Zo-om [Tregim]
Prandaj nuk u dëgjua as kuja e maçokut Zoom. Prej
vitesh në lagje nuk dëgjoheshin më as të qara foshnjash, as grahma pleqsh që
japin shpirt. Këta kishin arritur të besonin se, po dhe shpirt me sa më
pak zhurmë, të zgjatet jeta. Nga ana tjetër, ndonëse nuk u vinte rëndë të nxirrnin
goje çudira, rropateshin të vdisnin me sa më pak bujë, që të mos u bëhej qejfi
fqinjëve. Tani, sidomos në të hyrë të dimrit, kur ngrica i jepte ajrit trajtën
e një shurdhimi të madh, dëgjoheshin vetëm lehjet e qenve,
krokama e sorrave, cijatjet ngjethëse të sgalemave dhe ndonjë marrok, ose
pijanec, që shfrynte e mallkonte si në ndonjë teatër ku kishin vdekur të gjithë
shikuesit.
- Bota qënka ndarë tashmë në dy lloje vendesh, - nënqeshi
Justini, teksa me njërën dorë u hidhte thërrime buke të mykur tri mjellmave që
endeshin buzë liqenit, kurse me tjetrën mbante një libër të zverdhur.
- Tashmë, apo që kur është shkruar ai libër? - pyeti
Lina, e motra.
- Asnjëherë nuk dihet me saktësi se kur është shkruar një
libër, - ia preu ai.
- Unë di që të gjitha vendet po bëhen fshat, - tha njëra
nga vajzat. Por nëse ai libri...
- Vende që të
detyrojnë, - vijoi Justini leximin, - gjer
edhe me mpirje të ngadaltë ndërgjegjeje, të besosh se gjërat do të shkojnë më
mirë... dhe vende që të detyrojnë të
shpresosh se gjërat nuk do të shkojnë më keq.
Mërgim i krahasuar...
„Një ngjarje në pamje të parë vetëm qesharake dhe absurde, vështirë për t’u besuar gjer edhe në dehje, ose në tepri poezie, më shtyu të shkruaj togfjalëshin "Mërgim i krahasuar". Degë e mundshme e imagologjisë dhe e semiotikës, në kushtet e sotme, ajo mund të ketë një të ardhme të veçantë, pra t'i vlejë më fort së kaluarës, se sa të tashmes. Pasi bleu njërin nga librat e mi virtualë në shqip, një e re që, - sipas të dhënave të CV-së, - nuk di veçse anglishten, mbase e formuar të besojë se në këtë rruzull ekziston vetëm një gjuhë, u mundua të ma lexonte librin dhe arriti në përfundimin se autori shkruan në një anglishte tmerrësisht të varfër dhe se libri është më i keqi i mundshëm, një ”catastrophic disaster”.
Është e vërtetë se lexuesit e këtyre dhjetëvjetshave kanë një padijë që nuk përtypet dot as edhe nga letërsia apo anekdotikja, aq sa nuk mungojnë rastet kur autori pyet veten se: Cili prej nesh është pjellë kot dhe / ose: Cili prej nesh nuk është lindur ende?! Lexuesit që ngatërrojnë të drejtën e lindur të të qënit shtetas me vuajtjen e të qënit i kulturuar, gjithmonë më sjellin ndërmend atë grup të rinjsh, - po nga një libër i shkruar në shqip dhe i lexuar në nuk di ç'gjuhë, - të cilët habiteshin: "Po ne kaçavida kemi – pse s'mund të zbërthejmë dot ca metafora?!" Tragjizmi i gjendjes besoj se bën pluhur çdo kënaqësi, gjer edhe tek autorët fillestarë. E vërteta na kumton, përtej çdo metafore, se turma të pafundme shtetasish-lexues, të bindur se ndodhen diku-dikur, nuk kuptojnë se tashmë janë gëlltitur nga një hapësirë që mund të emërtohet Syrgjyn në vitualitet".
„Pakica” - Ngjarje me 15 pamje dhe me disa lloje perdesh
Synopsis
Një grup pleqsh me prejardhje
shqiptare vendosin të mësojnë gjuhën amtare, të cilën e kanë harruar, ose nuk e
kanë folur kurrë. Mësuesi i gjuhës është një i ri që ka mërguar në fillim të
viteve '90 dhe që merret me studimin e poezisë ballkanike. Orët zhvillohen në
selinë e Bashkësisë. Një mbrëmje, për të fituar kohë dhe për t’ua lehtësuar
mundimet, Mësuesi vendos të përdorë kryevepra poetike shqiptare. Me atë rast
nxënësve u vjen një ide e thjeshtë, por e panjohur, e cila besojnë se do t’i
shquajë qartë nga pakicat e tjera kombëtare, por edhe nga shumica. Mirpo askush
nuk parandjen se, pasi të lexojnë dhe të përkthejnë, - bashkërisht, por edhe
secili më vete, - „Vdekjen e Nositit”, ngjarja do të shkasë në(n) ca hapësira
të panjohura, ku pakkush arrin ta njohë veten dhe të tjerët.
