Kështu foli hiri im… Foli dhe s’ia varët, kurse mua më rinoi. Keni dëgjuar ndonjëherë për Alzheimer-in? Për atë pushtim të shkallëzuar të harresës, të cilën pothuajse të gjithë e pandehin terr dhe hap drejt skëterrës? Ndonjë cinik nuk harron të shtojë se kush i ka bërë bisht deri tani, s’ka për t’i shpëtuar. E ve vdekatarin e gjorë nën thundër, e lidh pas një peri të padukshëm, si ndonjë kanaçe, dhe e bën lodër. Tallen fëmijët udhëve me të, tallen të afërmit pa dashur, vetëm ai s’tallet dot me asgjë, me askënd. Ca dijetarë të këtyre kohërave thonë se truri zbutet pjesërisht, shkrihet, tretet, humb. Lënda e hirtë bëhet pluhur. Mbeten pas vetëm ca neurone që bartin të dhëna e kujtime nga kohët e shkuara. I sëmuri zhvendoset në kohë (shkohohet, të themi) dhe në hapësirë. Të tanishmit s’i ka njohur akoma, kurse të kaluarit janë ende gjallë, të paplakur, të pandryshuar. Kush je ti, pyet pjellën e vet. Po unë kush jam?! Mjekët dyshojnë se mbrapa këtij çtrunimi qëndron një kafshë që gëlltit tru, forcohet falë tij dhe s’dihet ç’vjell. E keni pyetur ndonjëherë veten se ç’mund të vjellësh pasi ushqehesh me tru? A mund të bisedohet, a mund të bihej në ujdi me atë kafshë? Në cilën kohë të jetosh më fuqishëm, cilët njerëz të ruash pa prekur dhe cilët t’ia japësh urisë së kafshës? Se njerëzit ndryshojnë si era. Një nga pyetjet që më ka munduar më fort mbetet
Shkolla tetëvjeçare ndodhet po aty, domethënë aty ku e pat lënë Zoti. Ajo është bërë pluhur për vështrimin tuaj, njëlloj siç jeni bërë shumica prej jush për vështrimin tim. Mund të betoheni se unë jam në ëndërr e jo ju, por njeriu mund të betohet edhe në ëndërr. E në gjumë jeni ju, sepse ma rrënuat Tiranën pjesë-pjesë, me një përkushtim të habitshëm, vetëm e vetëm që të më bënit pluhur e të më përdhosnit vetë Zonën e Dashurisë. Prandaj u bëtë kujtime, kurse dashuria mbeti. Sa më kujtime bëheni ju, aq më dashuri bëhet ajo. Një mik i moçëm xherah, kur bisedonim për dyndjen e sëmundjes që përmenda, më tha me një stil që të kujton haikun: “S’asht punë gjaku e pleqnie / por punë shpyrti e dashnie”.
Shpesh më duket sikur fle në fund të një rruge. Në pragun e një rruge që nis ku mbyllet rruga ime. Ose dita ime. Ose ëndrra ime. Shkolla ngrihet në skaj të një rrjeti rrugicash e qorrsokakësh. Që t’i ruheshin sadopak zallamahisë sonë, banorët e mëhallës, shumica pleq cingunë, veteranë lufte që kishin tradhtuar vazhdimisht nga pak, aq sa të mos linin kockat burgjeve, patën lartuar muret dhe i kishin mbushur me copëra shishesh të thyera, kangjellash të vjetra, bajonetash e teneqesh tërë ndryshk. Muret ishin të palyer nga brenda dhe të pispillosur me parrulla nga jashtë, në oborrin e shkollës. Demokraci për shumicën, diktaturë për pakicën. Isha bir i pakicës, sepse pata lindur zgjuar. Zgjuar në bark të simëje, zgjuar në gjumë, zgjuar pas vdekjes. E s’i lypja kërkujt shpërblim për pagjumësinë time. Majë mureve dhe nën dritare harliseshin veshulët e rrushve dhe kumbullat, hurmat, portokallet, mandarinat, trëndafilat shumëngjyrësh. Në oborrin e shkollës gjallonin si duke mërmëritur vetëm pesë plepa të moçëm, myshkur drejt veriut, nxirosur nga rrufétë. Njëherë rreth plepit më të hershëm u spërdrodh një rrufé verbuese, e cila, përveç degëve që i bëri shkrumb, mbushi oborrin me hi fluturash të bardha e kufoma sorrash të vrara apo thjesht të shurdhuara gjer në shpirt. Këto ngordhën pas disa minutash. Në fillim të vjeshtës pleqtë na shisnin hurma farzeza, kumbulla e mollë, kurse gjatë dimrit na çanin me thikë topat që kapërcenin muret. Mbeturinat e topave ktheheshin në oborr si lëvozhgat e ca frutave tashmë të pira a të ngrëna me babëzi përtej mureve, atje ku rrezik jeton ajo kafsha trungrënëse. Njëherë ra tërmet i madh: hardhitë me gjithë hurmat u përmbysën në oborrin