I. Në sallën e pritjes të një aeroporti të ndërtuar nga të burgosurit, aeroport mbi pistën e të cilit uleshin gjithnjë e më pak avionë dhe ku, gjatë çlodhjes së avionëve, kullosnin ca lopë të zgjebosura ndofta nga mërzia, prisnim rrotat.
Kishim plot njëmbëdhjetë orë që prisnim rrotat.
Ngaqë mbështetëset e kolltukut ishin mjaft të rrumbullakosura dhe ngaqë gjunjët e mi dridheshin nga padurimi, detyrohesha që, pas çdo gllënke, ta vendosja gotën e fundit të konjakut tek parmaku i dritares majtas. Kur më duhej ta merrja, detyrohesha të ngrija pak perden tërë pluhur, sepse mbrapa shpinores sime, një femër që flinte me siguri e bindur se udhëtonim në qiell, e kish kapur atë perde me njëpalë thonj të ankthshëm, nuk e lëshonte, dhe ishim tashmë shumë të lodhur që të mund t’ia rrëmbeja parashutën asaj të gjore që pandehte se fluturonim.
Kishim plot njëmbëdhjetë orë që prisnim të niseshim; të gjithë ishim njohur me të gjithë; qemë lëshuar nëpër hollin e tranzitit si ca rruzuj bilardoje, qemë përplasur, kishim shfryrë për vonesën, kishim shkëmbyer cigare, gota pijeje; kishim biseduar orë të tëra me atë gazmend drithërues të njerëzve që, në pritje të stërgjata, sëmuren nga gojtaria dhe nga nevoja për të qënë sa më familjarë me të panjohurit, mbështjellë nga tymi i cigareve, e tani vazhdonim të prisnim, pritja na kkish mposhtur, na kish trullosur, dhe dremitnim mes shisheve të zbrazura a gjysmë të zbrazura, pranë vazove me lule, ku fishkeshin ca lule shëmtake e ku lulëzonin telat e përgjuesve. Jo më kot në këtë aeroport uleshin gjithnjë e më pak avionë, kurse ne prisnim të ndreqeshin rrotat e njërit prej tyre.
Shumica e njerëzve dremitnin, të mbështetur mbi ndonjë grusht, mbi ndonjë çantë, ndonjëri me gazetën e djeshme mbi surrat, e mund të shihje shumë buzë të varura, hundë që grindeshin në gjumë dhe këmbë të përdredhura fëmijërisht nga kapitja e kockave. Mbi njëqind herë, secili më vete dhe ndonjëri edhe dy-tri herë rresht, qemë drejtuar me hap të vendosur, gjithë shpresa e me nga një karikaturë buzëqeshjeje, - e cila priste vetëm një fjalë për t’u shndërruar në triumfale, - qemë drejtuar tek i vetmi vend ku mund të mësonim diçka rreth nisjes sonë: tek kthina e rojes. Dhe çdoherë, secili ishte kthyer së andejmi si ndonjë top i shfryrë, i mllefosur më shumë nga ngushëllimet e të tjerëve, sesa nga pamundësia për të dhënë sihariqin. Nuk merrej vesh, nga ana tjetër, përse secili nga pritësit donte me çdo kusht ta jepte ai vetë sihariqin e nisjes, ndonëse njëmbëdhjetë orët e pritjes, të shtyra të gjitha me shpresën se minuta pasuese do të na gjente në qiell, na kishin ngrënë aq shumë nerva, sa që tani njerëzit u jepnin rëndësi ca gjërave pa kuptim, dhe pak vetë e ndjenin se ai që do të na lajmëronte nisjen, falë mllefit gjithë ngazëllim të pritjeve të stërgjata, do të shahej në kor.
Kisha pasur kohë për t’i menduar, jetuar e shtrydhur gati të gjitha ngjarjet e mundshme që ndoshta pasonin, madje jo vetëm kisha pasur kohë: pikërisht koha, e pakufishme, lodhëse dhe e zbrazët sa mund ta merrje për njëfarë tiranie hapsinore, më kish detyruar t’i mendoja, përjetoja e shtrydhja të gjitha ato ngjarje. Mund të them se tashmë orët që vinin nuk do të më befasonin me asgjë, dhe kjo angari më sillte gjumë. E roja vazhdimisht na çorientonte, duke i pakësuar orët që na ndanin nga qielli, duke i shtuar apo duke i ngecur fare, kurse ne vazhdonim të ktheheshim në kolltukët tanë me trutë si ca toptha të shfryrë, duke e sharë ndyrë me vete, menjëherë pasi i patëm kërkuar falje për shqetësimin, kurse ai, atë lojë orësh, atë lojë që na gëlltiste shpresat dhe hamendjet sikur të kishim pasur të gjithë shiritin në shpirt, e kishte gjetur mëse zbavitëse, njëfarë bixhozi me shpirtrat tanë, për të gënjyer mërzinë e shërbimit. Ishte një nga ata fshatarë të ashpër e kockëmëdhenj, që ruajnë në gjeste edhe diçka të pakëndshme femërore, - mbase reagimi ndaj përshtatjes me qytetin, - dhe bëhej bishë saherë vinte re se ndonjëri nga ne pritësit nuk i kushtonte rëndësinë që besonte se kishte. Rëndësia e tij rritej përbri zgjatjes së pritjes sonë, dhe jam i sigurtë se ne të gjithë ndiheshim më të lehtësuar kur mendonim se ai nuk kish gjë tjetër në dorë, dhe ishte mirë që as ne nuk kishim gjë më shumë në dorë.
Kisha pasur kohë, por edhe ëndjen që të shihja se si fundisnin në gjumë krijesa të të gjitha moshave e racave, njerëz të mbledhur rastësisht në tranzitin e këtij aeroporti shkretinor, njerëz të lodhur e disi të revoltuar nga memecllëku i komandës së aeroportit, secili i revoltuar në varësi të luksit nga ku vinte; kisha parë zezakë që bymeheshin thua se gjumi ishte një lupë zmadhuese në sytë e të tjerëve, zezake epshore e me atë naivitet të zhdërvjellët e tronditës; kisha parë symprehtë aziatikë, të padepërtueshëm e si anonimë në atë rreze fshehtësie stepash, shkretëtirash e pejsazhesh parajsore; gra paksa të kaluara në moshë, të cilat treteshin në gjumë bashkë me mosbesimin se nuk ishin më të njoma dhe me hiret e tyre mrekulluese, ku emrat e dashurive treteshin duke i virgjëruar sërish; hipí dhe bohemë që dalloheshin aq shumë nga ne të tjerët, sa bëheshin binjakë me njëri-tjetrin; kisha parë edhe mrekullira të tjera të servirura nga një gjumë i përbashkët: gërrhitje afaristësh (të betonuara në vetëbesim, arrogancë e shkathtësi që s’njeh pengesa), gërrhitje shkencëtarësh e hulumtuesish (ca piprrima të mundimshme e të mbushura me nënqeshjen e butë të njerëzve që kurrë nuk paguhen e nuk çmohen sa duhet), gërrhitje oficerësh, pleqsh të fisëm, halabakësh, e më së fundi kisha parë edhe trembje në gjumë, ëngjëj të seksit të dobët, femra, të cilat, sa ishin zgjuar, u takonin atyre që u takonin, por që, kur dremitnin, bëheshin pasuri e tundshme dhe trullosëse për të pagjumët si unë.
Gjatë pritjes së rrotave, ndjeja se po shpërblehesha me shumë më tepër sjellje e gjeste të vetvetishme nga ç’kisha pasur deri atë çast në jetë. Isha bërë njëfarë syri dashurues dhe i padukshëm, që vilte ngrohtësi krejt falas, pa vetëdijën e maniakut apo të të zgjedhurit.
