LiteraturHaus Berlin |
Në datën 4 shtator
2014, në hapësirat e LiteraturHaus të Berlinit u paraqit romani “Home” i Ardian-Christian
Kyçykut. Shfrytëzuam rastin dhe zhvilluam me autorin një bisedë të shkurtër në
lidhje me romanin, leximin, idetë që dolën nga ky takim letrar. Mbrëmja letrare
u organizua nga Shtëpia Botuese PA me seli në Prishtinë dhe Berlin, e drejtuar nga zonja Feride Berisha, dhe u mbështet pjesërisht nga Ambasada e Republikës së Kosovës në Gjermani.
Zëri: I nderuari z. Kyçyku, ju gjetëm sonte këtu në hapësirat e LiteraturHaus
Berlin me rastin e paraqitjes së romanit tuaj “Home”, të cilin kësaj vere e
botoi shtëpia botuese PA. Si e ndjeni veten këtu në mesin e shqiptareve që
jetojnë në Berlin? Cila është përshtypja e parë?
Botuesja Feride Berisha dhe A.-Ch. Kyçyku |
Zëri: Si do ta përshkruanit ju vetë, si krijues i
kësaj vepre romanin në fjalë? Me dy tri fjalë?
- Romani i një
brezi që nuk ka ku të kthehet, por që ka kur
të kthehet. Zhvendosja e një sasie historie dhe gjeografie në një cilësi
kujtese e metafore. Me çmim gjaku, por edhe boje.
Simbolet si “Home”, dheu, çelësi, kulla, anketa; ju sikur
luani me njëjësin dhe shumësin? Sa personazhe janë në roman, përveç të
kryepersonazhit Home Çkena?
LiteraturHaus Berlin |
Z. Kyçyku, ju shkruani edhe ne shqip, edhe ne rumanisht.
Në cilën gjuhë ju vjen me lehtë te shkruani, apo janë gjërat e ndryshme që
shkruhen në gjuhë të ndryshme. A mos është gjuha shqipe, gjuha e veprave me
motive të posaçme, apo si vendosni se çka do te shkruani, në cilën gjuhë?
Duke folur për "Home" |
Letërsia sot? A jeni i mendimit se ka vështirësi në depërtimin
e letërsisë shqipe nga Kosova në Shqipëri, ndërsa anasjelltas jo? Arsyet?
- Këto vështirësi
janë kalimtare, sado që janë të dhimbshme edhe për zemrën, edhe për xhepin. Një
zgjidhje e shpejtë e tyre do të sillte kohë të çmuar edhe për lexuesit, edhe
për botuesit, edhe për shkrimtarët. Apo të gjithë kanë nga pak faj dhe duhet të
mos e kërkojnë më zgjidhjen në zona të tjera të shoqërisë?! E qartë është vetëm
që pushteti i thellë i Letërsisë nuk varet as nga qarkullimi i librave, as nga
pengesat jashtëletrare, sepse është dhunti, jo zanat.
Lasgush Poradeci, Mitrush Kuteli, Ardian Kyçyku. A është
kjo një vazhdimësi e një misioni kulturor, apo letrar, meqë prej më shumë se
njëzet vjetësh edhe ju punoni që të forcohet ura mes Rumanisë dhe Shqipërisë,
apo më mirë të themi mes gjuhës shqipe dhe asaj rumune?
Nga një shenjë miqësie për të pranishmit |
Tani një pyetje nga ato që shpesh nuk u shijojnë fort
autorëve, duke ju referuar përmbajtjes se romanit: një i ri mërgon nga Shqipëria
në moshë të njomë. A ka në “Home” segmente autobiografike?
- Besoj se është
vetëm dhimbja e tmerrshme e shkëputjes nga vendlindja dhe e detyrimit që, për
nuk dihet sa kohë, do ta flasësh gjuhën amtare vetëm me vete. E meqë ende nuk
më qe botuar asnjë libër, unë jo vetëm flisja, por edhe shkruaja me vete, çka e
bëri dhimbjen aq të thellë, sa ndoshta m'u dha e drejta të shkruaj edhe për
vuajtjet e atyre që nuk shkruajnë, siç është shqiptari i shumëfishtë Home
Çkena.
Z. Kyçyku po të doja të të shtroja një pyetje të
vështirë, cila do të kishte qenë ajo?
- Tani pikërisht
përgjigja e kësaj pyetjeje më duket pyetja më e vështirë.
Ju falenderoj shumë për bisedën dhe ju dëshiroj
frymëzime, shtegtime dhe gjetje të reja në horizontin e pafund të fjalëve.
* Kjo bisedë u botua tek Zëri, Prishtinë, 6 shtator 2014. Photo & Copyright Julia-Maria Kyçyku