Së shpejti onLine
Gjaku asnjanës - Jetë suflerësh [teatër]
"Nuk
dihet edhe me sa të vdekur do ta paguajmë këtë betejë, derisa të vijë
mirëkuptimi dhe paqja. Nuk dimë me sa të ligështuar, të coptuar shpirtërisht,
të plagosur për vdekje, të dalë mendsh. Kush mund ta dijë? Edhe në e dittë, sa
bindshëm mund ta shpjegojë, që kjo e gjitha të jetë e pranueshme, për njeriun e
kam fjalën. Se mund të jetë e pranueshme, madje mëse e natyrshme, por jo për
njeriun. Vallë, s’kishte një mënyrë tjetër për t’u plakur?! Nuk u gjet diçka
tjetër, ose krejt tjetër, që të harxhonte këtë kohë e të plakeshim si qëmoti,
pas shumë punësh, dhembjesh njerëzore, hallesh e ëndrrash?!"
"Si" - teatër
 |
| [onLine] |
Synopsis
Gjatë një mbrëmjeje të rëndomtë, me fara, birrë e thashetheme, anëtarët e familjes së z. Gani gjenden të ngujuar në shtëpi. I çuditshmi Ani i ka mbyllur brenda dhe synon të sqarohet me Ganiun për një firmë që ky e ka vënë vite më parë, në njërën nga zyrat e shumta ku ka punuar. Ani nuk le të kuptohet nëse vjen nga jashtë shtetit, apo nga një lagje tjetër e kryeqytetit, por ka sjellë me vete një si-libër që mund të jetë minë me sahat, ose një si minë që ka trajtë libri.
Dramë e paaftësisë në pushtet dhe pas tij, “Si” është edhe një himn kushtuar Metaforës dhe atyre që i shërbejnë, jo rrallë duke u flijuar, të paktën metaforikisht.
Deri në mbyllje të ngjarjes nuk vdes asnjëri nga të pranishmit, mbase as në sallë.
Autori
/ II.
ANI
Kjo ngjarje nisi shumë kohë më parë, ndonëse sot gati të
gjitha ngjarjet janë pa rrënjë. Ato nisin sot dhe mbyllen pas një ore, ose e
shumta nesër, a pas një jave... Për fat, ngjarja ime filloi qysh kur isha në
kopësht dhe u thashë bashkëmoshatarëve se qielli
është det dhe deti qiell. Nuk e di më erdhi, por ashtu besoja. Ata s’para i
dinin këto fjalë, por nuk i gjykoj. Vitet kaluan shpejt dhe njerëzia më damkosi
të shkalluar. Bota mbarë kish marrë
tatëpjetën dhe, po ta mendosh me qetësi, ata kishin gjithnjë e më pak gjëra që
t’i ndihnin të ndiheshin mirë. Një nga këto gjëra ishte çmenduria ime... Besoj
se isha në gjimnaz, kur e dashura e parë më bëri lanet për të njëjtin shkak, - po
e quaj tepri metaforash, - ndonëse pó
ajo tepri e pat hedhur në krahët e mi... (Ndez
një cigare pa e lëshuar librin nga sqetulla) Kështu ndodh në shumicën e
rasteve, dihet. Në fillim i magjeps fjala, por pastaj nuk ngopen as me vepra...
Nejse... Është e vërtetë që unë shpikja ngjarje dhe qënie, aq sa ndonjëherë më
vinte ndoht nga vetja, por e them hapur se as nuk rrezikoja kënd, as nuk më
kishte njeri halë në sy. E megjithatë pyes veten: çfarë tmerri i mundshëm, çfarë
makthi më bindi se duhej edhe të nisja të hiqesha si i çmendur?! Gjatë viteve të
mërgimit kam gjetur përgjigje të ndryshme.
RUDOLFI (Ngrihet
dhe i avitet anash, me shumë mirësjellje)
Ai libri që keni aty...
ANI
Po, po, nuk ju
kanë gënjyer. (Me vete) E adhuroj këtë
lloj shumësi! (Rudolfit) E kam
hartuar me duart e mia. Kuptohet: e kam punuar fillimisht në kokë, gjatë netëve
të stërgjata, ose tejet të shkurtra, të mërgimit. Mbase nuk e keni parasysh.