E lashë gotën e fundit të konjakut tek parmaku, vendosa të shëtisja një herë nëpër rrugicat e gjumit, por pastaj nuk di pse u ndjeva disi vjedhës dhe u ktheva të merrja gotën, me po atë ngritje të kujdesshme e disi mëkatare perdeje, - sepse ngjante aq shumë me ngritjen e fustanit të një femre, - dhe kur e ngrita, në vend të kofshëve të bukura të femrës, ndesha fytyrën time të parruar si dhe atë pjesë të hollit që ndodhej mbrapa meje. Hodha sytë përjashta dhe vështrova aeroportin, atë rruginën e rrethuar nga palmat dhe avionin e prishur, që rrinte si ndonjë tutkun nën peshën e një nate që mund të matej vetëm me pafundësi. Nata ishte e errët; larg padyshim që kishte yje, por një neon i fuqishëm, të cilit nuk ia gjeja dot folenë, arrinte ta shkëlqente avionin dhe ta mbyste në terr atë pjesën me yje të natës. Aty mendova se avionët u ngjanin më tepër delfinëve dhe peshkaqenëve sesa zogjve të balsamosur e, për një çast, aq shumë i ndihën këtij krahasimi hijet me flatra të palmave, gëmushat dhe shtresat si ranore të pistës, saqë u binda se ndodheshim në thellësitë e një mbrëmjeje ndërplanetare, në një det të paemër, në një sallë gjithë neone, tym dhe shishe pijeje të zbrazura, dhomë që kishte shpëtuar rastësisht nga një katastrofë e befasishme, e atje prisnim të rregullohej një delfin i stërmadh i prishur, i shtangur nga fatkeqësia mes një rrokopuje bimësh nënujore, rrënjësh, kufomash zogjsh të kalbur dhe një rojeje me automatik, një siluetë e zymtë që vejevinte pa lënë të kuptohej qartë se ç’ruante, pse ishte aty, pse vërtitej aty, ç’kuptim kishte mes asaj pritjeje që treste emrat dhe që të kujtonte afrimin e një gjyqi të madh.
E vështrova edhe një herë delfinin e prishur, majën e tij si thep të shkrirë e të rrumbullakosur nga mërzia, dhe pashmangshëm solla ndërmend të dashurën time që tani mendonte se kisha arritur në tokën e largët për ku isha nisur, se isha shtrirë në shtratin e hotelit të largët, ose pija diku në ndonjë bar nate duke menduar me mall për të. E nuk di pse ndjeva ca si kafshime të brendshme, ca kafshime që huanin për zhurmë gërrhitjet e të gjitha profesioneve që flinin, kafshime që më bënin të mendoja dridhshëm se në atë pritje çdo dashuri mund të bëhej akull, dhe m’u kujtua se çprej njëmbëdhjetë orësh e ca - në këtë “e ca” përpëlitej tërë makthi ynë - të gjithë këta bij kalimtarë të rruzullimit prisnin me padurim të ngriheshin në qiell, kurse në të vërtetë gërrhisnin në kthetrat e një pezullie as të ikur - as të mbetur, dhe i thashë: “Të dua…” pa zë asaj që doja aq shumë në atë pagjumësi që më bashkonte më drejtësisht me të marrët, sesa me atë pjesë të botës ku tani kish dalë dielli. Nuk kisha pse të mos mendoja, gjithashtu, se ne meshkujt e këtij tranziti do ta kishim pasur shumë më të lehtë sikur ato njëmbëdhjetë e ca orët rrënuese të kishin qënë prostituta.
II. Sa po matesha, me një gjest që i ngjante pështymës nga inati, pra, sa po lëshoja perden përdhe, që të nisja shëtitjen nëpër rrugicat e gjumit, shqova mbi xham një fytyrë burri që rrinte i ngrirë si statujë. I njëjti çast ma ndau trurin, ose u nda në trurin tim, në dy pjesë rreptësisht të barabarta dhe këto dy pjesë - të çastit apo të trurit - u vërsulën të shqyenin njëra-tjetrën, ta shqyenin, por në heshtje, në shurdhëri, siç të ndodh kur mbetesh pa gjumë mes një gjumi të madh. M’u duk (1) sikur ai burri ndodhej jashtë, midis avionit dhe meje, pra sikur po e shihja nga xhami dhe (2) m’u duk sikur ai ndodhej mbrapa meje, në sallën e mjegullt, pra unë ndodhesha midis tij dhe avionit dhe po e shihja nga ajo pjesë e qelqeve, të cilën çdo natë, në çdo xham, e shndërron në pasqyrë. Me këtë mëdyshje u ktheva nga salla dhe kuptova se ai ndodhej brenda në sallë, rrinte aty më këmbë, rreth shtatë metra larg (ose afër) meje. Kishte qëndruar gati ngjitur me dritaren tjetër, pranë një portmantoje ku vareshin tri kapela republikë, një pardesy bezhë dhe një çantë udhëtimi; në të djathtë të tij, një plakush skërfyell flinte i mbështetur në tryezë tamam sikur dëgjonte raporte të pafundme në një mbledhje, një plakush me tullën ngjyrë mjaltë, me kufjet e kasetofonit të shuar në veshë dhe me një nofull të poshtme që besoj se, nga pleqëria, nuk iu bindej më urdhërave të tij. Në gjumë (a dëgjim) e sipër, nofulla bashkë me një buzë çilimiu i rrëshqisnin poshtë e më poshtë, gati të këputeshin, e vetëm në çastin e fundit, me një si trembje, plaku rrënqethej, sikur gëlltiste një copë të majme ajri, e nofulla me buzën thitheshin për lart, mbërtheheshin.
Kurse ai burri tjetër qëndronte në të majtë të plakushit, kurse para tij - çka më pengonte ta shihja të plotë - ngrihej një kolltuk i lartë, i gjelbër, ku rrinin të përqafuar butë, si në gjalpë, një bjondinë shumë e re në moshë, e shëndetshme, gjoksmadhe e me krahë të brishtë, bashkë me të shoqin: një burrec topolak, tullac, të cilin, qyshkur dija të lexoja, e pata hasur aq dendur në planetin e letrave. Para se të binin në gjumë, burreci e kish mbajtur bjondinën në prehër, e kishte shoqëruar disa herë deri në banjë, i kishte blerë çokollata, kikirika dhe krem-wiski, pastaj kishte nisur t’i çuçuriste fjalë, fjalëza e pasthirrma të lara në mjaltë, teksa ajo ia pranonte përkëdheljet dhe puthjet e panumurta në llërë, qafë e hundë me njëfarë ëndjeje gjithë mirësjellje e ruajtje nga sytë e botës, (ëndje që kuptohej lehtas se ish bijë e neverisë), me gjestet memece të femrave që e kanë shijuar urinë dëshpëruese qysh në fëmijëri. Rinia e saj vullkanike, me ata gjinj si globe, me buzët e veshura me pafajni e aq të etura për fajet që parashikon shtrati dhe me atë të ecurën, - e pata parë, - që ia shkundte trupin senzual prej kërcimtareje haremi, ndoshta për t’ia shkundur nga tërë ato përjargie burreci të kamur (pa të cilin dukej sheshit se ajo nuk bënte dot); të gjitha këto, pra, të mbështjella gjymtësisht nga doçkat topolake të të shoqit, nga këmbkat e tij topolake dhe nga tulla e tij me ca kaçurrela të torturuara, por edhe të gëzueshme tek veshët, e theksonin edhe më tepër vuajtjen e asaj vajze, por sidomos theksonin skllavërimin e tij. Ishin si një viktimë e ngjitur me thithlopën që e pat shtënë në kthetra, dhe as thithlopa nuk rronte dot pa thithur, as viktima nuk do ta kish të gjatë me aq plagë mbetur nga ventuzat e thithlopës. Asnjëherë më parë, as edhe para pasqyrës sime nuk kisha ndeshur ndonjë mashkull të dashuruar aq vdekshëm e të nënshtruar aq pafundësisht ndaj një femre. Ishte e qartë se edhe përfitimet e tij nuk qenë të pakta, ose nuk qenë të vogla. Ai po cofte, ajo ishte rinia e tij, dhe mendova se nuk kish si të ndodhte ndryshe kur ndokush binte në dashuri me rininë e vet.
