“ZANI (Me të qeshur)
Do pendohesh
që erdhe, ta dish! Se nuk të ndahem tani. Roje më ke edhe në gjumë. (Përqafohen
sërish). Plot njëzet vjet kemi humbur; duhen mbushur. Siç shikonim dikur kalecët,
ose hafijet e mundshme, tani do më shohësh mua. Dhe unë ty. U teprua shumë…
Njëzet vjet. Njëzet e ca, bilé!
INDRITI
Ajo ‚ca’-ja
është më e hidhura…
ZANI
Atë ‚ca’-në
do ta mbytim të parën me fërnet… (Qesh me të madhe). Tani më thuaj planin që ke
dhe roja do ta verë në jetë. Vetëm
disa kushte do t’i plotësosh medoemos, se gjërat nuk janë siç mund t’i kesh
mësuar nga gazetat.
INDRITI
(Buzëqesh)
Roja të
dëgjon me përkushtim.
ZANI
Një – nuk ke
të drejtë të futësh dorën në xhep, as po pate ndonjë vrimë dhe synon të kapësh
diçka, ha-ha-ha; nuk ke të drejtë të marrësh taksi, të paguash motelin,
celularin, cigaret, drekat, darkat, gocat…
INDRITI
Duhet të
jenë bërë gra ndërkaq…
ZANI
Gra dhe nëna
gocash si thëllëza...
INDRITI
Besoj je
kujdesur që të mos pleksesh me tët bija.
ZANI
As me të
miat, as me të tuat. Se ti s’para le goca
kur ike…
INDRITI
Rrezikoj të
më hedhin në gjyq që plaka popullsinë?!
ZANI
Në luftë,
byrazer, se paqja vetëm rrit thonjtë dhe leshtë!
Zani dhe
Indriti janë ulur në një restorant në trajtë varke. Majtas dhe djathtas varen
këpucë, lidhëse, këmishë, pantallona burrash dhe fëmijësh, nja dy fustane
vajzash të vogla, si dhe disa pagure, gjyma, tenxhere me presion, një saç
byreku, bucela druri, shqiponja druri, dhe shumë shishe madhësish e trajtash të
ndryshme. Brenda shisheve duken pusulla të shkruara. Në mure janë ngjitur zarfe
dhe copëza letrash e telegramesh, pendë zogjsh dhe shumë pulla. Restoranti përkujton
arratinë e shumë viteve më parë me vaporë.
ZANI
Nuk dua të
më mërzitesh që nuk shkojmë tek unë. Vend kam, por ime shoqe më kapi me një
tjetër para një jave dhe…
INDRITI
I the që unë kam ardhur me një
punë shtetërore?
ZANI
Më të
fshehur se sa fshehtësia.
INDRITI
Dhe më të
thellë se sa dashuria.
ZANI (Çliron
kravatën dhe ngehet në ndenjëse)
Tani lutja
ime më e madhe është të çlirohesh… Mos më keqkupto… E përfytyroj se kaq vjet e ca larg të bëjnë të ndihesh i tepërt këtu, por të betohem unë se
vetëm i tepërt nuk je… Flake tutje parzmoren dhe bindu se s’ke ikur kurrë. Apo
se kam qenë unë me shërbim për ca
kohë. Dakord? Bëje për hatrin tim!
INDRITI
Po vërtet
ndihem sikur kam ikur dje. Ka ndonjë gjë që krijon tjetër përshtypje?
ZANI
Nuk e di…
Nuk dua të sillesh sikur je arratisur nga burgu, ose sikur të ka zënë pritë
njeri… Je në gjak me njeri?
INDRITI
(Qesh)
Më duket se
s’kam më po atë gjak... Kam pirë shumë ujë të huaj. As akulli i pijeve nuk qe
bërë me ujë atdheu... Prandaj ka rrezik të jem në gjak me kë s’ma pret mendja…
Apo të këtushmëve iu ndërrua gjaku ndërkaq… dhe...
ZANI
S’të marr
vesh...
INDRITI
Ke të
drejtë… Mund të kem ndonjë ngërç si forca e zakonit… Por do më kalojë…
ZANI (Me një
krenari plot humor, duke rrahur gjoksin)
Kot jemi ne
këtu?!
INDRITI
Kot kam qenë
unë atje?!
Qeshin dhe
trokasin gotat. Kanë kaluar disa minuta, ose orë. Shikimi sikur numuron këpucët
e varura në mure, zarfet, pendët e zogjve.
INDRITI
(Sikur zgjohet nga një kllapi)
E, e...
ZANI
Po kohë të
lirë... fare?!
INDRITI
Fare, se në kohën e lirë kam filluar të shkruaj.
ZANI
Mrekulli fare! Poezi?
INDRITI
Jo, jo. Më
tepër njëfarë abetareje.
