Motto:
Kockat tuaja ç’u mblodhë
Një nga një porsi flori
Me qivur të kuq me bojë
Do shkruhi në histori
“Të gjitha ngjashmëritë janë të rastit”
ose
“Asnjë ngjashmëri nuk është e rastit”.
(copëza)
Kockat tuaja ç’u mblodhë
Një nga një porsi flori
Me qivur të kuq me bojë
Do shkruhi në histori
Populli (pó ai)
“Të gjitha ngjashmëritë janë të rastit”
ose
“Asnjë ngjashmëri nuk është e rastit”.
(copëza)
“Ranë sërish kambanat dhe trompetisti brenda tij tha një lutje jo fort të shkurtër. E shqiptoi, por pa gjuhë, drejtpërdrejt me frymë, njëlloj sikur po i binte trompetës. Ideja ishte që, para kthimit në botën tjetër, nja një muaj para (muaj mjalti a nektari hyjnor, tha) ta pajiste Hyu me një zgjidhje nga ajo që njerëzia i patën vënë pseudonimin Alzheimer. Do ta gjente ai atë zgjidhje, prandaj edhe hyri në bisedë me sëmundjen. Lermë pa gërditur qoftë edhe vetëm një grimcë nga kjo dashuri, tha. Ose lermë vetëm shqipen time. Edhe po s’ma diti njeri tjetër, ti lerma. Merrma emrin, pseudonimet, metaforat, fuqitë, ëndrrat, fytyrat e dashura dhe aromat, por shqipen time mos e ngacmo, ose qoftë edhe një grimë nga kjo dashuri. Do t’i kem në vend të pikës nga ku do të mund ta ngjall krejt dashurinë, ose shqipen time. Se kështu e kemi ne qëniet më të dashuruara se të gjallët dhe më fatlumë se të vdekurit. Po na dhe grimcën, ose shqipen, të marrim tërë dashurinë. Pastaj, si puthja a si plumbi, të vijë të më marrë zonja Vdekje. Dhe të shoh si në kinemanë time më të dashur, si në film, kohërat kur isha i dashuruar, i njomë dhe i paprishur, gjysma shpirt / gjysma dashuri, gjysma unë / gjysma ajo. Pastaj le të bjenë kambanat, ca ëngjëj të fitojnë flatra, si në një film të mrekullueshëm bardhezi, - dhe amëshimi të nisë të marrë frymë nga e para, të përsëritet, ose të mos ndërpritet kurrë filmi im dhe i Inës. Kërkoj shumë? Atëhere do t’i them vëlla Hiçit: Lamtumirë, merr skeletin tim në shpinë, ose tërhiqe zvarrë gjer të bëhet pluhur, se kjo kohë gjithmonë ka nevojë për ca thërrime drite, qoftë edhe kur dalin nga kockat e njërit si puna ime...”
f. 363
“Nuk qe vegim nga ata që mbajnë gjallë heshtjen e të vdekurve e as ndonjë nga ato rrëfenja që përgjumin sado shkarazi mllefin e paanë të të gjallëve.
Qe një vezullim i ruajtur me vetmohim, në të Padukshme, në anën tjetër, vetëm për zemërthyerit, mes zemrës dhe thyerjes së saj, duke mbajtur të pandashme copërat e zemrës së thyer dhe zemrën, aty ku dëgjimi është më i thellë se nata, muzgu, dita. Shkëndijë më e hershme se Vetja, pak më e vlefshme se bota, si e sa një buzëqeshje, mes kujtimit dhe shijes së një kohe kur prisnim një përgjigje vendimtare e kur, pasi koha bëhej pritje, mbërritja e përgjigjes na gjente të dashuruar, ose të skllavëruar ndaj pyetjesh pa përgjigje. Aq kishim, aq mund të merrnim nga Zoti – e kjo ishte, për çudi, njëlloj sikur të mbaje brenda zemrës së thyer gjithë Zotin”.
Qe një vezullim i ruajtur me vetmohim, në të Padukshme, në anën tjetër, vetëm për zemërthyerit, mes zemrës dhe thyerjes së saj, duke mbajtur të pandashme copërat e zemrës së thyer dhe zemrën, aty ku dëgjimi është më i thellë se nata, muzgu, dita. Shkëndijë më e hershme se Vetja, pak më e vlefshme se bota, si e sa një buzëqeshje, mes kujtimit dhe shijes së një kohe kur prisnim një përgjigje vendimtare e kur, pasi koha bëhej pritje, mbërritja e përgjigjes na gjente të dashuruar, ose të skllavëruar ndaj pyetjesh pa përgjigje. Aq kishim, aq mund të merrnim nga Zoti – e kjo ishte, për çudi, njëlloj sikur të mbaje brenda zemrës së thyer gjithë Zotin”.