Nuk do të isha ndalur kaq gjatë tek burreci i skllavëruar ndaj skllaves së vet sikur të mos kisha vënë re gati me tmerr se ai nuk po flinte. Doja të vëzhgoja atë burrin që qe shfaqur midis çiftit dhe plakushit me nofull të pabindur, por nuk munda t’i shkëpusja sytë nga fytyra e squllët e skllavit. Njërin sy e kishte mbyllur, tërësisht në gjumë, kurse tjetrin, syrin nga ana e bjondinës, e mbante hapur. Ishte gjysmë në gjumë e gjysmë roje. Matanë syzeve të trasha, syri zgjuar ngjante me një zar vezullues, e kur gjumi i shtrinte rrjetat deri aty, zari turbullohej, qerpikët nuk puliteshin më, dhe bëbëza e errët rrotullohej nga poshtë lart, niste zhdukej nën qepallë, syri zbardhej, por bam!, vetëtimthi, si plumb, me tërbimin e qënies që është pjellë të mos humbë asgjë, syri gjendej rishtas në gatishmëri, kërcënues dhe i ftohtë, duke të zgjuar sidoqoftë keqardhje, ashtu siç të zgjon keqardhje kërcënimi fëminor, por pa mëshirë, i një topolaku që, për njëmbëdhjetë orë rresht, e ka mbrojtur bashkëshorten njomëzake nga kthetrat imagjinare të të gjithë meshkujve të tjerë, e ka mbrojtur si me lutje, me përgjërim, pa e shpëtuar dot nga kthetrat e tatëpjetës së tij.
Në çastet kur po riprovoja keqardhjen ndaj tij, ai burri tjetër, ai, të cilin e kisha parë vetëm dy minuta të shkuara, ndrydhi fytyrën me shumë dhembje, thua se shikimi im paskësh qënë një kamzhik me gjemba. Pata përshtypjen se nuk u ndje mirë që e pashë, madje pata edhe përshtypjen e pashpjegueshme se ai nuk ishte mësuar ta shihnin. Dhe, në fakt, gjithçka ishte e mundur. Ishte një udhëtim trullosës, shumë më i gjatë nga sa na e kish prerë mendja, me një pritje si gropë, që na i kish bërë nervat ujë; lloj-lloj qëniesh udhëtonin me njëra-tjetrën pa ditur me kë kishin të bënin, çfarë i priste qoftë edhe një çast më vonë, qënie që mund të vërtetonin çdo hamendje, por unë i pata harxhuar tashmë të gjitha hamendjet, e nuk kisha më as fuqi e as kurreshtje të thellohesha në të panjohurit përreth; isha aq i rraskapitur e i arratisur nga jeta ime, saqë asgjë nuk do të më kishte habitur, nuk do t’ia kish dalë mbanë të më shkulte nga ajo shtangie.
Ai rrinte atje mes kolltukëve e portmantosë, rrinte më këmbë, drejt, dhe kishte flokë gështenjë, jo fort të gjatë, me vizë në mes, dhe kishte mustaqe fine, të shkrira me mjekrën, e veçanërisht sytë i rrinin shumë hapur: njëpalë sy që nën ballin e një tjetri do të kishin ngjarë të çakërritur, nën ballin e tij ishin vetëm mendimtare. E jo vetëm aq. Sytë kishin një kthjelltësi ëndërrore e të paqme, të cilën asnjë kreshmë, asnjë ngopje dhe asnjë vegim nuk mund t’ia sjellë njeriut, kishin një heshtje gjithëditëse, që kurrsesi nuk mund të jetë trashëgim nga prindërit apo katragjyshërit. Kthjelltësia bëhej edhe më e dukshme nga njëfarë lotimi i lehtë, lotim që arrinte t’i bënte shumë njerëzorë ata sy jashtënjerëzorë, duke të dhënë idenë se ai burrë i panjohur sapo kish mbaruar së gogësiri.
U ktheva të pija konjak, duke e ripërshkuar me mendje, kurse ai qëndronte prapë atje, me duart e kryqëzuara, si ndonjë prift, e pastaj njërën dorë e ngriti drejt mjekrës, gishtat e hollë e të zbehtë iu ndalën mbi tëmthin e majtë. Mund të mendoje se nuk i kujtohej diçka shumë e rëndësishme, diçka që kish të bënte drejtpërdrejt me fatin e pritjes sonë që tanimë po merrte ngjyra apokaliptike, diçka e cila, ndonëse duhej t’i kujtohej medoemos e nuk i vinte ndërmend, nuk e trembte, e linte jashtë makthit tonë të heshtur, i zgjonte vetëm një buzëqeshje të dhimbshme e më pas shtangie. Ai syri i topolakut e ndiqte me vëmendje, si ndonjë plumb që dihat të ngulet, kurse bjondina dremiste me ato buzkat e veta të pafajshme, të cilat nuk ishin më aq të pafajshme sa gjatë zgjimit, kurse unë mendoja se, po ta kishte parë udhëtarin e panjohur, asaj do t’i kishte rënë zalia: aq enigmë kishte. E ndjeva se udhëtari i panjohur, të cilin, për çudinë time dhe të mërzisë së madhe, nuk e pata hasur asgjëkundi gjatë atyre njëmbëdhjetë e ca orëve rendje nëpër sallë, ndihej shumë ngushtë aty. Këtë ai e zbulonte sa më tepër rrekej ta fshihte, e nuk dija si t’i thoja se në anën tjetër të sallës me siguri që kishte ngelur ndonjë kolltuk bosh, mirpo nuk po ndjeja më se ai ndihej ngushtë, nuk po vija re të fshihte ndonjë gjë, dhe mendova se unë vetë, unë po ndihesha kafshërisht ngushtë në atë sallë, dhe se unë bëja çmos për ta fshehur këtë vuajtje. Për një çast sytë tanë u ndeshën, e vështrova dhe më vështroi, si nga e si në një tjetër histori, në një tjetër qënësi trunore, dhe akoma më prekshëm u binda nga pulitja e syve të tij se ai kish shtangur, se njëri nga ne të dy ndihej tani sikur t’i kishin vjedhur frymën, në një zbrazëti jotokësore - dhe m’u duk sikur njëri prej ne të dyve sapo ishte zgjuar në një planet të panjohur, falë një gabimi botërash të tjera më të përkryera (dhe sa më e përkryer të jetë një botë, aq më të rrallë janë gabimet, aq më të rënda pasojat e tyre), ose tejet të përkryera, ku edhe gabimet që përforcojnë rregullat nuk janë tragjedi, po ngjarje mahnitëse.