e shkollës. Fëmijët që ishin pushim u turrën të shuanin urinë dhe etjen, kurse pleqtë dolën nga bahçet dhe, në vend të ruheshin nga tjegullat që flatronin nga të katër anët, apo nga muret që thërrmoheshin, rendnin pas fëmijëve dhe i fshikullonin. Dukej sikur më mirë vdisnin duke edukuar brezin e ri, se sa të shpëtonin gjallë sëkoti, pa aq rrush, hurma etj. Në ato çaste beteje plot klithma e grahma të dyfishta, tmerri e gazmendi, brenda shkollës u shembën tavanet e katit përdhes, alias dyshemetë e katit të dytë. Nxënësit e sipërm u gjendën kalaqafë mbi ne (më tokësorët). Ranë me gjithë banka, libra, kallamare e vazo lulesh, ranë edhe mësueset e çmeritura, disa prej të cilave u gjendën poshtë vetëm në mbathje e këmisha të shqyera gjatë fluturimit. Për fat, nuk pati asnjë të vdekur a të plagosur, ndonëse, me thënë të drejtën, nuk kishim parë ende ndonjë fëmijë të vdekur. Një hukamë shumëngjyrëshe, e rrënqethur nga cijatjet e minjve që popullonin bodrumet dhe ujrat e zeza të shkollës, mbushi hapësirën gjer në vrimat e merimangave, dhe ne pritëm që të binin edhe muret e mbetur. Se tërmeti, siç m’u duk në ato çaste, nuk ishte veçse një zë i mbajtur mbyllur. Jo zë i një njeriu të vetëm, por i një brezi, i një bashkëjetese të pavetëdijshme. Po shpupurisja trutë mbi një ushtrim aritmetike dhe mbi pyetjen nëse mësuesja ime flokëverdhë, ajo aq e ëmbla sa të vinte ta lëpije në gjumë, e bënte atë punë, kur tavani u kris me një nënqeshje (në fakt: mbi-qeshje) të ligë, ngrita kryet, qielli i përhimë me rrjeta merimangash u nda në disa copë dhe u mbush me gropa, gjuhë, shirita suvaje që bëhej rërë (për klepsidrat tuaja); bythkat na kërcyen përpjetë, goditëm me kokë anembanë, s’dihet kë, s’dihet ku, s’dihet pse, si për të parë e për t’u parë më qartë, gjersa e pashë veten të mbërthyer dëshpërimisht mes një shkurrnaje këmbësh, dërrasash, këpucësh dhe britmash. Desha të kthehesha në ndonjë anë, por qe e pamundur. Njëlloj sikur të isha shndërruar befas në një trompetë, thirra “a-a-a-a!”, më fort për të dëgjuar e për t’u bindur se truri nuk qe vjedhur meje nga lebetia, qesha pa shkak, humba shpresat, secili kujiste “Olele, o nëna ime!” në këtë botë. Papritur ndjeva se shpinën e kisha më të butë. Gjysmë i përhumbur u përdrodha pak majtas, nga krahu i zemrës, zgjata gishtat mbrapa, sikur tërmeti të ma kishte kthyer kokën mbrapsht, ndesha në diçka të butë e të ngrohtë. Po të mos merrte frymë si ndonjë zogth, do të mendoja se po prek fekalet e mia. U zvarrisa dëshpërimisht, duke u rropatur të mbaj sytë hapur, sytë që m’i kish rënduar një nga më këndshmet përgjumje të mundshme, edhe pak më lart, fare pak më lart: ishte mish njeriu. Mish vajze. Aty çeli, si të thuash, nuhatja ime ndaj trajtave femërore. Nuhatja prej qeni kufiri. Prej përbindëshi të mbushur plot me mall. E me dashuri mbinjerëzore. Gishtat më qenë zhytur në kurmin e saj dhe përgjërohesha të mos kisha humbur shikimin. Pata prekur buzët e jashtme të seksit femëror, një fqinjës sime në kopësht, por kjo ishte tjetërgjë. Shkita gishtat mbi kofshën e saj të majtë, preka mbathjet me qëndisma, pastaj u ngjita më lart, sadopak më lart, tek gufmimi i lehtë i gjinjve të ardhshëm – aty ngela. Ngela në jetë, ashtu siç ngelim në klasë. Me një shije të pathënshme lumturie, veçimi nga turma. Po të ngjitesha qoftë edhe një gisht më lart, do të më dilte shpatulla vendit. Po le të më dilte! M’u errën sytë e mbyllur. Ndjeva gudulisje në qafë; ca nga lumturia, ca nga shtrëngesa që më merrnin frymën, i dhashë trupit me gjithë forcën, mirpo, megjithë zjarrminë gati mesianike që më frymëzuan krahasimet me herkulët e filmave, arrita të lëvizja vetëm rropullitë e mia. Atëbotë u bëra mehit nga dështimi dhe shfreva pluhurin nga buzët:
- Kush je, moj, ti, se ma more frymën?!
