Nizamë


"Asnjё tjetёr nuk synonte ta shtinte nё zemёr, si unё, prandaj tё gjithё donin e madje mund ta shtinin nё dorё, sepse unё e kisha stёrvitur qё tё (mё binte) nё zemёr. Tri ditё me radhё, qysh nё sabah, vajta bёra gozhdё tek stacioni i trenit, me mendjen t’ia mbath drejt Durrёsit, por mbajta patkonjtё, se ajo mund tё kish vajtur nё Vlorё, nё Dhёrmi, nё Sarandё, nё Pogradec etj. Bezen e tryezёs sime tё ballkonit e pat mbuluar njё hartё e madhe e atdheut dhe unё rrija pёrkulur mbi tё dhe goja mё lёshonte lёng, mё vinte ta haja pjesё-pjesё, pastaj platitesha, se mjaft na e kishin ngrёnё tё huajt. Ato ditë u shfaq në jetën time një qënie e dhembshur e plot përkushtim të heshtur, qënie që rrëmbeu, si të thuash, lëvizjet e mia të tepërta, dufin e të qënit ende burgosur në trup, dhe ma preu vrrullin që më shtynte a më tërhiqte drejt këmishës së forcës. Ishte kalë, i bardhë, me nga një trëndafil të kuq tek tëmthi, i pastër si drita. U hasëm tek punishtja a ndërmarrja e materialeve të ndërtimit, afër Ambulancës, pak pasi kisha vizatuar me urinë një hartë çlirimi nga ankthet. Këmbora e tij tingëlloi si përshëndetje. Ndoshta dija pa ditur gjuhën e kafshëve, e atyre që vuanin në heshtje, larg vëmendjes së vdekatarëve, si puna ime. I zoti quhej Toni (ndonëse qe më fort i askujt se sa toni), ishte një jevg i çelët e i paqmë, që pranoi ta shoqëroja dhe të kujdesesha për kalin saherë ndaleshim gjëkundi e ai duhej të shkarkonte mallin. Malli ishte një kalá me tulla të bardha, me thasë çimentoje, me qeresté, qeska, litarë, listela, gozhdë etj. Sipas meje kjo botë kish marrë tatëpjetën dhe çmeritesha që ca njerëz ende merreshin me ndërtime.

- Nizam e ka emrin! - i thashë Tonit.