Përfytyrova se si mund të jepte shpirt dalngadalë një njeri që rrinte zgjuar mes një salle të mbyllur, ku të gjithë flinin dhe ishin të detyruar të mos dilnin vetëm sepse vulat e pasaportave dëshmonin se tashmë ndodheshin në qiell, sallë, ku të gjithë të tjerët thithnin me babëzi të natyrshme ajrin që endej mes mureve. Padyshim që do të vinte një çast kur i pagjumi do të ndihej keq, do t’i merreshin mendtë, do fillonte t’i rendte shpirti drejt gojës, i etur për të dalë; i pagjumi do të shtrëngonte dhëmbët që të mos e linte shpirtin të dilte; i trullosur nga paniku dhe pakësimi i ajrit, i pagjumi do të sulej të zgjonte dikë, të hapte dritaret, të thyente ndonjë xham, mirpo tashmë ishte tepër vonë, sepse mungesa e ajrit i kish tulatur të gjithë, i kish mërguar në zonën e askujt, ku vdekja dhe jeta nuk para merren vesh të bëjnë shkëmbim pengjesh; i pagjumi do të zgjonte dikë tjetër, do ta zgjonte sa për një fjalë, ta ndante ankthin dhe mosbesimin ndaj tmerrit me të, por kjo nuk ndreqte më asgjë, sepse edhe ish-i fjeturi do të donte të thithte ajër (nga tronditja, ai do të thithte më me afsh, më shumë!), do të thithte madje edhe pa dashur; ata, të dy, do të bërtisnin të zgjonin të tjerët, do të suleshin të tmerruar e të shtangur drejt qosheve të sallës, nën kolltukë, nëpër xhepat e atyre që flinin, do të thithnin tërë ajrin e mbetur nëpër shishet e zbrazura të pijeve, do të thithnin, - nëpërmjet frymëmarrjes artificiale, - ajrin nga fytet e të fjeturve e do të rendnin pas coprave të fundme të ajrit, mes rrokopujës së joajrit të ngjeshur me lutjet e fundit të atyre që po vdesin befas e në mënyrë çnjerëzore, mes shtullungës së kujtimeve e jetëve të papajtuara me llojin e vdekjes që po i…
- Ec ta ndezim këtë televizorin, - tha një zë, - se fillon sporti.
Në tranzitin e atij aeroporti pa rrota paskësh pasur edhe njerëz që mendonin për sportin. Në pritjen tonë që tashmë kishte shpërbërë çdo përftim kohor, ora e fillimit të sportit ende nuk ish harruar. Dhe u ngritën nga shpellat e gjumit dhe u tubuan rreth televizorit një tufë garipash nga ata që udhëtonin për pazar e që me një lloj përkëdhelie popullore quhen “Derra” - të gjithë barkmëdhenj, të parruar e të larë rreth një vit më parë (ndofta me rastin e Ditës së Mirënjohjes); nisën të tallnin njëri-tjetrin, të qeshnin, të gërthisnin, t’i ndëshkonin me gëlbaza ata që nuk dinin ta ndiznin televizorin, shanin me zërat e ndryshkur nga gjumi, derisa një i huaj ua ndezi televizorin dhe u kthye sërish në kolltukun e vet dhe funditi në gjumë.
Disa orë e ca më parë, ekipi i avionit tonë pa rrota i pat kërkuar komandës së aeroportit që udhëtarët të hanin diçka derisa të riparoheshin apo të vinin rrota të reja, por komandanti kish qënë paksa çakërqejf, pra kish qënë gati të flijohej, të jepte edhe jetën (po të qe nevoja, e cila s’qe fare) për të nderuarit udhëtarë, dhe të gjitha palët u përpoqën t’i bindnin palët e tjera, - për t’u shënuar fakti që secila palë fliste gjuhën e vet dhe nuk ua dinte gjuhët palëve të tjera, - si rrjedhim, të gjitha palët u ndanë më të miqësuara se kurrë, plot urime, përgëzime e premtime, dhe stomakët tanë vazhdonin të vigjëlonin të paepur, si ushtarët më besnikë të asaj fushe në errësirë. Prandaj, kur plasi zallamahia për sportin, shumica e pritësve u hodhën përpjetë, duke pandehur se do të hanin.
Por nuk do të hanin.
Zhurma e televizorit dhe tifozlliku i papritur shkaktuan shumë ankth e turbullim, dhe vura re se shumë pritës u zgjuan si sustat që shkrehen, me një si lemzë nëpër gjymtyrë.
- Haaaaoooooo…..Yeeeeoouuu….jahuuuuu!!!!
Kur femrat e tranzitit patën rënë në gjumë, gjymtyrët e tyre i zbutnin lëvizjet si në mbarim të ledhatimeve dashurore, si para prehjes së bekuar të shtratit, dhe tërë ato femra qenë tretur kolltukëve të çliruara nga prangat e të qënit zgjuar, me ca fytyra që bëheshin gjithnjë e më ëngjëllore, më fëminore. Kurse tani, të lebetitura nga zhurmat e tifozëve, zhurma që s’kish mirësjellje përveç pushkës t’i qetësonte, femrat zgjoheshin tamam me ndjesinë e të rënit në pranga. Kthenin kokat e bukura nga ana ku zakonisht flinin burrat apo të dashurit e tyre, nuk i gjenin pranë, trembeshin kur kuptonin edhe se nuk patën fjetur në shtëpi, në shtratet e tyre, pastaj mundoheshin të hynin në po atë pritje shkretinore të sallës, ngrinin jakat e pardesyve, mblidhnin gjunjët, vetmoheshin, e me sytë e përgjumur e disi hyjnorë vështronin me një mllef të qetë e dashamirës atë tufë burrash çamarrokë që dalldiseshin rreth televizorit.
Një grua e shëndetshme nuk mundi të flinte më, iu afrua portmantosë dhe deshi të merrte atë pardesynë bezhë që varej atje, por, duke u kujdesur të mos shkelte këmbët e ngatërruara të atyre që flinin, humbi drejtpeshimin dhe u mbajt pas të panjohurit me mjekër e me sy të trishtëm.
E kapa vetëtimthi rrënqethjen e tij, një trembje krejt të paparë.
Thua se e preku ndonjë gisht antilënde; sikur mbi supet e tij peshonte e tërë drama e universit e ku qoftë edhe prekja e një puple do të kishte bërë hatanë. Ishte një ndjeshmëri e huaj gjer edhe për të sëmurët; nuk kishte asgjë të shtirë. Gruaja i kërkoi falje me shumë mirësjellje; ai më duket se nuk dëgjoi; unë nuk di pse u binda se në atë sallë, ku tani dëgjoheshin aq shumë pritje gjuhësh të huaja, aq shumë gjuhë e ku, pak më parë, heshtja të bindte se në botë tani gjallonte vetëm një gjuhë, e përbashkët: ajo e vdekjes në shurdhëri, ai njeri ishte shurdh, memec, shurdhmemec, ose i qe flijuar ndonjë gjuhe të vdekur. Vazhdoi të rrinte po ashtu, drejt, me gishtin mbi tëmthin e majtë, me sytë e hapur, të kthjellët e të trishtëm, dhe gjithnjë e më shpesh i puliste qerpikët, por jo si të sëmurët nga trutë. Më tepër dukej se mundohej të shpërndante pluhurin e gjumit, ose të tëharrte mjegullën e habisë që ndodhej aty.