Nuk m’u përgjigj kush. Ka vdekur, mendova. Po të kishte vdekur, qysh të nesërmen, të gjithë fëmijët e shkollës do të më tregonin me gisht, gjithë adhurim e jo krejt pa smirë, duke pëshpëritur: “Ja! Ky është ai që ajo vdiq atje!” Ose: “I gjalli i së vdekurës”, “Ai që shpëtoi gjallë ngjitur me të vdekurën” etj. Po atë çast gjaku sikur m’u kthye në lotë nga keqardhja. S’kish gjë më të trishtme se sa vdekja e një vajze të njomë, e një fëmije në përgjithësi. Le të mbetesha si gjer më tash i panjohur, pa pikë fame në shkollë, vetëm ajo të mos vdiste, se njeriu ishte kapitali më i çmuar. Mësuesja që na e përsëriste çdo mëngjes atë fjali, mezi po dilte nga rrënojat, vetëm në brekë, me sisoret e dyfishuara nga pluhuri dhe copëra arasoni. Gjinjtë e saj më kujtuan xupat. Ishte pamja e parë dhe e mbrame që m’u fanit kur hapa sytë. Sepse qepallat m’u bënë plumb dhe s’di sa u preha duke dihatur i puthitur pas vajzës së panjohur që kish zbritur drejt-e-mbi mua nga qielli. As tavanet e trashë shekullorë nuk ia kishin prerë dot hovin. Paskësh rënë tërmet, qënkësha gdhirë i rrasur në bankë, si në ndonjë qivur bashkë me një vajzë që ndofta s’do ta shihja më në jetë. E ngjau në atë çast hyjnor diçka që do të ma kthente jetën për së mbari. Me këmbënguljen e një të vdekuri, me vullnetin që gjendet vetëm në balada, shtrëngova kurmin e saj, tamam sikur të rrekesha ta vija më mirë mbi kurriz, dhe u betova:
- Po të mos ketë vdekur, do të bëhet dashnorja ime!
Kështu rodhën gjërat edhe më vonë: po të mos qe e vdekur, duhej të bëhej e dashura ime. E tërë çështja ishte t’i gjeje të gjitha gjallë, qoftë edhe një çast para se të jepnin shpirt. Nuk kishte kurrgjë të errët këtu, dhe unë s’ngjaja me asnjë dashnor lavdimadh, me asnjë kalorës ndërbotësh, ngaqë nuk sulesha ta gëlltisja atë pak shpirt femëror, nuk synoja të ushqehesha me të, por ta dehja, ta ushqeja. Në të vërtetë, i kisha nja tri dashnore dhe mund të zija sa të doja, kur të më tekej. Magjia jonë mashkullore kishte asokohe një çelës tejet të thjeshtë dhe prekës, si çelësat e shtëpive, që i mbanim varur për qafe. Ishe duke ecur diku, ta zemë? Mrekulli. Diku para, ose mbrapa, ose anës teje kalonte ndonjë gocë. Po të të pëlqente, u thoje shokëve: “Këtë mos e ngacmoni, se është dashnorja ime!”. Dhe tëndja ishte në jetë të jetëve. Derisa ta shijoje mirë e mirë, dhe ta lije ashtu siç bënin garipat, ta merrte ndonjë humbameno, se aq zgjaste jeta e jetëve në Tiranë e gjetkë, me qëllim që më vonë, pasi ajo të martohej me ndonjë tjetër, tek pije cigare dhe shkundje këmbët majë ndonjë bedene bulevardi, t’u thoje shokëve: “Atë e kam pasur dashnore…”. Mirpo nga sikleti ku më kish sjellë tërmeti, vendosa t’i braktisja të gjitha dashnoret e deriatëhershme dhe të kapja këtë që më ish ngjallur ose më kish vdekur mbas shpine. Si ndonjë ëngjëll ishte, si ndonjë kurm i mbushur me aromë, jo me mish e gjak e eshtra. Vetëm ajo s’më kishte paditur “Gomar!”, “Kafshë!, ose “Idiot!” pasi i pata prekur kofshët dhe gjirin.