Koha më e durueshme në mërgim është muzgu, ulja e mbrëmjes. Se atëhere gjërat
dhe qëniet duken më pak të huaja... Por as gjatë atyre çasteve kafazi rreth
teje nuk është krejt i durueshëm. Se të batërdisin malli, pamundësia për të qënë
atje ku do, ose pranë atyre që do... Keni vuajtur ndonjëherë qençe që nuk jeni
zogj?! (Ul kokën dhe vështron këmbët e
veta) Si libër e kam hartuar. Si kryvepër me dashuri, me mall, me mërgim
e kthim. E hartova atje, por e mishërova
këtu, si me thënë. Nuk them se, po të mos më kishit shitur, nuk do ta kisha
hartuar edhe këtu. Por ndodhi ta hartoja atje. Edhe që të mos ma kapnin në
doganë, edhe ngaqë besoj me gjithë shpirt se arma e rëndë në vend të vet... (Tregon
drejt Ganiut dhe Nexhit) Të parët tuaj, por ndoshta edhe ju, nuk donit të
jetonim në të njëjtin vend, ndonëse nuk më njihnit; nuk besoj se doni që ta
flemë të madhë në të njëjtën kohë... Se ky si-libri
ka një fuqi që... Më saktë: ky libri është si
minë – dhe kjo mina është si libër...
RUDOLFI
Aha, e qartë... Nuk e kisha me...
ANI
Dhe s’do ta kesh kurrë. (Me vete) Njëra nga arsyet ishte dhuna e kësaj hapësire. Dhuna dhe
servilizmi i frikshëm. Dhuna që ushtronin njerëzit pikërisht me mënyrat që
kishin zgjedhur për t’iu shmangur asaj dhune. Dhe servilizmi që përdornin për
t’u shkatërruar mesveti... dhuna që hiqej si jetë, dhe servilizmi që trajtohej
si mirëkuptim... Por mund t’i emërtojmë edhe egërsi, djegie etapash, etje e pakontrollueshme për t’u dukur, ose për
të fshehur atë që duhej nxjerrë në pah... (Të tjerëve) Po më ndiqni?
RENATA
Po, po...
ANI
Herë të tjera bindesha se më shtyu arti... Një art që vlonte brenda meje, por të cilin nuk e shprehja dot as me shkrim, as me ngjyra, as me nota muzike, as në shtrat... me të dashurat... (Ganiut) Ty mund të ta zgjojë kërshërinë përmbajtja e si-librit,profesor... E di si e hartova? Siç u mblodhët ju të rëndomtët dhe u bëtë trup i vetëm... për të degdisur sa më larg e sa më gjatë aq të panjohur, shumica pa u dirsul mustaqja... ashtu i mblodha unë mbeturina, erëza, lëngje... dhe ja ku kemi në mest tënë këtë kryeveprë... (Të tjerëve) Si edhe ju, secili përbërës më vete është të paktën i pranueshëm. Si çdo ushqim i marrë veçmas. Ama, po i bashkove në një mënyrë të caktuar... Mos harroni një mësim të madh nga mërgimi jashtë a brenda, ju lutem: Nuk ka rëndësi çfarë e kë përdor, por si e vendos... A nuk kemi ne tani të drejtë, rrezik edhe detyrë, që të bindemi se autorë janë (Me ton anglishteje) shoku Gun-i me shokë dhe jo unë?! /
Herë të tjera bindesha se më shtyu arti... Një art që vlonte brenda meje, por të cilin nuk e shprehja dot as me shkrim, as me ngjyra, as me nota muzike, as në shtrat... me të dashurat... (Ganiut) Ty mund të ta zgjojë kërshërinë përmbajtja e si-librit,profesor... E di si e hartova? Siç u mblodhët ju të rëndomtët dhe u bëtë trup i vetëm... për të degdisur sa më larg e sa më gjatë aq të panjohur, shumica pa u dirsul mustaqja... ashtu i mblodha unë mbeturina, erëza, lëngje... dhe ja ku kemi në mest tënë këtë kryeveprë... (Të tjerëve) Si edhe ju, secili përbërës më vete është të paktën i pranueshëm. Si çdo ushqim i marrë veçmas. Ama, po i bashkove në një mënyrë të caktuar... Mos harroni një mësim të madh nga mërgimi jashtë a brenda, ju lutem: Nuk ka rëndësi çfarë e kë përdor, por si e vendos... A nuk kemi ne tani të drejtë, rrezik edhe detyrë, që të bindemi se autorë janë (Me ton anglishteje) shoku Gun-i me shokë dhe jo unë?! /
"Një botë më tutje" / Çmimi II "Katarina Josip" për Dramë Origjinale Shqipe 2015
Ardian-Christian Kyçyku, ”Një botë më tutje”, teatër, Bukuresht 2012, fituese e Çmimit II, Konkursi i Dramës Origjinale Shqipe “Katarina Josip”, organizuar nga teatri Kombëtar i Kosovës, me mbështetjen e Ministrisë së Kulturës, Rinisë dhe Sporteve të Republikës së Kosovës, Prishtinë, prill 2016.
Subscribe to:
Posts (Atom)