Ndoshta nuk e dinte se ku ndodhej. Nuk kisha vënë re të fliste me ndokënd, as të ndizte ndonjë cigare e as të pinte ndonjë gjë. Rrinte në atë habinë e vet jashtënjerëzore, teksa bjondina u zgjua duke shtriqur krahët e zhveshur, dhe topolaku priste zgjimin e saj me një përgjëratë e mallëngjim jargavitës, thua se po i priste foshnjën. Ndërkaq, nga njëri prej shumë cepave të sallës brofi një tufë tjetër rioshësh: marshuan mbi e mes valixheve, çantave dhe këmbëve me këpucë shumllojëshe, u sulën të babëzitur e të shfytyruar nga uria, pa vështruar askund, askënd, dhe njëri përmblodhi me këmbë edhe rrason e një prifti shumë plak e thinjosh dhe desh e tërhoqi zvarrë shërbëtorin e Perëndisë deri tek grumbulli i tifozëve. Prifti e priti sprovën me njëpalë sy pabesueshëm të qetë, e kur ia behu të shkëputej nga ai uragan i ndërkryer urie, më gjunjë në mes të sallës, bekoi me shumë përkushtim tufën e tifozëve dhe të të uriturve, dhe vetëm dy minuta më vonë unë mezi ia përktheva vetes ato që pat thënë.
Ai pat thënë: “Hir dhe paqtim qoftë mbi ju nga Ai që është dhe që ishte dhe që vjen!”
III. Topolaku ishte ndjerë ligsht mes turmës së mbledhur këmbëkryq mbi tapetin e gjelbër, sepse shumë sy tinzarë kishin nisur të lëpinin tashmë gjinjtë si globe, buzët mishtore dhe pulpat e bjondinës, - (topolaku ëndërronte krejt të kundërtën: që e shoqja të mos mbarohej), - dhe të dy, duke u puthur e përkëdhelur si nëpër ëndërr, i rrëshqitën rrezes së epshit falas dhe humbën sysh. Dhe mbeti pas kolltukut vetëm mjekrroshi me sy të trishtëm. Paskësh qënë veshur me njëfarë palltoje tip gune, në ngjyrë jeshile të errët. Parreshtur diçka bluante me mend, paksa i zhgënjyer dhe i tronditur, kurse salla ishte gjallëruar sërishmi dhe unë ndjeja se çfarë torture i shkaktonte zhurma. Pritësit ishin revoltuar ndaj urisë dhe mospërfilljes së komandës, një pjesë madje po përhapnin fjalë se kishim rënë në duart e kushedi ç’grupimi terrorist, ose më keq akoma: në duart e vetë djallit; një pjesë më e madhe deklaronte se, po ta kishin ditur që do të përpëliteshin kaq gjatë në këtë kreshmë të padëshiruar, do të kishin bërë grevë urie kundër komandës, madje edhe kundër qeverisë. Nga uria, asnjëri nuk i binte më të se gjendeshim jashtë të gjitha komandave e qeverive dhe se vërtet askush nuk mbante më përgjegjësi për fatin tonë.
Diskutimet u nxehën dhe po merrnin trajtat e një kryengritjeje ndërkombëtare, (dikush propozoi krijimin e një Partie a Komiteti të Shpëtimit nga Tranziti), dhe vetëm mjekrroshi me sy të trishtëm dhe unë nuk ishim përzjerë në rrëmujë. Unë nuk isha përzjerë ngaqë po vëzhgoja mjekrroshin, kurse ai, ndofta pa më vënë re, qëndronte si ndonjë statujë në periferi të sherreve, me ata sytë e panjohur, me sytë që kishin një përqëndrim çmendës në hapësirë, sy që nuk nguliteshin askund, madje as në ndonjë mendim, dhe të cilët, në atë shpërhapje jonjërëzore, sikur e përmblidhnin të gjithë ngjarjen, sikur e njihnin me rrënjë, e mposhtnin, e patën mposhtur, më saktë, jo vetëm nga çasti kur pat nisur e deri në çastin kur do të mbyllej, por që nga çasti kur secili prej nesh qe ngjizur në bark të nënës e deri në çastin kur i fundit nga ne do të mbyllte sytë.
M’u kujtua se në shkrimet e mia të hershme, i joshur dhe i marrosur nga gjithësia e ideve, në një çast kisha ankoruar në hamendjen se ndoshta ne dhe të vdekurit endeshim në të njëjtën hapësirë, mirpo kapjet shqisore të të dyja palëve bënin të mundur që secila palë të ndërtonte e të jetonte në një botë të ndryshme nga tjetra. Ishte fjala jo për një a më shumë botë paralele, por për një pafundësi botësh të nyjëtuara në të njëjtën pikë hapësire, ndoshta në një atom të vetëm drite, botë ku vdekjet (të para si lindje) tona të njëpasnjëshme na lartonin deri në krijuesen e të gjitha botëve, në atë ku Krijuesi dashuronte krijimin e vet pa qënë i varur dhe as i ndërvarur prej tij dhe ku hyhej vetëm përmes dhimbjeve kalimtare, dhimbje që mbase përbëjnë koracën e vërtetë që mbyll shpirtin. Sytë e të panjohurit m’i kujtuan të gjithë këta çaste të pagjumë të dashurive të mia (zakonisht pa përgjigje), sytë që oreçast dukej sikur ruanin që diçka e padukshme të mos binte, të mos thyhej, të mos ngatërrohej, të rridhte natyrshëm e pa kurrfarë vonese a pengese. Më ngjasoi me një arbitër që siguronte mbarëvajtjen e rrotullimit (lëvizjes) të botëve, që i pengonte ato botë të përplaseshin me njëra-tjetrën, të flisnin më shumë se ç’duhet me njëra-tjetrën, i ndalte të shkatërroheshin, të dilnin orbitash, i ndalonte të shprishnin (përdhosnin) sekretin thelbësor që i jepte rrjedhës një kuptim: të vetmin.
Ndërsa po pyesja veten se cili i vdekur ndodhej tani brenda meje, në jetën dhe kohën dhe hapësirën e vet, i huaj ndaj meje sa dhe unë ndaj tij, tingëlloi melodia e ëmbël e lajmërimeve. Zor të gjeje një melodi më të ëmbël e lumturuese - zor të gjeje një melodi tjetër që të ishte krahasuar aq shpesh me meloditë e varrimeve apo me këmbanat e përcjelljes në njërën nga botët fqinje. Aq herë na pati zhgënjyer gjatë asaj nate të pafundme e papërgjigje (zotërinj, kjo nuk është natë, është një shtet që s’shihet në hartë - pat thënë dikush), duke dhënë reklama bombonesh e lajmërime pa asnjë vlerë, saqë bijtë e rruzullimit, me ta dëgjuar të kumbonte, ia jepnin njëri-tjetrit me bërryla, duke nënqeshur: “Radha jote!”. Dhe ndonëse kisha ndenjur krejt vetëm dhe nuk kisha folur me askënd, më kish qëlluar të varrosesha nja tri herë. E nata më gostiti edhe me një varrim tjetër.
- Radha tate! - m’u ngërdhesh një tifoz. Ngrita kryet nga mysafiri i trishtëm i sallës dhe vura re se edhe atij i dhanë një vizë për matanë, dhe u habita kur pashë se ai sikur e kuptoi gjuhën e huaj dhe buzëqeshi mohueshëm me një Jo të qetë, të patundshme, të shpërndarë në të dy sytë. Pati edhe një tundje koke, po aq diskrete sa edhe buzëqeshja.
Nuk kish pranuar të varrosej njëheresh me mua.
