Atdheu dhe ata që e bënë

Photo: Gentian Kyçyku, Exile, 2010

Të përshëndes, mik i shtrenjtë, dhe flm për tag. Jam ulur në një bar të famshëm, ku kanë ndenjur viganë të artit, dhe po e ngre një gotë për ne, për dhembjet e kurbetit dhe për vendin tonë të mjerë, që ende ka mbetur peng i horrave. Gëzuar. Paçim fat e mbarësi, nga ky bar ku është frymëzuar Van Gogu, Shagali, Pikasoja, Maneja, Moneja, Hemigueji, Ficxheraldi, Bunjueli, Dalìa e të tjerë. Nuk e di cili prej tyre ka bërë gëzuar nga karrikja ku unë po të bëj gëzuar. Po mbase të gjithë janë ulur nga të paktën një herë në këtë karrike. Se në këtë bar, i dashur mik, asnjë karrike nuk është e lirë për nga lavdia.

Përshëndetje, mik i vyer, edhe prej meje. Po e trokas gotën me ty, nga larg, jam ulur në një bar ku tuboheshin çdo mbrëmje Dantja, Petrarka, Ticiani, Rafaeli, Mikelanxheloja, e më vonë Ungareti, Pazolini, Felini, Antonioni, Montalja, Kuazimodoja e plot të tjerë. Kuptohet, në kohë të ndryshme, se këtu kohët bëhen lëmsh, por disa tuboheshin në të njëjtën epokë. Më kish zënë malli për një gotë si qëmoti. Kamarieri thotë se edhe Da Vinçi hante këtu ndonjëherë. Gëzuar, mik, paçim shëndet e pare, se pa ato të shkreta kushedi në ç’strofull minjsh do të përpëliteshim tani.

Pranoni një gëzuar edhe nga unë, të dashur miq. Jam ulur në një han të moçëm, ku e kish për zemër të hante Servantesi. Po, po, në kohën kur ende i kishte të dyja duart, por edhe pasi mbajti burg si burrat në Ulqin. Në murin pranë meje, bash mbi kokën time, në vend të atyre brirëve a krerëve të balsamosur, kanë vendosur plot sqimë njërën nga duart e mjeshtrit të madh, babait të Don Kishotit. Gëzuar. Më duket se është dora e prerë, ajo me çengel në vend të pëllëmbës, por jetojmë në botën e metaforave. Edhe Lope de Vega, thonë, bujtte këtu heraherës. Edhe Lorka i madh…

Gëzuar, u ndezën llampadarët në rrugicën anës barit, janë ndezur edhe qirinjtë brenda në katedrale. Këtu, në këtë orë, thonë, i vinte frymëzimi secilit prej tyre. Bodleri, Rëmboja, Malarmeja, Prusti, Gertrude Shtajni, Ezra Paundi, se mos i harrova… mbusheshin me metafora në këtë kafene. Ndoshta e shkel ndopak, të dashur miq, ama sikur nuk kanë të njëjtën magji vendet ku kanë ndenjur artistë që ende janë gjallë. Se, meqë ra fjala, në këtë barin ku pi përnatë, kanë pirë nga një teke edhe Markezi, Kundera, Rothi… e plot të tjerë që nuk kanë vdekur. Se kur robi është gjallë, s’para ka shije, si me thënë, edhe në qoftë më i madhi i të mëdhenjve.

Gëzuar, Bari i Gjenive i thotë njerëzia këtij barit tim. Sa për të gjallët që përmende, mjafton të kthej kokën, në çdo drejtim, gjer edhe qorrazi, dhe ndesh të paktën njërin syresh. Shpesh hijet e tyre, të padukshme për vendasit, janë më të kapshme se sa vetë vendasit për mua… E keni parasysh: të gjithë bëjmë sikur nuk e njohim shoshoqin, sikur nuk na bën përshtypje që në këtë bar mblidhet ajka e qytetërimit evropian e më gjerë. Por në fakt, shumica e këtyre bashkëkohësve as që janë gjallë. Këta vetëm gjallojnë, ose mbijetojnë. Rrinë si glasat mbi një pllajë floriri dhe s’e kanë haberin me ç’thesare i ka lumnuar Zoti. Po nejse, punë e tyre! Gëzuar! Ta pimë me fund. Ku guxonim ne të ëndërronim se një mbrëmje do pinim në bare të tillë! Kurse tani bëjmë muhabet e pimë online sikur me qenë ke klubi i lagjes…

Gëzuar, këtë e keni nga ana ime dhe jo vetëm nga ana ime. E keni edhe nga ana e hijeve shkëlqimtare që padyshim kthehen e çmallen me këtë bar. Se s’ka si mos kthehesh në një bar të këtillë. Edhe unë kam ndërmend të kthehem pasi të ik nga kjo dynja. Edhe ju të vini heraherës, se një ditë do ikim nga kjo dynja. Se ku tjetër të kthehem unë?! Ju i dini muhabetet, e dini si vajti rrokopujë puna ime dhe e farefisit tim, me shpi e katandi. Gur mbi gur s’më mbeti atje. Po kokat hëngshin, horrat, se ja, si kont rri e pi tani me gjenitë dhe çmallem me miqtë. Gëzuar!