f. 365
“Dija vetëm që atë vit kur varreza më fali trëndafilin, Komandantit i qe tekur ta pagëzonte Enkelanën Qyteti i Luleve, (mbase i qenë veguar para kohe malet me lule që do të rropateshin t’ia davaritnin kutërbimin e krimeve) dhe shyqyr që s’i pat rënë udha nga varret, se do ma kish këputur trëndafilin fatsjellës. Asgjë më tepër, por as më pak. Përndryshe, kalëroja drejt thelbeve, drejt përfundimeve dhe aty ku mbaronte një djegie, një lumturi, niste tjetra. Ose ndodhnin të gjitha njëheresh. S’mund të jem i saktë. E gjitha më kujtonte fatin e thëngjijve në mangall: digjeshin, shndërroheshin ngadalë në hi, dhe s’mund të përcaktoje se cili digjej më shumë, para a pas të tjerëve. Thëngjijtë ishte jeta ime, kurse hiri – mbijeta. Sepse hiri m’i mbante fshehur thëngjijtë, me gjithë dhembjen, dhimbsurinë, mallin, mallëngjimin dhe ëndrrat e tyre nga sytë e të tjerëve e sidomos nga pështymat. Një thëngjill mund të cilësohej shajnia ime mes varreve, me trëndafil në dorë, duke e gdhirë si puna e fëmijëve të dikurshëm, që, për të dhënë sprovën e parë të burrnisë, viheshin ta gdhinin mes varrezës. U ktheva në Enkelanë edhe më i dashuruar, me trefish më shumë miq në botën tjetër, se sa në këtë botë. Thëngjilli tjetër vezulloi mes liqenit dhe sheshit para hyrjes në parkun e Drilonit, ditën kur Komandanti bujti si përvit të shpinte kokallat dhe të mufaste kujtimet. Kisha dalë me Arielën për piknik dhe autobuzi na kish ndalur mes misrave e ferrave ndanë rrugës, sepse po vinte Komandanti. Dy javë më parë qenë dyndur në qytet toga ushtarësh të zgjedhur, topa, mortaja, tanke dhe dy nëndetse të vogla. Kur Komandanti po na përshëndeste si puna e atij sazexhiut që flladit kakofonitë e një gazele, isha gjendur mes veturës së tij dhe Lasgush Poradecit që ndodhej në shesh bashkë me vajzën e madhe. Krokama e parrullave, përbetimeve dhe urimeve më kish topitur. Edhe Komandantin, edhe Lasgushin i shihja për herë të parë gjallë. Pata qënë ca kohë bebëza e njërit prej syve të Komandantit, mirpo më kishin pushuar nga heroizmi, sepse më pat zënë gjumi nga kapitja dhe nuk e pata hapur bebëzën në kohën e duhur. Isha ende i magjepsur nga muzika dhe përndritjet e verbit lasgushian. Në përputhje me vegimet e mia prej xhindi bibliotekash e kinemash, librat e Lasgushit ishin stër-libra. E shndërronin letrën e vet në atllas ngjyrë qielli vjeshtor dhe mbanin era mysk, unap e hënë pesëmbëdhjetëshe edhe sikur t’i shfletonin parreshtur qënie me dhëmbë të prishur, me ndjenja të mykura, dështakë e papagaj që ishin zënë jo me lot, najrí[1] e spermë, po me jargë, edhe sikur t’u vije flakën apo t’i burgosje në ndonjë nga shumë depot e atdheut e të vëmendjes. Thëngjilli im pipëtiu në shesh. Komandanti zbriti nga vetura dhe u kthye me sytë largpamës nga mileti. Lasgushi sapo qe kthyer në drejtim të Enkelanës. Ja, më foli thëngjilli: historia, poezia dhe ti. Po, ia ktheva: ja dy pushtete, njëri me sot - me nesër, tjetri me nesër - me përjetë, mirpo është edhe një pushtet i tretë këtu, ndofta i treti - i vërteti. Një pushtet që s’e njeh ende askush, por që do të ndihet një ditë. Sepse ky është pushtet njerëzish që vdesin të rinj e me shumë pengje e malle, një pushtet që vetëm ndihet, nuk flet shumë, nuk mban shënime, nuk mburret, nuk zë vend as në kujtesën e njerëzve, as në vëmendjen e tyre. Ky pushtet vetëm vepron. Në heshtje, me përkushtim të frikshëm, pa mëshirë, njëlloj si arti, njëlloj si sëmundjet, si shpresa, si vdekja, si ngjallja, si diplomacia a triplomacia e të shumtëve. Hëpërhë ky pushtet më ka mua, jeton, vepron dhe shprehet përmes meje. Më vonë, shohim e bëjmë”.
f.179-181
[1] Duhet të jetë fjala për lartimin, fluturimin, pezullinë mbinjerëzore. Shqipërim, ose sajim i imi.