Besoj se u bë një gol, ose një kosh atje në ekran - dhe qindra klithma u përplasën bashkë me duart, me paketat e cigareve që fluturuan në ajër dhe me bubullimën e këmbëve. E ai prapë u drodh nga zhurma, tamam sikur diçka e godiste nga lart poshtë për t’ia ngulur këmbët në tokë, ose sikur suvaja e trurit i thërrmohej brenda kokës. Në këtë çast u dëgjua ajo e shumëpritura “Ladys and gentelmans…”, të mblidhnim bagazhet e të dilnim në pistë, të niseshim drejt avionit, sepse rrotat kishin mbërritur, sepse do të hanim bukë, do të hanim, pra… dhe në sallën e mbytur në tym shpërtheu një furtunë e vërtetë duartrokitjesh, të sharash shumëkombëshe, klithjesh fëminore; të gjithë rendën drejt vendeve të tyre, me valixhe në duar, me çanta e fëmijë në krahë (paskësh pasur edhe fëmijë!), duke marrë frymë me zor, duke shfryrë, duke u përplasur me njëri-tjetrin, duke gulçuar; rendnin ashtu siç do të kishin rendur po t’i lajmëronin se pikërisht tani ajo pritja që sapo kish mbaruar do të fillonte, do t’i kapte të gjallë; nuk mbeti askush tjetër në sallë përveç meje, mjekrroshit dhe rojes: roja - i tërbuar nga tërbimi i pritësve, mjekrroshi - duke vështruar i mahnitur udhëtarët që gëlltiteshin nga nata e pistës, dhe unë - duke vëzhguar atë, i bindur se nuk më kishte parë dhe mëse i bindur se tashmë i kishte plotësuar të gjitha kushtet për t’u bërë banor i letrave të mia, ashtu siç më ishte shfaqur: mbinjerëzisht i natyrshëm, në pritjen e një tranziti, të një aeroporti, të një piste që lëngonte në errësirë.
IV. E pata nën kontroll derisa kapërcyem rojen e fundit, por më humbi sysh në rrugën drejt avionit. Pista ishte e shkretë dhe dëshpëruese. Uria m’i hirnoste pamjet. Disa herë iu sollëm rrotul avionit, si ca lugetër të verbër, pastaj ia gjetëm hyrjen, por nuk hynim dot. Kishin harruar të sillnin shkallën. Por e sollën shkallën. Dhe ne u drejtuam tek shkalla, por majë shkallës kishte mbetur një oficer me dy ushtarë të armatosur, dhe ata, të tre, kutërbonin era alkool, por, për të pirë, kish pirë avioni. Për këtë na siguruan edhe oficeri, edhe dy ushtarët, duke na thënë në kor:
- Mo-os bëni rrumujë!…Mos kuj-ujtoni se kam pirë!…
Ne nuk kujtonim se ata kishin pirë. Në përgjithësi, ne nuk kujtonim asgjë, ose kujtonim gjithçka, por në përgjithësi. Por kujdesi me të cilin po na trajtonin dhe sidomos rregulli, na bindte vetvetiu se po iknim nga një hapësirë shumë e rëndësishme, e çmuar, ose, në rastin më të vështirë: e shenjtë. Të gjithë nxorën pasaportat dhe biletat, i bënë gati, por oficeri ulëriu se do të ishte bir kurve sikur të hipte qoftë edhe një udhëtar pa e kontrolluar ai vetë, ja, me këta duar! Dhe na flatronte që majë shkallës ato pesë a gjashtë duart që shihte. Mendova se po të kishte aq duar sa shihte, do të kishim mbaruar punë shumë shpejt. Në pistë ishte një e ftohtë që t’i bënte venat kaçurrela. Shumë pritës shfaqën pakënaqësinë, se kishte gra me barrë e me foshnja në krahë, kishte plaka e pleq të kapitur nga pritja, se të gjithëve na ishin bërë nervat ujë (më mirë të na ishin bërë raki! - qeshi dikush), mirpo oficeri zbuloi se tek shkalla nuk kishte dritë, pra ishte natë, ishte shumë errët, dhe “qofsha bir kurve po kaloi njeri pa e kontrolluar, ja, me këta duar!”. Ushtarët bllokuan hyrjen e avionit, nxorën tytat e zeza përpara, hoqën siguresat, kurse ne u nisëm pas oficerit që të gjenim dritë, dhe bëmë zigzaket që bënte ai.
U rrotulluam katër herë nën krahët, helikën, anës rrotave të shumëpritura, gjetëm dritë disa herë me radhë, por çështja shtrohej ndryshe: nuk duhej gjetur dritë atje ku kishte, po atje ku e gjente oficeri. Ishim një turmë të uriturish e të duruarish mbas një fundërrine të dehur. E dëgjova disa herë tek dihaste: “Qofsha bir kurve, qofsha, ah, bir kurve”, dhe për një kohë të gjatë mbeti bir kurve. Një plake i ra të fikët gjatë rrotullimeve. Disa pritës ndaluan të merreshin me plakën. Pista ishte e errët, me yjet shumë larg, me yje të dobët, e ftohtë, pa të ofruar as më të voglën shpresë se koha rridhte dhe se udhëheqësi ynë drejt dritës do të pushonte së qëni bir kurve. U sollëm edhe dy herë të tjera rreth shkallës, ndaluam nën tytat e zeza të automatikëve, zumë vend aty, dhe kur oficeri po gromësinte ende i pavendosur të na kontrollonte, dy-tre djema e shtynë për lart nëpër shkallë, e ngritën peshë dhe e mbajtën si mburojë që ushtarët të mos qëllonin, pastaj u rrokullisën të gjithë bashkë, me thonj e me dhëmbë, para derës së avionit, në një heshtje shumë qesharake, sikur bënin seks, këmbë e duar e koka përplaseshin tek dera e avionit, ajo derë që do të na jepte për të ngrënë, për të ngrënë… Dikur, ushtarët arritën t’i ngulnin tytat në gjokset e kryengritësve, nisën të ulërinin me sa kishin në kokë, po vinin edhe përforcime, mirpo pista i gllabëronte zërat me një shpejtësi lebetitëse, dhe ndonëse ushtarët ishin aq të dehur sa mund ta popullonin atë skaj të pritjes sonë me kufomat tona, neve gjithçka na dukej filmike dhe e ëndërrt, mbase ngaqë në pritje e sipër i patëm përjetuar paraprakisht të gjitha fatkeqësitë e mundshme.
Në pritje s’kishte ndodhur asgjë, por kishin ndodhur të gjitha.
E asgjë nuk mund të ndodhte.
Mes asaj rrëmuje të zymtë nate, mes padurimit mishngrënës që ushqente uria, gjeta forcë të përgjakesha me mend drejt asaj që doja aq shumë, që e kisha puthur nja (…) e ca orë më parë, por që më dukej se e pata puthur në një tjetër jetë, në atë kur ende pata qënë gjallë; gjeta frymë dhe i thashë: “Të dua…Shumë të dua…” dhe solla ndërmend natën tonë të fundit, në një qytet të vogël mbuluar nga dëbora, dhe ne të dy duke vallzuar para vatrës së rrënuar të një dhome të zhveshur, dhe ne të dy duke u zhveshur në muzikën e lehtë dhe kërcitjen e druve në vatër, dhe ne të dy të zhveshur para një zjarri të portokalltë, të gjelbër, të kaltër, dhe solla ndërmend trupat tanë të mbeshtetur tek dritarja me dëborë, nën një qiell gri e të qetë, dhe ajo më ish lutur të bënim një fëmijë, ose unë i isha lutur asaj, të bënim një fëmijë në tërë atë vetmi, në aq bukuri, në aq… Dhe më erdhi ndërmend trupi i saj kur vraponte në të gdhirë anës detit, në muzg, në mbrëmje, kur dielli zhvishej nga rrezet dhe nga nxehtësia, dhe ajo vraponte atje tej duke më dërguar puthje me dorë, dhe ishte shumë e imja, ishim të dashuruar sa ndiheshim çakërrë, dhe perëndimi ngjyrë rozë tretej në një blu të butë, marramendëse, në një gjithësi fine ngjyrash e aromash që më ngutnin të gjeja një mënyrë për t’u arratisur nga trupi, për t’ia mbathur nga lëkurët e mia, dhe nuk ikja dot, se nuk doja ta lija të vetme në këtë botë… Atë çast më kapën sytë sërish atë mjekrroshin me sy të trishtëm që rrinte larg të gjithëve, në një pritje statuje, me një shprehje gjymtyrësh që pakashumë mund të përkthehej: “Edhe këto ndodhkan këtu?!”. M’u duk i pavërtetë atje në errësirë, me qiellin e pikëluar nga yjet dhe me pistën e ftohtë, midis nesh dhe qiellit, dhe nuk di pse ndjeva një keqardhje të paprovuar më parë, një keqardhje në përgjithësi, gjer edhe që nuk do të isha më fëmijë, gjer edhe që yjet pikëlonin aq larg. Kisha përshtypjen se një sy i ndritshëm dhe i ngrohtë më vështronte brendshëm që nga fëminia ime, qysh nga koha kur bota nuk ishte e thërrmuar në mijra botëza të emërtuara, të ndara, të përzgjedhura e angushtuese.
