq grave me sisë të vogla dhe shterpave... Kish filluar të dyshonte se e shoqja mbante me midhje e whisky nga larg, në fshehtësi, dy a më shumë lapangjozë si puna e Haki Shkrumbehisë në emër të një shqiptarizme që nuk ishte veçse trajta më trrallisëse e ulërimës: Jam fellah / Jam jesmen / Jam karafillak! Hej, Lady, i gërthiste shpesh. Mblidh trutë, mblidh, se ke marrë si pushka e jevgut. Kë ke ndërmend të vrasësh?! Nuk më bje bretku mua që të shesin dëngla dështakët. Sidomos atij kaubojsit, tyt vëllai, që shëtit pordhët nëpër Evropë, si ta ketë stërputhur fati në ballë, - në vend që të robtohet në punë si tërë refugjatët - atij të mos i dërgosh më asnjë grosh! Ndonjë ditë do të vete t’ia këput duart e ta rrah me to gjersa t’i dalin sytë gugullame! E as qirje Urani të mos shtrojë dreka e darka e të bëhet hovardha me dollarët e kësaj kocke, se s’ka dhënë prova për ndonjë mrekulli! E qartë?! Gjëja më e hajrit e jetës së tij është që të ruajti çupë. Po kaq i çmuar të paskësh qënë ai gjaku yt, xhanëm?! Kaq! Depua e Stërputhjes u mbyll! Tani e tutje: asnjë kacidhe! Asnjë qin-darkë! Ha shqip, apo s’ha?! Dhe sykopjuara Flutura hante, se ai e mbante edhe me shqip.
Gjatë aq udhëtimeve pas kryeministrave e këshilltarëve, për të cilët thuhej se ishin o qenër bij qensh, o kukullakë buzëqumësht, o hajdutë të dorës së pesëmbëdhjetë, zoti Stërputhja fitoi shumë dollarë dhe humbi vetëm dy dhunti, të themi, të cilat shpejtuan pashmangshëm humbjen e zonjës Stërputhja. Kulmi u arrit pas një vizite në Athinë, në fund të gushtit, gjatë së cilës tha se pati një vegim dhe hoqi dorë përfundimisht, në jetë të jetëve, nga pija. Flutura më kollaj do të kish besuar se, në vend të vegimit të shenjtë, atë dorëheqje e pat vënë në vijë ndonjë shiringë qeveritarësh, mirpo i zgjedhuri filloi të mbyllej gjithnjë e më shpesh në një skaj të vilës dhe të lutej më zjarrshëm se murgu Gjergj Trashëgimtari. Dilte nga qela me sy të perënduar, të habitur, dhe të shikonte ngultas, se, drejt me thënë, nuk të kish parë asnjëherë, nuk kish parë askënd, - çprej më shumë se njëzet vjetësh, - esëll. Tani po i shihte të gjithë me radhë, të gjallë e të vdekur, ca në rrugë, ca në televizor, ca nëpër fotografi - dhe qe i shtrënguar t’i kapërdinte, t’i pranonte siç paraqiteshin tani. Nuk e pati fort të lehtë të përshtatej me rruzullin e ri. Ethet e pendesës i kaluan shpejt, por pije nuk vuri më në buzë, as për ditëlindje, as për votime, as për ndonjë përshpirtje, ndonëse kjo e ftohu edhe nga gjysma e atyre pak miqve të kohës së gurores. Ndoshta i qe zvjerdhur mjegullina me të cilën e pranonte botën para se të linte pijen. E folmja e tij qe vjeshtuar, shakatë kishin marrë një si zymti zyrtarësh që vërtet besojnë se kanë fatin e planetit në duar dhe nuk i shqiteshin gjuhe ca konsensuse, integrime, vizione, obsesione, koordinime, situata, okeje, komisione e ashtu me radhë. Nuk e joshnin më shëtitjet e natës, as endjet nëpër liqen, hipur majë jahtit, në terr, e, kur ndodhte t’i tekej për shkitje mbi ujra, ia hipte jahtit fillikat, pa ia varur asaj, dhe Flutura as që mund të ëndërronte se, në një të ardhme, falë ndonjë vegimi bashkëshortor, ai do ta ftonte sërish në kuvertën e jahtit, do të lazdroheshin e lajthiteshin me whisky e do të bënin dashuri në kabinë, lopthi, ajo: duke klithur e ulërirë nga kënaqësia, me duart në timon, thua se i ulërinte së ardhmes. Kishin ar, qenër e mace race sa për tre breza pasunarësh, mirpo ari i romanit të tyre dashuror qe gërbulur dhe asnjë foshnjë nuk shquhej në horizont.