Po, besa, jo Facebook, po fe e bukë paska qenë ky i shkretë net. Na kënaqi shpirtin, edhe këtu plot me hije të ndritshme është. E dini që mua gjithmonë më ka pëlqyer poezia. Qysh në fillore mbushja fletore të tëra me vargje. Po ku të linte njeri të botoje asokohe, po mos e ngrije në qiell atë shkërdhatën që na shfarosi për gjysmë shekulli.

Po a e merrni me mend se një herë e kam varur pallton bash te çengeli i Servantesit?! Gjobë si për gjak pagova, ama pallton nuk e shkula që aty. Ndërsa, po vare çantën, ose kapelën, gjoba është më e vogël.

Jo, jo, nuk e kisha aty. Thjesht m’u kujtua se kam një frymëzim të rrallë kur pi në këtë bar. Si thotë populli: miku mishin ta ha, po kockën ta ruan. Nga darka e gjenive mbetet edhe për ne ndonjë kockë, ndonjë thërrime. Po thërrime të tilla, në këto kohëra të kaosit e të padijës, janë kokrra floriri. Gëzuar. Këto i heq unë. Doja t’ju besoja, si dhuratë për këtë ritakim, poezinë që shkrova mbrëmë, pó këtu, në të njëjtën karrike. Zoti e di, por kjo karrike mbetet gjithnjë e lirë për mua. Do habiteni, por edhe kur bari gëlon nga njerëzia, gjer edhe kur ka ndonjë festë a përshpirtje a tubim ndërkombëtar, karrikja ime është e lirë. Dhe jam gati të bëj be se nuk mbetet e lirë nga mallkimi. Jo, jo, nuk do t’ju lexoj vargje tani, se poezia është e gjatë, vargjet dua t’i lexoni të gjitha kur të botohen në vëllim, i pesëmbëdhjeti, pranë zjarrit bubulak, ose në baret ku pini e krijoni, tani nuk do ta përzjejmë pijen me poezinë, nuk do t’ia prishim qejfin asnjërës. Ideja themelore, - gëzuar, - është që çdo mbrëmje, pa e vënë re, si në një proces mistik, kam bindjen se nga një hije e ndritur hyn brenda lëkurëve të mia dhe më pëshpërit çfarë e si të shkruaj. Atëbotë nuk e shquaj gjuhën në të cilën më pëshpërit. Sikur më fryn në vesh, sikur më fryn në kafkë. Si tollumbace, si balonë e madhe më duket vetja. Besomëni, o miq, shpesh shkruaj pa i hapur sytë dhe, kulmi: pa asnjë gabim drejtshkrimor…

Po që kam pirë birrë me krrikllën e Shekspirit, ju thashë?

Më surprizove thellësisht, ta dish, nuk ta them për të të bërë qejfin. Unë me kriklla s’para kam pasur mbroth, por kam mbajtur për ca minuta një palë syze të Tristan Carës.

As kjo s’është pak.

Flm.

Flm edhe ti.

Po unë?! Unë jo vetëm që s’bëj gabime, por ka ndodhur të shkruaj edhe në gjumë. Më do muza, thonë. Se e keni parasysh: lodhja, e përditshmja, mërzitë e mërgimit, tramundana që na iku shpija e katandija e na mbeti vetëm poezia, poe-zija, në fakt, më-the-të-thashë… Kam nisur të shkruaj e jam zgjuar me fletët mbushur. E jo vetëm gabime jo e jo, por as rreshtat e vargjeve nuk anojnë e nuk marrin kot. Vetëm një herë, po vetëm një herë ama, - kam dëshmitar Zotin, - një varg i bardhë e i thyer qe shkruar edhe në mbulesën e tavolinës. Por a e dini ju, miq të rrallë, ç’më bëri vaki? Mbetet mes nesh, se kështu i shkon për shtat poezisë së epërme. Pronari e palosi me shpejtësi rrufeje atë mbulesë dhe e vendosi në arkivin e barit. Se nuk i dihet ç’na del më vonë, tha. Këtu krijimet janë më të sigurta se në adhurimin e lexuesve. Dhe më qirasi me një teke. Dinë ta ruajnë kulturën këta robër, jo llafe. Ne flakim në plehëra, ose ua hedhim qenve gjer edhe kockat e atyre pak viganëve tanë, gjallë a vdekur qofshin, pa përmendur shpi e katandi, stilografë, pena, fotografi e syze, a kravata, a kostume, a këpucë që kanë përdorur për së gjalli, jo më një varg…

Po ne sikur shkruakemi në të njëjtin bar, a derëbardhë! Dale ta ngre kokën, se mos jemi në të njëjtën hapësirë...