Më humbi prapë nga sytë kur nisëm të hynim në avion, por duhej të vulosja sërish pasaportën, të më vulosej bileta, të vërtetohej se isha po ai që isha në fotografi e në të dhënat e tjera, isha po ai, duhej të rregulloja bagazhet, ndjehesha tmerrisht i vetëm, i pambrojtur nga përvoja e zakonshme në vetminë prej shkrimtari, dhe papushim më shtegtonte e më ringrinte fole në tru shprehja: “Kaq rrëmujë… kaq rrëmujë për të hipur në një vend kaq të pasigurtë si qielli?!” Mezi gjeta vend pranë një çifti të moshuar, të cilët gjithashtu nuk i pata parë gjatë pritjes, pastaj erdhën kutitë plastike të ushqimit, erdhi kafeja, vermuti, pijet freskuese, dhe u dynda mbi to, duke harruar si më quanin. Mbrapa meje gumëzhinin dy nga pazarxhinjtë që patën organizuar zallamahinë e sportit, kurse në të djathtë kisha përsëri topolakun me bjondinën. S’ka problem, kishte deklaruar topolaku kur po ndaheshin vendet; ne mund të rrimë edhe në një kolltuk të vetëm, se jemi një! Apo jo, thesari im? Po, thesari im, qe përgjigjur ajo. Ajo piu vetëm kafenë, e piu mrekullisht, dhe rrufitjen e saj dietetike e ndoqi po me rrufitje, por pa kafe, edhe topolaku. Aty e kuptova se ai rronte prej saj, për të, me të. Do të kishte vdekur në vend sikur ajo të vriste veten, ose të rrinte pa ngrënë gjer në vdekje disa mijra kilometra larg tij. Ishin vërtet e njëjta qënie e ndarë në dy trupa të ndryshëm. Pastaj bjondinën e zuri gjumi, u fëmijërua në fytyrë, kushedi ku mërgoi, kurse ai vazhdoi të vigjëlonte i palodhur, i paepur, duke vëzhguar përreth me po atë jargavitje kërcënuese e lutëse (sikur thoshte: Po pse, more djema, doni të më merrni më qafë? Pse doni të më merrni më qafë, duke marrë veten më qafë?), me po ato bebëza nepërke.
M’i helmoi sytë tri herë.
Kutia e ushqimeve qe zbrazur; më qe kujtuar si quhesha. Kisha ngrënë njëlloj sikur në atë kuti të qënkëshin mishëruar të gjitha dëshirat e mia më fine dhe të gjitha ato ëndrra që nganjëherë kemi frikë t’ia themi edhe vetes. Ndeza një cigare për ta tretur tërë atë fat të sapongrënë dhe provova një ëndje të papritur, një nga ato ëndje që vetvetiu të bindin se nuk mund të jesh i vetëm sado i vetmuar qofsh, pastaj më kaploi një ndjesi shumë e mprehtë dëshpërimi, një mall i çuditshëm për atë që doja aq shumë, për atë që ishte aq larg, papërfytyrueshëm larg, një mall i ngjashëm me mallin e mbrëmjeve kur dehesha e nuk e takoja dot, dhe të gjitha ato që ndjeja në heshtjen shurdhuese para nisjes më sollën ndërmend gurët gëlqerorë, gurët që nisin e thërrmohen nga uji, ndahen në copa, në copëra, në thërrmija, madje lëshojnë edhe tym. Një gur gëlqeror ngjante shumë me zemrën time. Tejmase: thërrmimi i tij.
V. Para se të ngriheshim në qiell, e vështrova pistën sërish. Llampa nëpër cepat e largët, si qirinj të harruar nga një tjetër histori e shpërngulur nga ndohti, dhe avionë të ngrirë, aq të ngjashëm me delfinë a peshkaqenë. E më tutje shtrihej nata (shteti që s’gjendej në asnjë hartë), nata e papërmasë, ku dhe kur unë isha bindur se nuk do të shkoja askund, se isha nisur nga askundi, dhe midis këtyre dy askundeve endej një “Të dua… Shumë të dua…”, një klithmë e pazëshme ndaj një qënieje, të cilën e kisha humbur përjetë. Nuk më ngushëllonte dot as mendimi se nuk ishte e para që humbja, as me mendimin se ndoshta e kisha humbur vërtet dhe asgjë nuk mund të ma sillte prapë.
Tek po vendosja të sillesha disi më ftohtë me mallin, dhe kjo vetëm e vetëm që të mund të nisesha nga diku, të mbërrija diku e që ajo “Të dua… Shumë të dua…” të endej drejt një femre të vërtetë, banorët mbrapa meje po gajaseshin së qeshuri, po shkërmoqnin gotat plastike dhe filluan të ligjëronin në disa gjuhë të huaja me guximin çmeritës të atyre që nuk dinë tamam as gjuhën e tyre.