Nuk dihej si do t’i kish vajtur fati syrit të mirë të Ilirit me një sy, ose gjithë kokës së tij, po të mos qe shfaqur në krye të rrugicës Ilo Postjeri.
Lypësi ia mbathi nga sytë këmbët, dhe m’u dëgjua sikur thirri: Hsha qi qu ën!
- Hsha qi qu ën ëme! - ia ktheu Ilo Postjeri me mllef.
Të ta shpëtojë jetën një postjer, mendova.
- Hu i hki hum he hija?[1]
- Në pjesën qiellore të qytetit, - iu gjegja. Pse, si është puna?
- Muh?
Qesha.
- I ka ardhur një kartolinë nga Amerika, - ma ktheu Ilo Postjeri, - dhe adresën e ka vetëm Shkëlqesisë së Tij, zotit Haki Ujera, haku@al. As qytet, as rrugë, asgjë...
Më mori e qeshura. Shpjegimet ishin të tepërta dhe mund të ma përdhosnin çastin metaforik.
Rrugët e kartolinave dhe mënyrat se si ato mbërrinin atje ku duhej, ishin po aq të pazhbirueshme sa edhe rrugët e Perëndisë.
M’u fanit në mendje fytyra vërtet e paharrueshme, prej rosaku të shartuar me mëz, e Ujerës, fytyrë që, s’di pse, më zgjonte njëfarë malli. Edhe fundërrinat mbajnë më pak erë të qelbur kur i sheh të gërshetuar në nyjen e madhe të një jete që ka qënë edhe e jotja. Nuk e kishte vrarë askush. Kish ikur Haki dhe qe kthyer pas ca kohësh Alberto. Askush nuk e kërcënoi me vdekje, por ai iku sërish. Heraherës dërgonte karta. Po digjem në Romë. Po digjem në Milano. Po digjem në Vjenë. Kish ikur Alberto dhe qe kthyer për disa ditë si Hans. Pastaj kish ikur Hans e qe kthyer Habib. Kish ikur Habib e qe kthyer Alqiviadh. Ndërkaq, pati kohë e përkushtim të digjej therrorisht në Stamboll, Sofje, Bukuresht, Riad, Bon e ashtu me radhë. Pati kohë të kthehej herë i rrasur në raso, - e të shpërndante Biblën në ca zona të thella, ku kishte më shumë kisha e famulli, se banorë, - herë i fundosur në xhybe, - e të përhapte Kur’anin Glorioz në ca zona të thella, ku kishte më shumë muezinë, xhami, tyrbe e dervishë, se sa besimtarë, - herë në kostume ngjyrash e trajtash të ndryshme, me jakat plot stema shoqërish bamirëse, okulte, aristokratike, blerë nëpër tregjet me vjeturina. Pastaj kish ikur Leonidhë e qe kthyer John. Kish ikur John e s’po kthehej. U gjysmua numuri i pleqve, u trefishuan plehërat - ai hiç. As karta, as habere, as të fala, as ndonjë fjollë hiri nga altari ku, logjikisht, duhej të digjej ato kohë. Ca sehirxhinj të realiteteve historike kishin vënë baste të majmë se, po të kthehej, kësaj here do të vinte si Yamamoto, Prishnamurti, Ha Ki Neng, ose diçka e ngjashme. Do t’i jetë mbaruar ajo lafsha sa një çitjane, qe zgërdhirë atëhere njëri nga nëpunësit pa emër të Doganave. E përethur, e pashtershmja gurrë popullore, nisi atëbotë në kërkim të tij një përrua plot flluska të ylberta:
Të nisëm Haki / Prisnim Yamamoto / Shpirti na u mpi / Na dërgo një foto // O, Hakiu i nënës / Ku e le vatanë / Dhe dritën e hënës / Horrat po e hanë // Po vaji dhe loti / Kot s’na vajtën, jo / Kur të pyesë Zoti / Ne mos na harro!