Ncuk, tha ai, duke shqiptuar nje emër të rëndomtë kuajsh, por e thirrëm me të dy emrat dhe Nizami u përgjigj vetëm pasi e thirra “Nizam”. Ramë në ujdi ta thërriste secili me emrin që donte dhe kjo nuk qe e dëmshme për askënd, sepse edhe mua disa më thërrisnin me një emër, kurse Dashuria dhe Ina – Gined. I dhëntë Zoti dritë shpirtit të Nizamit atje ku ka rënë, se, po të mos qe shfaqur ai, vërtet s’dihet ku do ta kishin mbajtur frymën trutë e mia. Udhëtimet nisnin në orën shtatë të mëngjesit. Paraqitesha tek porta prej hekuri i krehur, i pispillosur, veshur sa më hijshëm, përshëndetesha me rojen që hapte drynin, këmbenim ndonjë llaf sa për të shtyrë kohën, pastaj Nizami fanitej te kryet e rrugicës, kalonte para Ambulancës, shkrofëtinte gëzueshëm dhe hante bar nga dora ime. Kujdesesha që bari të mos kishte pisllëqe dhe që në kovën e ujit të mos qe pshurrur njeri. Toni ngarkonte mallin, pështynte shuplakat dhe niseshim. I ramë Tiranës kryqetërthor nga pesë herë në ditë. Trokama e Nizamit luajti rolin e asaj dërrasës së shenjtëruar nga ku murgjit, duke kënduar me çekiçë druri, dëbonin shpirtrat e këqij. Kur mbeteshim vetëm, i rrëfeja Nizamit copëra nga dhembja ime e tmerrshme, nga dashuria pa përgjigje. Fjalët hynin në veshët e tij të mëdhenj, (që shpesh lutesha të ishin veshët e vetë fatit të mirë), zhyteshin në brendësi, pastroheshin nga zhurmat, nga ritmet e mbrapshta, nga djallëzitë e pandjeshme, dhe përfundonin si bajga. Me ato bajga vulosnim, si me kast, kufijtë që ndanin Zonën e Dashurisë nga të tjerat. Dhe lëshonin një nga ato erërat që s’i vret dot as dograja, mirpo ajo erë nuk më bezdiste, ndoshta ngaqë ishte era e pastrimit të fjalorit dhe muzikës sime. Mora vesh se, – kulmi i kulmeve! – disa nga kundërshtarët e mi kishin nisur të përdornin emrin e shenjuar Ina, që t’u ecte më mbarë dhe që ta ndalonin qoftë edhe një herë, si unë. Vjedhje e përbindshme. Nuk dija nga e kishin mësuar emrin tim, ndoshta më pat përgjuar ndonjëri kur zgjatesha e përsosja fjalime majë paraleles, gjatë ndonjë fjalimi të zjarrmitur që kish njësuar zërin e brendshëm me të jashtmin e m’i kish nxjerrë goje pa ma lëkundur bindjen se në Tiranë isha i vetmi njeri i gjallë dhe i plotë, ose i vetmi i vdekur ardhur me lejë. Ja, pra, se si çdo gur, çdo mur, çdo përgjues çiftesh, çdo gjel a pulë deti, çdo gjethe etj kishte veshë. Veshë e gojë të dalë kontrolli. Vuajta si ndonjë kalë këmbëthyer, që do ta çojnë drejt pushkatimit, dhe e ndava vuajtjen vetëm me Nizamin. Paqja e tij më bënte mirë. Ishte njëfarë mishërimi i melhemeve të njohura e të panjohura. Prandaj nisa të mëdyshem nëse mjetet rrethanore (lexo: bota, lënda, gjithë çka ndodhej jashtë meje) nuk e mbanin dot fjalën dhe më spiunonin ngaqë donin të më bënin keq, apo ngaqë donin të përhapnin aromë dashurie, fjalë e fjalime të zgjedhura. S’gjeta përgjigje, por heshtja m’u bë edhe ajo ilaç. Gushti më gjeti me ca muskuj që as varja majë paraleles nuk m’i kish rritur dot. E ndihmoja Tonin gjatë shkarkimeve, hanim drekë bashkë, në rrathë puntorësh, karrocierësh, hamenjsh, ish të burgosur, memecë, debilë të parrezikshëm, femra plot vula kafshimesh rreth grykës. Fillova të merrja bukë me vete dhe ta ndaja me të tjerët. Rrudhat e trurit tim qenë bërë si ca gërvishtje gjilpërash nga ato të aparateve që matin tërmetet, mbarëvajtjen a keqvajtjet e zemrës, veshkave, truve etj; thithnin të dhëna, fjalë, ngjarje, i shkundnin si rërën në sitë, ruanin rubinët e safirët, flaknin mbeturinat. Era e bajgave të Nizamit e mbushi Zonën e Dashurisë me ajër të pastër. Numuri i gjëmuesve u pakësua ndjeshëm. Toni filloi ta humbte durimin dhe të më shihte me ca sy zhabash, sepse unë e drejtoja kapistallin e Nizamit sipas një plani që s’përputhej veçse shumë rrallë me planin e punishtes. Kisha nisur t’i sillja bar të zgjedhur, nga fushat e ndryshme të sportit, nga bahçet e lagjes, nga ushqimi i kuajve të tjerë. Kisha mbushur çerekun e ballkonit me bar, aq sa prindërit qenë trembur. Gëlonte nëpër veshë e zemra ajo parrulla me “Bar do hamë, po parimet nuk i shkelim”, dhe çdokush mund të dyshonte që: po mbledh bar për të shkelur sa më pak parime; po le pa bar trimat që do të hanë bar kur fati t’i tundojë të shkelin parimet. Nuk llogarisja dot sa trima mund ta mbanin frymën gjallë a parimet pa shkelur falë barit tim, por nuk më frikësonte dyzimi mes një heroi të mundshëm të popullit dhe një armiku të betuar të tij. Vetëm Nizami të mos shkelte paqen që më sillte. Kur dëgjova trokun e traumave të gjimnazit, tashmë përfshija në bar edhe gjethe e bimë të ndryshme, sa më të rralla, dhe ia pasurova Nizamit të shtrenjtë ushqimin, aq sa nisi të më lëshonte ca erëra gati antologjike. Toni qe bërë nevrik dhe nganjëherë ikte para kohe nga punishtja, ose e ngarkonte mallin një natë më parë dhe rrinte pa gjumë për ta ruajtur.

- Si është puna, mor Ton? - e pyesja. Je gjë sëmurë?

Nuk gjegjej. Nuhasja se kish nisur të më urrente, por nuk gjeja dot arsyen. Se e vetmja arsye që mund t’i zgjonte mllefin ndaj meje ishte dashuria ime për Inën dhe miqësia me Nizamin. E thërriste kalin tim me emrin e tij dhe kjo më shqetësonte. Për fat të keq, s’kishim si e ndanim më dysh Nizamin. Pagoi edhe nja dy gjoba, se unë e shtriva Zonën e Dashurisë deri një të hedhur guri nga Komiteti Qëndror, thjesht për të parë nëse bajgat e Nizamit, alias: aromat e pastrimit tim, mund të rrëzonin qeverinë, ose të bukosnin mushkëritë e ndonjë zyrtari. S’pati të reja. Bari mbeti ta haja vetë, sepse më 23 gusht Nizami hingëlliu me llahtarë, shkuli gozhdën e madhe ku mbahej lidhur, dhe ia mori trokthi drejt varrezave të Shtish Tufinës, aq sa i shkreti Toni, për ta sjellë në vete, e thirri disa herë edhe “Nizam”. Mirpo kjo, siç u shprehën shokët e punishtes, e çarti më keq kalin e shtrenjtë, ia ngatërroi pamjet dhe rrugët, dhe e ndali majë një shkëmbi nga ku i shkau këmba. E gjetën pa frymë, me kokën mbështetur pas një gurvarri, mes një bari që ish rritur sa një bojë njeriu, mbase bari i pangrënë nga aq të ndjerë që patën vdekur duke shkelur parimet." (...) 

Fragment nga “Ki$land ose Puthmë, skelet – roman me fëmini”, Librarium Haemus, 2014