Thjesht për kurreshtje ktheva kokën dhe, para se të shquaja fytyrat e squllëta të dy prej Derrave, ndesha në fytyrën e mjekrroshit me sy të trishtëm. Nuk kisha hasur më parë, përveçse në ikona, një fytyrë që të mbrujtte njëheresh dhe natyrshëm lutjen për qetësi absolute, për gjuhën e heshtjes, zhgënjimin e lehtë, flijimin, faljen ndaj gjithçkaje dhe kuptimin mbinjerëzor. Isha ngurosur dhe nuk thurrja dot as më fëminoren hamendje. Ishte mbledhur në ndenjësen e vet, me pallton tip gune mbërthyer, me sytë e kthjellët dhe i vështronte fqinjët hokatarë me një shtangie dhe lutje për njëçikë mirësi, që e bënte të dukej jashtëkohës. Ç’kërkon këtu, mor i gjorë, iu drejtova me vete. Dhe kuptova se as për veten time, as në ato thellësitë e fundme ku gjithçka pranohet siç është, nuk isha prekur sa për atë të panjohur. Kisha një gjendje drite e lotësh të brendshëm, një paqe dhe një heshtje që më shtynin të mendoja - vërtet rrufeshëm e jo krejt pa njëfarë talljeje ndaj vetes - se atë njeri asnjëri nga ne pritësit nuk do të kishte mundur ta lindte. Askush në botë nuk do të kishte mundur ta krijonte, ta shpikte, e as edhe thjesht ta përfytyronte pa e hasur njëherë diku. Vështroja mjekrrën ngjyrë gështenjë, mustaqet e buta që shndrisnin lehtë, dhe sytë dhe lëkurën e zbehtë, të ngjyrosur mbase ashtu nga ndonjë vetmi e pathënëshme, e pangushëlluar, dhe vështroja ankthin e tij që na kapërcente të gjithëve, na kapërcente me atë heshtje, dhe gjithçka m’u duk si e derdhur nga një lartësi, nga një lartësi e huaj për mua, për të gjithë pritësit e tjerë, lartësi që nuk i përgjigjej natyrës sonë. Rioshët barkderra nisën ta joshnin me cigare, me konjak, nisën të rrihnin me ngrohtësi babaxhanësh të sapopasuruar supet e tij eshtakë; ia shpupurisën flokët, bënë shaka me të në gjuhën e tyre, në gjuhën time; hidhnin sytë anembanë duke pritur të korrnin të qeshurat e rastit, por shumë pak vetë ua dinin gjuhën, kurse fluturuesit e tjerë hanin, ushqeheshin, ndonjëri u hakërrehej rioshëve me zymtinë memece të mirësjelljes, por askush nuk ndërhynte. Kurse i panjohuri vetëm lëkundej, i tronditur, por më shumë i mahnitur, tamam si me një gjë që, pikërisht se nuk i ndodhte për herë të parë, nuk përshtatej dot. Kur motorrat e avionit uturinë e kur gungat e pistës po shkundnin vithet e udhëtarëve, fytyra i mori një qetësi të pebesueshme, e të dukej se ishte lindur për së dyti që po ngriheshim në qiell. Arriti të dilte shpirtërisht nga ngacmimet, madje m’u duk sikur po ëndërronte diçka. Menjëherë m’u kujtua një natë e pakëndshme e jetës sime, një natë kur, pas ndarjes me një të dashur, isha gjendur në një urban të vonë, vetëm me fatorinon buçkane, me shoferin dhe me një udhëtar si lëkurërrjepur, që flinte me kokën këputur mbi gjoks, dhe litarët e shiut të Tiranës fshikullonin xhamat e urbanit, tavani pikonte tamam mbi supin e atij që flinte, dhe çdo pikë që binte mbi xhaketën e tij shumë të holluar, më rrënqethte mua dhe i shtonte nga një hije ëndjeje fytyrës së tij. Fatorinoja më pati thënë se ai qe një ish-i burgosur politik që nuk kishte as shtëpi, as katandi, dhe flinte urbanëve - dhe unë mendova se i panjohuri pranë nesh banonte avionëve. Dhe vërtet atë e zuri gjumi, u mblodh si foshnjë në ndenjësen e vet, dhe e zbehta e fytyrës sikur iu hyjnua, kurse rioshët po zgërdhiheshin se ja, edhe të huajt flinin si derra!…
Brendia e avionit shndriste nga neonet; ishte ajo si përgjumje që t’i bukos veshët në dhjetë mijë metra lartësi, dhe mendoja se të gjithë udhëtarët duhej të ndiheshin tani sadopak të vdekur, të ikur, sepse mua vërtet më bëhej se i kisha vjedhur këmbët nga jeta ime. Të dua… Shumë të dua…
Dhe mbylla sytë, që zemra të më thërrmohej më lehtë.
VI. - Çohu, derro, se arritëm! Hej! Çohu, o mjekërcjap, çohu!…Shih, bën sikur fle, qafiri…
Ai më duket se nuk i dëgjonte e nuk kthente përgjigje. Qëndronte prapë si foshnjë, por foshnjë e lartë, në ndenjëse dhe, për një grimë, hapi sytë. Ishin po ata sy; ishim ende në pafundësinë e zezë. Vura re se nxori një psherëtimë lehtësimi. Poshtë nesh nuk dukej asgjë, as vezullimi i frikshëm i ndonjë deti, shkretëtire a oqeani natën. Ata vazhdonin të gumëzhinin. As lart, as përreth nesh nuk dukej asgjë. Konjaku ua kish trashur trutë dhe gjuhët dhe vazhdonin të gumëzhinin. Thoshin ndonjë gjë, qeshnin kafshërisht, talleshin, pastaj kërkonin anembanë me sy, me atë buzëqeshjen e vetëkënaqur të dështakëve, që ndokush t’ua miratonte mençurinë. Harronin se pothuajse të gjithë udhëtarët e tjerë ishin të huaj dhe se, në raste të tilla, humori dëgjohet vetëm nga vdekja, dhe vdekja nuk para duartroket.
Një stjuardesë e gjatë, shumë e bukur dhe me një shprehje sysh që zbulonte një përvojë shtrati që mund t’ia lakuriqte burrërinë çdo kokorroçi, u afrua me hap të ngadaltë pranë tyre dhe u ndaloi përballë. Nuk ishte e para që kuptoi se ata të dy patën kullufitur edhe ushqimin e tjetrit. Shau lezeçëm, me një fytyrë shpërfillëse, thua se po hidhte plehërat, pastaj u bëri një gjest (pakashumë: Tani mbylleni sqepin!) gumëzhitësve dhe shkoi në krye të kompartimentit. U kthye me një filxhan të madh kafeje dhe, me dorën e djathtë, preku shumë butë supin e të panjohurit. Ai prapë u drodh sikur ta kish prekur antilënda. E kapa në sytë e tij edhe atë nevojën e arratisë, e daljes nga trupi.
Me duart ngjyrë dylli bëri një gjest jo krejt të qartë, dhe stjuardesa shkoi sërish në krye të kompartimentit dhe u kthye me një gotë të madhe uji. Pashë golfin e kuqërremtë, si të ngjyer me gjak të mpiksur, të udhëtarit. E mori gotën e ujit në gishta, nisi ta pinte ngadalë, dhe m’u bë se, me ta mbaruar atë gotë uji, një tjetër qënie do të zgjohej brenda tij, një qënie e ndritshme që falte jo se nuk mund të mos falte, që heshtte jo se nuk fliste dot, që duronte jo se kish durim të tepërt, një qënie, së cilës të gjithë ne do t’i binim rrokullimthi në gjunjë, do përloteshim atje; vazhdonte të pinte ujë, ç’tu desh këtu, o i gjorë, përsërisja me vete, përsërisja pa marrë vesh se kujt po i drejtohesha, vetes, atij apo secilit prej nesh, teksa dy kafetë që kisha pirë nuk më mbanin dot zgjuar; muzgët shqova bjondinën që u zgjua dhe u drodh kur topolaku e përkëdheli në qafë (kushedi me kë po flinte në ëndrrën e saj), pastaj i dërgova një puthje me shumë vdekje dhe mall asaj që pata dashur dikur aq shumë, i dërgova, si të them: vetveten e asaj nate pafundi, dhe mendova se avioni duhej të shpërthente, të coptohej në ajër si ndonjë predhë, pastaj vegueshëm zbrita në njëfarë piste tjetër, mbase atje për ku isha nisur, (por mbase ishte vetëm njëra nga shumë ndalesat tona); ai që banonte avionëve më humbi prapë nga sytë, nuk e gjeta as në autobuzin që na çonte në tranzit, nuk e lashë as në avion, sepse posaçërisht dola i fundit, vegueshëm, pa ditur se ku isha përsërisja papushim: “Të dua… Shumë të dua…”, “Ç’tu desh këtu, o i gjorë?!”, dhe më pas, i bindur se nuk fluturoja për askund, se nuk isha nisur nga askund, po pyesja veten se nga ç’lëndë ishte ngjizur ajo kafshë që po m’i hante thërrimet e zemrës; ndërkohë fluturonim, rrëshqisnim, notonim në pafundësinë e zezë, pa pikëlime yjesh, pa dashuri nga ajo e përditshmja njerëzore, kushedi që kur, kushedi gjer kur, kushedi për ku…
Tiranë, 5 Maj 1991
_______________________
A.-Ch.Kyçyku, "Pa" titull, - pikturë në qelq