E, ore, në mos në të njëjtën hapësirë, jemi në të njëjtën epokë.

Më le pa gojë, për sytë e ballit. E mban mend gjë vargun që shkrove edhe në mbulesë? Se edhe unë shkrova, por jo në mbulesë dhe jo me stilograf. Më ngërtheu një frymëzim i hatashëm dhe u detyrova të gdhend me thikë drejt-e-në tryezë.

Kush qe vargu yt?

Jo kush, po cili?

Jo, bre, vargjet janë frymorë, kanë mëvehtësi.

E varjani hejbet tani, ç’u bë më tej?

Gëzuar. Vargu im qe i thjeshtë, por duhet lëçitur vetëm në kontekst, se ndryshe e humb shijen dhe tingëllon si prozë.

Vargu im qe një pyetje.

Vargu im qe: “Ah, atdheu dhe ata që e bënë…”, shikoje të plotë.

Vargu im qe: “Cila hije drithëron brenda lëkurëve të mia sonte…”, shikoje të plotë.

Urime mik, flm për tag.

Flm për tag, mik, urime.

Po mbaje mend mirë: vetëm Ah, presja, ata dhe bënë mbetën në mbulesë. Të tjerat i kam në letër.

Po një fotografi a u bëre?

Kujt?

Dorëshkrimit dhe mbulesës.

Patjetër.

Flm, i dashur mik, që e ruan poezinë e këtij brezi.

Urime edhe ti dhe flm për vlerësimin. Po kë ke pasur ndërmend me “ata që e bënë”? Befasuese. Kuptimplote.

Po ti, kush hije beson se drithëronte brenda teje? Mos vallë hija e ndonjërit prej atyre që kisha unë parasysh në vargun tim?

Ku i dihet?! Të pafundme e tejet misterioze janë udhët e poezisë. Pimë edhe nga një? I heq unë. Ngrije edhe një herë krikllën e Borgesit, të kam rixha.

Gëzuar, të dashur nënë e babë, po e pi edhe një teke, nuk dihet ç’sjell sahati. Për një llaf goje sosa në këtë bar dhe e di që ju as më shihni, as më dëgjoni, po nuk kam si ta bëj gëzuar ndryshe me ju, se as ju nuk më njihnit kur po më bënit. E jam krejt si në ato çaste, besoj, dhe një plumb po vjen drejt meje tani, nuk di ç’kohë po rrjedh, tani apo shumë vjet më parë, apo është një majë thike, nuk e di, thjesht po vjen, për një llaf goje, e betohem për qiell e dhé se kjo nuk po ndodh, betohen edhe ca hije shpirtmira që enden rreth meje, dhe bari është plot me vdekatarë që flasin gjuhë të huaja, por paska edhe ca që folkan gjuhën tonë, aha, ca shkruajnë, ca flenë me kokat mbi tryeza, me në njërën dorë gotën e me në tjetrën lapsin, nuk po e shoh më plumbin apo majën e thikës, as vrimën që më qënka hapur diku, më duket se midis vetullave, apo në njërin nga tëmthat, nejse, kulmi është se nuk po shoh pikë gjaku mbi karriken ku isha ulur e po ju bëja gëzuar, po ne për atë gjak derdhëm aq gjak, ç’u bë kështu, e ju e dini që unë s’jam shquar kurrë për llafe, jo rrallë më mbahej goja, mirpo sekush gumëzhin në skajet e lëkurëve të mia, se jam si në një tollumbace të madhe, si pa skaje, që gumëzhin e bën gëzuar, s’ma kish marrë mendja se paskam kaq lëkurë, as e marr vesh kush me kë e pse e si bën gëzuar, pastaj nxjerrin ca si fllucka, ca si pls, lol, flm, flm, flm, ca gjëra pa ë, pa a, pa i, pa o, pa y, por sidomos pa u, më vjen të shaj, por nuk shakam dot, vetëm buzëqeshkam, pastaj sekush tjerr llafe për ca si vargje, jo atdheu, jo ata që e bënë, jo presja, jo kush hije, jo kur dje, jo kurrkund, jo po jo, jo po po, por të paktën këto zukama paskan zanore, paskan edhe një ah që kërcen pupthi nëpër bar, një nga ato ah-e mund ta kem nxjerrë unë kur nuk besoja se po më vjen një majë thike a një plumb, ju bezdisa, jua bëra kokën daulle, gëzuar, për një llaf goje shkova me hijet shpirtmira, e qartë është vetëm që karrikja ku rrija nuk është e lirë, por mbi të nuk po rri unë, as kufoma ime, se unë u betova të mos shkruaj pikë vargu qysh kur bëra për herë të parë dashuri, dhe Zoti e di sa vargje do kisha shkruar, dhe Zoti më faltë që ika pa qenë krejt i lumtur nga aq dashuri sa bëra.

Ardian-Christian Kyçyku, Dimër 2012