Në një breg të panjohur deti, - sepse ai breg deti nuk pat qënë asnjëherë aq i shkelur, i mbushur me vula shputash të ngutura e të ankthshme, - tufa njerëzish ngarendnin të hipnin majë ndonjë vapori ku ende kish vende të lira dhe të shpëtonin nga ajo tokë e mallkuar ku vdekja po i telendiste pa arritur të hanin një herë sa të ngopeshin, pa dashuruar një herë larg helmit të thashethemeve, pa folur një herë siç ua donte shpirti, pa iu trembur prangave.
Vaporët akoma nuk ishin mbushur krejt, ndonëse ç’prej tri ditënetësh, ardhacakë nga të gjithë qytetet, qytetthet, fshatrat dhe skërkat e vendit nuk pushonin së dynduri mbi ta. Hipnin me litarë, ose nga shkallinat e hekurta, luftonin me dhëmbë e thonj për ndonjë copë vend, le të ishte qoftë edhe sa një çerek varri, pushtonin ndonjë qosh kabine, qosh bodrumi, cep kthine, madje disa, në pamundësi për të gjetur çerekë varresh, detyroheshin të zbraznin arkat me mallra të vaporit përkatës, ose të derdhnin lëngjet e buteve e të fuçive e të hynin brenda. Kishte nga ata që lidheshin me kavo majë direkëve, ose që kapeshin si merimanga këmbëngulëse rreth shtyllës së flamurit kombëtar, dhe prisnin nisjen.
Në bregun e shprishur, mbi rërën ku madhësitë e shputave dhe llojet e tyre ndryshoheshin çdo orë, mes këpucëve të braktisura, pusullave lajmëruese, çorapeve, këmishave të grisura e pantallonave të flakura në vrap e sipër, vetëm një mesoburrë thinjosh, thatim, nuk ngutej. I veshur shumë varfër, tërë rrudha e me njëpalë sy të trishtëm, por të trishtëm jo aq nga arratia kobzezë që po shkretonte vatrat dhe mbase edhe zemrat e atyre që nuk iknin, ai mblidhte letërzat e ikësve, pohonte me krye, premtonte pas çdo porosie të tyre, ose pas disa amanetesh njëheresh, u hidhte nga pas këpucët e hequra, teshat dhe mëngët e shkulura të këmishave, thërriste të çoroditurit, u tregonte rrugën, i printe me gisht drejt vaporëve ku ende mund të kish vende, ndihmonte pleqtë, të gjymtët, gratë shtatzëna, ndihmonte që gjithkush të hipte në varkat e sajuara, nëpër kamardare, atje, më tutje, tek ai tjetri, ka, ka, jo atje se është plot, ngjitu, mos ki merak, do t’i them unë, do ta sqaroj unë, ka marrë fund ai muhabet…
Tri ditënetë me radhë, thinjoshi i veshur si mos më keq ndenji në bregun e shprishur të detit, mblodhi pusullat e panumurta, këpucët, sandalet, shamitë dhe mbeturinat e veshjeve, ndihmoi kë mundi, pa vënë gjë në gojë, pa pirë ujë. Kur, më se fundi, vaporët u nisën drejt bregut tjetër, të mbushur si ca kufoma me miza, thinjoshi u ul këmbëkryq mes gropkave të ngutura, të përmallura e ulëritëse, dhe ndoqi vaporët me sy. Ata që iknin në bregun tjetër, atje ku do të hanin sa të ngopeshin, ku do të bënin dashuri pa iu trembur thashethemeve e ku do të thoshin ç’të donin pa iu ndruajtur prangave e qelive, e këqyrnin thinjoshin me njëfarë habie. Shumica dërrmuese e atyre që iknin, pa folur për të gjithë bashkëqytetarët, e njihnin. E dinin se s’kishte asnjë arsye që të mbetej atje në breg, se vezët e asnjë ëndrre, sado të rëndomtë, nuk mund të çelnin në atë breg tashmë të huaj deti. Dinin se dikur, në të ri, pat rënë në dashuri me një studente arkitekture, i qe ngjitur pas, i pat folur, i pat dhuruar lule (jo nga ato të vjedhurat nëpër varreza), i pat premtuar jetë të lumtur, domethënë aq të lumtur sa mundej, bukë e ujë e dashuri, pat rënë edhe ajo në dashuri me të, derisa ishin rrëmbyer. Shumica dërrmuese e atyre që iknin, pa folur për të gjithë bashkëqytetarët, i dinin pothuajse përmendsh fjalitë e zjarrta të thinjoshit, dinin copëza nga pusullat e dashurisë, nga kartolinat, dinin se si kishin bërë ata dashuri për herë të parë, ku kishin bërë dashuri, sa herë kishin bërë dashuri, çfarë i kishte thënë ai, si i qe përgjigjur ajo, si kishte rënkuar ajo, si kishte dihatur ai; dinin gjithçka për fejesën dhe martesën e tyre të fshehtë, për sherret me prindërit, me fqinjët dhe me shokët e punës, për llafet që qarkullonin rreth saj si bishtdredhur, për llafet që qarkullonin rreth tij si qejfli grash e rakie, për mënyrën si kishin arritur mbanë të merrnin një apartament në qendër, dinin për çfarë flitej në dhomën e tyre të gjumit dhe në kuzhinë gjatë kafesë së mëngjesit.
Ata që iknin dinin pothuajse gjithçka për thinjoshin e mbetur në breg, sikurse dinin gjithçka edhe për njëri-tjetrin, për shumicën dërrmuese të bashkëudhëtarëve, pa zënë ngoje të afërmit.
Udhëtimi qe vërtet kafshëror, pa përmendur këtu shpërvetimet në pëqinjtë a këmbët e shoshoqit, aq ngushtë ishte, pa përmendur dhunimet e vajzave që arratiseshin të vetmuara - aq i vështirë, saqë njëri prej ikësve, kur sosi gjallë në bregun e bekuar dhe mori vesh me telefon se në bregun e braktisur sapo i pat ardhur një trashëgimi prej rreth një milion dollarësh nga Amerika, pa u menduar fare, dha përgjigjen:
“Vetëm për ato që hoqa rrugës nuk kthehem më!”
Në bregun e trashëgimive të vonuara, kur ra mbrëmja, thinjoshi mblodhi thasët me pusulla etj, i hodhi në shpinë, i lidhi pas rripit të pantallonave, dhe mori rrugën drejt qytetit të shkretuar, drejt shtëpisë ku e shoqja mezi e priste, në shtëpinë ku, o Perëndi!, do të bënin një herë dashuri ashtu siç dinin ata, dashuri gjer në të gdhirë, poashtu një ditë më vonë, një javë më vonë e mbase vite më vonë, gjer në fund të dashurisë, tashmë të qetë se pothuajse askush nuk do ta dinte se si bënin ata dashuri, çfarë i thoshte ai, si e përkëdhelte ajo, si klithnin, si lumturoheshin në atë varfëri ku qenë thinjur.
(1993)