Përroi e kërkoi gjer në bythë të dreqit, si i thonë, e kërkoi gjer i plasën flluskat, por s’i ra që s’i ra dot në gjurmë. Qe ngujuar atje ku as plumbi, as loti, as syri i vdekatarit dhe i jetëmëdhenjve s’të gjen. E kur vërtet askush s’e priste më Haki Ujerën, kur askush s’kish ndërmend t’i zinte pusí, u kthye. Cullufet e iriqta anës veshëve dhe rrëzë qafës i kishin marrë ngjyrën e një zjarri të butë, mençurak, huajtur nga altari. Krenar dhe i vetëdijshëm për vlerat e veta si gjeldeti për gushën e mbushur me popla bukëmisri, veshur shik, me një tog diplomash e medaljesh në trastë, i përvëluar për fatin e kombit e të shqiptarizmës, por edhe për fatin e mërgatës së përçarë si mos më keq, me dhjetë vëllime poetike në një tjetër torbë, me celular e unaza floriri, nismëtar, krijues dhe pronar i vetëm i një perandorie të vërtetë internetike, me gjuhën që kish mësuar tanimë të mos fryhej verbtazi, me vend e pa vend, - ndonëse papagalli Tarzan i pat lënë pendët me kohë, - por edhe me një pullë pakashumë të qelbëzuar në çip të ballit, njëfarë ylli cepashkrirë, të cilin e ngjyente ditenatë me një pomadë xherahësh dhe që siduket ishte shortcut-i i të pamposhturit pediculis pubis, që ia kish vënë vulën e përjetshme në ndonjë nga kuplaratë e panumurta të rruzullit. E prapë s’e vranë. Por të paktën i kishin thurrur një këngë. Atëhere, i zvjerdhur dhe i helmuar nga shpërfillja e trutharëve të shitur që mbanin mëmëdheun peng, Shkrumbehija u turr ta bënte shkrumb e hi vetë fatin nëpërmjet Internetit. Ishte i thyer në moshë tani, mbështjellë nga ajo suvá e rreme rinie të pambarueshme e një pjese të mirë meshkujsh që s’kanë kaluar mes tirës së skëterrshme të martesës. Por mosha dhe pamja nuk e stepën të mësonte një anglishte mjaftueshëm të çalë, por edhe pleshtane, të padënueshme, dhe të bëhej usta i rrallë në lëmin e internetit, në atë rruzull hiri vezullues, aromatik e magjepsës, ku nuk ngurroi të sajonte njërën nga më të fuqishmet kështjella-shtet të internetit. Ishte po aq e fuqishme, sa ç’ishte edhe e rreme. Po të ikte korrenti, ose po të çartej kompjuteri, kështjella-shtet të linte shëndenë. www.haku.al - kështu ia vuri emrin. Po të mos kishte qënë gjithaq i rremë sa edhe në mëshirë të korrentit dhe të babëzisë së viruseve, shteti i Shkrumbehisë do të ishte bërë mishërim i ëndrrave të gjithëkohëshme të njerëzimit. Kishte themele të pamatshëm, mure të trashë, të patundur, flamur mbarëkombëtar, stemë, kuvend popullor, parlament, presidencë, komitete, komisione, ngrehina të panumurta, tempuj fetarë, ushtri dhe disa zgjoje shërbimesh të fshehta. Kishte dalje të fshehta, depo armësh nga më të koklaviturat, përfshi ato baktereologjike dhe me kufoma kafshësh të helmuara, depo mallrash, depo ushqimesh, si dhe një rrjetë tunelesh, daljesh të fshehta, bunkerësh nëntokësorë e qiellorë, që vetëm ai dinte ku dilnin. Të gjitha i drejtonte dhe i popullonte i vetëm. Kishte përvojë sa të gjithë ata që i patën qarë hallet gjatë jetës dhe që i pat përjetësuar nëpër dosje. Shteti kishte edhe agjencinë e vet të lajmeve, e cila ndëshkonte në anglisht bashkatdhetarët që s’dinin gjuhë të huaja dhe përbaltte në shqip mërgimtarët që kishin harruar gjuhën amtare dhe të huajt që e mbanin me bukë të farmakosur kurbeti. Tashmë kishte bindjen e hekurt se në ekranet e NASA-s, që s’linin gjë pa parë mbi e nën tokë, njeriu-shtet Haki.Al kishte trajtën e një yllke shkëndijuese. Po cila të jetë, vallë, kjo yllkë, habiteshin Nasaistëst e rregjur dhe iu vinte të bënin kryqin apo shenja të tjera mahnitjeje. Duhet të jetë ndonjë togë ëngjëjsh, apo njerëzish mjaft të përkorë. Se aq dritë, aq dritë e kësaj natyre, s’ka ndodhur gjer më sot të burojë nga një qënie e vetme. Dhe emrat e nofkat brenda tetë lëkurëve të rrogozta të Hakiut kërcenin e kërcisnin si gështenjat mbi mangall.
(...)