- He-e-ej! - bërtita. Këtu s’është më një…
S’dihet në ngulmoja të bindja zhurmën shurdhuese që aty nuk ishte më një njeri, pra, që njëri nga ne pat vdekur, apo që nuk janë më dy njerëz të vetmuar, por një i vetëm, një shpirt e një dashuri, në jetë të jetëve. Më qe bërë koka thumb nga lajmet, ku, për njerëzit e shquar dhe heronjtë nuk thuhej “vdiq”, “cofi”, “vajti me të shumtët”, por “na la”, ”u nda nga gjiri ynë”, “nuk është më mes nesh”, a thua se mesi ynë s’bënte dot pa të e gjiri s'milej më, gjithmonë të shartuara me “por ai rron në zemrat tona”, “por ideali i tij është gjallë”, a thua se zemrat tona ishin varreza a salla mbledhjesh. Po sikur ëngjëlli të ishte shëmtake dhe të mos përputhej me kërkesat e mia për hijeshi zanash e princeshash nga ato të kinemasë? Kjo duhej shoshitur mirë. Njerëzia mbante nëpër gojë vetëm djelmoshat që kishin dashnore të bukura. Ata me dashnore të rëndomta, ose të pabukura, zgjonin mëshirë. Pse të zgjoja unë mëshirën e ndokujt?! Po të ishte e shëmtuar, do ta braktisja. Më atë mendim notova edhe për disa minuta, ose orë, nëpër mjegullën e pamendjes, dhe, kur hapa sytë, më kishte braktisur ajo mua. Gjendesha i shtrirë mbi një tryezë në korridorin e verdhemë të shkollës, mes tabelës së të dalluarve dhe fletë-rruféve. Aty kisha qënë përherë. I lëvduar nga disa, i munxosur nga të tjerët. Një dorë e ëmbël po më ulte gungat e ballit me një shami të qullur dhe me një monedhë brenda. Ndoqa me sy të pjerrët atë dorë dhe u meka. Fatmirësisht nuk pata kohë të vija në vete. Zysha jonë bjonde, ajo e bukura sa ta lëpije në gjumë, përkuli mbi mua fytyrën e saj mrekulluese, hapi gojëzën dhe më dha ndihmën e shpejtë. Po të më kishin hedhur të rrjepur në një gropë me shëllirë do të isha ngjethur më pak. Ngrohtësia e kurmit të saj u njësua me nxehtësinë time, mishi i buzëve të saj u ngjit me mishin e buzëve të mia, fryma e saj erëmirë hyri në bronket e mia, zbriti poshtë e më poshtë, mbushi zbrazëtitë, një për një, u ngjit lart, hyri në zona ku ende s’kish hyrë as shpirti, teksa fryma ime, bashkë me mendtë dhe dalldinë e gjakut e të lëngjeve njësoj a më të fisme, u ftuan brenda saj, në gjoksin e madh, në barkun e butë, dhe u ndalën të magjepsura atje nga ku kemi dalë. Vargu im i parë i poezisë së parë të pashkruar, ka qënë:
- Si ti të jetë Vdekja, zysh!
Ndihma e shpejtë meritonte të pagëzohej “Ndihma e amëshuar”. E tillë ishte jeta: një grua na lindte, një tjetër ndodhej gjithnjë pas shpinës sate dhe ia mbathte pa mësuar cila qe, një tjetër na jepte ndihmën e shpejtë, një tjetër mund të ishte vetë Vdekja – dhe ashtu vdeksha, o Perëndi, brenda kurmit të saj, dhe ajo brenda kurmit tim. Ankthet, zhgënjimet dhe lumuturitë e pathëna prej femre të bukur ia kishin mpakur mushkëritë, siduket, sepse nisi të më mbushte e të merrte frymë prej meje me shpejtësi, po aq symbyllur sa edhe unë, dhe ca klithmëza si cicërima sikur i dilnin butë nga flokët e florinjtë, ndërsa unë ndjeva se si fallusi më qe mbështetur i hekurt mes sqetullës dhe njërës prej sisëve të saj dhe stërmundohej të nxirrte diçka, si nga një lemzë e dhimbshme rropatej, derisa më ra të fikët, aq sa askujt i fikëti s’ia ka prerë me aq nektar e mungesë mëshire ndihmën e shpejtë.
Digital version [AL]
Digital version [AL]