ZANI
Ç’abetare?!
Ka abetare sa të hanë qentë. Apo është për të verbër... për shurdhmemecë?!
INDRITI
Të sqaroj në
kohën e duhur... Qeshim ne, por kjo punë mund të dalë vërtet m’e fshehur se sa dashuria dhe m’e thellë se sa fshehtësia…
IV.
1.
Një mëhallë
e vjetër tiranase, nga lart, natën. Ka pak drita, të zbehta. Rreth nja dy
shtyllave, grupe burrash e djemsh, nën vezullimin e llampave, luajnë tavëll.
Dëgjohen zaret që hidhen e ndalen nëpër kuti. Hijet e kalimtarëve të paktë
zgjaten e shtrembohen mbi rrugica dhe mure, duke u shkartisur me hijet e degëve
të pemëve. Çatitë dhe tarracat e pallateve të kujtojnë hartat që shihen nga
sateliti.
Zëri i Zanit
I hiqni vetë
tepricat që i mendoni ca si shumë
letrare, por unë vetëm kështu di të shprehem. Një fjalë e urtë thotë se i mbyturi kapet edhe pas shpatës. Nuk ma
kish marrë mendja se Indriti, vëllami im, djali kokëkrisur, - dhe nga krisjet i
dilnin aq ide, aq shkendija humori, aq flatrime poetike, - të kish sosur atje
matanë me një jetë aq të varfër, sa të rropatej të shpikte një të tashme këtu.
Me gjithë mend nuk e kupton se s’ka të tashme prej vitesh, apo vetëm nuk e
pranon?! Nga kush mund t’i vijë turp ta pranojë, apo të mos kuptojë?!
INDRITI
(Duke prekur me gishta një mur qerpiçi lyer me gëlqere)
Jam si në
ëndërr, vërtet. Ose jam vërtet në ëndërr. Këtu ka
qenë shtëpia e Bimit. E mban mend? Linte flokë të gjatë dhe mjekër. Të gjithë
ishin të bindur se po luan rolin e një komiti, ose të një krimineli në një
film, po filmi s’doli kurrë. Ç’u bë me të, di gjë?
ZANI
A, jo, jo, s’e
kam idenë fare... Këtu ka qenë një tmerr, ta dish. Kushedi sa vetë janë
zhdukur, si në filma...
INDRITI
E rrezik nga
zhgënjimi që Bimi s’po del në film, komshinjtë ia vunë vulën kriminel. Për të na mbajtur në frerë ne
fëmijëve, na thoshin se Bimi të rrëmben, të mban peng dhe të torturon. Të ve
pinca me korrent në koqe, të shkul favoritet, të... Vetëm shkakun nuk na e
sqaronin. Çfarë mund
të nxirrte Bimi nga ne me aq egërsi?! Ç’të fshehta ruanim ne me çmimin e jetës,
të koqeve, ose të truve?!
Zëri i Zanit
Është e
dhimbshme, ose vetëm e hidhur, por ca si Indriti, atje larg, shkasin mendsh.
Dhe mësohen me çmendurinë e tyre të fshehur, të padëmshme, aq sa binden se ajo
është gjendja e natyrshme. Ajo dhe vetëm ajo – krejt pjesa tjetër është
marrëzi, absurditet, tradhti dhe vetëvrasje... Nuk them se ne që nuk ikim, por
mbetemi këtu larg, nuk shkasim, ama...
Zani ndez
një cigare dhe ndjek me sy Indritin që endet para portave të drunjta dhe
dritareve të disa shtëpive si i magjepsur. Për shkak të dritëhijeve, Indriti
duket herë pa kokë, e herë me kokë. Në disa raste i zhduken duart, këmbët,
beli.
INDRITI
Ç’u bë me, ç’u bë me... – kjo është çështja, a
thua se medoemos duhet të bëhet diçka
me të gjithë, me gjithçka... Bindja ime është se gjithkush është shtojcë e
diçkaje dhe anasjelltas. Në kohëra sadopak të njerëzishme ndodh e kundërta:
gjithkush është shtojcë e dikujt tjetër. Tani u kris muhabeti dhe lënda ka hyrë
në mes. Dhe po na përpin... Jam ca si
shumë poetik, ë?
ZANI (Me të
qeshur)
Asnjëherë aq
sa duhet! Më kishte grirë malli për ca fjali të thella!
INDRITI
Ç’u bë, ose ç’nuk u bë, për
shembull, me shkollën fillore. Po gjimnazi? Po fakulteti? Po profesori i
rusishtes, i marksizëm-leninizmit, i ekonomisë socialiste, pijanecët e hijshëm
të atyre kohërave, pinjollët e të shiturve dhe të kriminelëve, ish-të
burgosurit… Ku janë çamarrokët plot shkëlqim Ari, Leo, Toni?! Po yjet e parë të
fëminive tona: Linda, teta Jeta, Keti, Ela?! (Ndalet të ndezë një cigare) Këtu
sikur ka jetuar një popull tjetër, Zani... Apo unë kam jetuar në tjetër dynja?!
ZANI
Ose ne jemi ai populli tjetër, në
zhdukje e sipër, si ato kafshët e rralla.
(Shpërthen në një të qeshur plot vrer). Vetëm se kafshët e shpeshta bëjnë çmos të na shfarosin...
INDRITI
I di OKB-ja
këto? Po shoqatat e mbrojtjes së kafshëve pa strehë? Qeveria akoma fle në
dafina?
Buzëqeshin
dhe ecin më tej.
Zëri i Aldës
U kalua nga
Thashethemi në Shpërfillje, shpirt. Në përbuzje. Përbuzje dhe epsh. Pa shkak,
ose me shkaqe të sajuar. Dy vetmi, ose e njëjta, por në katror. Vetëm kohët
bënë sikur ndryshuan, kurse ne u plakëm, nuk bëmë dot sikur…
Zëri i Zanit
Ka çaste kur më duket krejt i
huaj. Atëhere bindem se nuk u ngjall kot ky
nga mërgimi, pas kaq vitesh e ca, por e dërguan me një mision të posaçëm. E
meqë gjatë këtyre njëzet e ca vjetëve, të gjitha pisllëqet dhe spiunllëqet u
vunë në vijë, e kryen punën, përfytyro çfarë misioni duhet të jetë ky i
tanishmi...
Zëri i Indritit
Xhaxhi Gaqi ishte syri vigjëlues
i lagjes. S’mbahet mend sa herë u ngjit e i ra ziles, pasi e shihte Aldën duke
ardhur tek unë. Në atë orë, me sa duket, vetëm unë mund të bëja dashuri brenda pallatit.
Një herë nuk u shkul nga zilja për gjysëm ore... Vetëm t’ia shihje kokën dhe
sytë nga syri magjik. E ke parasysh? Ka raste kur sytë e robit duken më të
mëdhenj se koka e tij.
ZANI
Merr
shembullin e strucave...
Lagjja e
vjetër tiranse paraqitet në të gdhirë e sipër. Zhurma e zareve nuk është
ndërperë. Dritat e llampave të rrugicës fiken njëra pas tjetrës. Vështrimi
kalon nga një cep rruge në një oborr, nga një derë në një dritare, mbi një pus
të tharë, mbi tesha të varura mbi tela ballkonësh e mes çative.
Zëri i Zanit
Gjërat u
koklavitën më tej kur më besoi të fshehtën e hartave. Hyka atje çdo muaj, përmes kompjuterit, dhe ndreqka hartën e lagjes. Domethënë: e kopjon, e shtyp në letër,
pastaj ulet mbi të me laps dhe me lëng të bardhë korrigjimi... Ishte i
mahnitur, sepse ‚atje në terr, ose në
muzg, dikush nuk fjetka... Dikush e gdhika duke drejtuar fatet e qytetit dhe të
vdekatarëve’... Sipas tij, të pagjumët e panjohur, duke u stërmunduar të
kenë gjithnjë e më tepër pushtet, gjithnjë e më në fshehtësi, mundohen të bëjnë
punën e Zotit. Dhe gdhihen të llahtarisur, se vërtet paskan bërë punën e Zotit... (Dëgjohet me valë një muzikë dasme).
Shkurt fjala, vëllami ka zbuluar se, nga lart, një qytet mund të lexohet. Mes katrorëve dhe trajtave
të tjera gjeometrike, - që, duhet thënë,
shpesh të kujtojnë varret, qivuret, sahatet e murit, ose arkat me municion, -
rrjedhkan gërma, fjalë e fjali të tëra. Rrugicat, muret, gropat, të gjitha, po
t’i hulumtosh me kujdes, mund t’u
lexokan. Dhe kulmi është se, megjithë ndërtimet qorrazi të këtyre viteve,
fjalët dhe gërmat kryesore nuk paskan ndryshuar. Disa vërtet qenkan thyer,
shtrembuar, këputur, por janë po aty.
Një tërmet, për shembull, ose një bombardim, Zot na ruaj!, e kthejnë tekstin në
gjendjen fillestare... I thashë se mbase teksti fillestar e kishte fajin që pushtetin e morën tekstet e mëvonshëm, por vetëm buzëqeshi.
INDRITI
Po sikur ta
provojmë një herë?
ZANI
Çfarë? Më
fal, se...
INDRITI
Të hyjmë në
shtëpi...” (...)
Fragment nga Shtojca [Filmii një kthimi / kthimi i një filmi] Bukuresht 2015