“Si t'ia dal të hyj qoftë edhe
një herë, për disa çaste, në drithmat e mëngjesit që
pasoi?! Vitet vanë, mbushur me çikërrima që i pandehim perla, dhe pjekuria na
vodhi, ose na e vrau shkallë-shkallë varfërinë, e kjo mund të merret edhe si
përdhosje e dashurisë së kulluar. S’kishim asgjë krejt tonën, por Shpirti
mbante vetëm anën tonë, atë anën tjetër. Në fakt, kur humbëm varfërinë, humbëm
edhe virgjërinë e vërtetë. Pasoi një gjendje që mund të pagëzohet vonim i vdekjes ose vdekje që shtyhet. Hyra në oborrin e shkollës si më i varfëri ndër
bashkëkohës, por edhe si më i dashuruari ndër ta. Ina mungonte tek muri pranë
portës, nën parrullën “Kursim, kursim, në
çdo gjë dhe vazhdimisht”. Nga shikimet nënqeshës e madje përbuzës të
djemve, si dhe nga tiparet munxosës të vajzave, kuptova se të keqen ishte e
kotë ta ndillje. Ajo vinte vetë: të
gjithë na e dinin të fshehtën. Gjithë ai kursim i përbindshëm që na
rrethonte nuk na kish kursyer. Kur hyra në klasë, sikur hyri fantazma e ndonjë
keqbërësi, ose ndonjë nga ato ngërdheshje shtrigane që çartin trutë e njerëzve
nëpër ëndrra.
Po përjetoja
një nga më të helmëtat dhimbje fëminore. Kjo do të qe bërë shkatërrimtare po qe
se qënia ime, me atë tharm a nektar lumturie që pat shtënë në dorë një natë më
parë, nuk do të më kishte mbushur me një zymti përtej moshës. Me një krenari që
shumëkush mund ta pandehte sëmundje, por jo ngjitëse. U hoqa sikur s’kish
ndodhur asgjë. Dhe u hoqa aq mirë, sa gati u hoqa nga kontrolli i dijenisë dhe
i kujtesës së tyre. Nuk po e besoja as vetë se një natë më parë e pata ndaluar. Sapo kapërceva portën për të
dalë në oborr, e shqova më qartë se kurrë amfiteatrin shpesh të padukshëm që
mezi pret ta mbajë gishtin poshtë. Mësimi kish mbaruar, mirpo askush nuk ikte
në shtëpi. Grupet e djegorëve kërcëllonin ata dhëmbë (me mëni), më egër se
armiqtë e popullit në një këngë partizane, ose nënqeshnin me përpjekjen time
qesharake për të kapur yllin e Tiranës, atë që s’e kapnin dot as burra më të
rregjur e mjeshtra në punët e grave. Grupet e vajzave, – ku tanimë përmendesha
si “Ky që ndaloi [Atë]” – rrinin
pranë mureve rrethues të oborrit, nën parrulla, rrëzë plepave, në një pritje që
e fshihnin pa ditur se e bënin më të dukshme. Në lug të amfiteatrit isha unë.
Unë që vërtet s’po gjeja një vend vetëm timin, një mundësi për të qënë i
padukshëm, unë dhe Ina. Për një çast, më erdhi të shqyeja këmishën në mes të
amfiteatrit dhe të ulërija:
- Po, e
dashuroj, e dashuro-o-o-j!
Dhe isha gati
të më turreshin të gjithë e të më bënin fërtele me grushte, thonj, shkelma,
dhëmbë, çanta, libra, pena e shishka boje që s’pata pasur kohë t’i shndërroja
në letra dashurie. Mirpo ata s’qenë në gjendje të vrasin fëmijë të dashuruar.
Ata vetëm i vinin rrotull dritës sime, njëlloj si ujqit e uritur një zjarri,
dhe dikush u thoshte të mos i aviteshin shumë, se mund t’u bëheshin qimet e jo
vetëm qimet shkrumb. U ftillova shpejt dhe kuptova se flijimi në mes të
amfiteatrit mbetej njëra nga mënyrat më të sigurta që Inën ta shijonte
tjetërkush, pas therrorisë sime. Jetojmë e punojmë si në rrethim, kujiste njëra
nga parrullat. Ata sikur i mbanin
ison. Më pushtoi një maraz i paparë, shtrëngova nofullat dhe qarkova me sy
gjithë oborrin:
- Shiko, - iu
hakërreva me vete. E kthej kokën në anën tjetër dhe as Perëndia s’iu mban më
mend! Morët vesh, mor skutha?!
Dhe ktheva
kokën në anën tjetër, që Perëndia t’i harronte në çast, dhe u habita që brenda
një amfiteatri, në qendër të një gjysmërrethi, mund të ketë edhe një anë
tjetër. Në atë anë më prisnin sytë e Inës. Përtej krenarisë gati të pamundshme
për moshën, matanë asaj velloje sypërlotëse që pat veshur për t’i bindur të
gjithë, përfshi mua dhe veten, se nuk kish ndodhur asgjë, ndjeva ankthin e saj
të madh, dëgjova lutjen e pazëshme për ndihmë. Ishte si në zgrip të një
humnere. S’ka ndodhur asgjë, por vetëm ti mund të më shpëtosh. Në venat tona
kish nisur të endej tashmë gjaku dhe fjalët që na tërhiqnin drejt një moshe
tjetër, e kjo shtinte në zemër një ëmbëlsi të hatashme, por edhe një hije
morti. Ina mbeti atje në zgrip. Vështrimi la mënjanë lutjen dhe u kthye në një
qortim të butë, në një “E sheh ç’na bëre?!” Mund ta kishim bërë në një jetë
tjetër atë që bëmë, në një jetë tjetër. Kurse tani na duhet të hiqemi sikur
s’bëmë asgjë dhe të ndeshemi këtu si gladiatorët. Po bisha cila ishte?! Mes
kujt a mes çfarë na kanosej vdekja?! Më kalonin parasysh gladiatorët e
përgjakur të filmave me titanë e skllevër e perandorë zemërzinj; më shkiti në
mend fytyra e drejtoreshës sonë çakërre që na zbërthente sipas parimeve të
marksizëm-leninizmit thelbin e shtatoreve të lashta, sjelljet gjakatare të
atyre që s’e donin popullin e thjeshtë; më qeshej me gishtat e saj kur kalonin
jo krejt pa trembje mbi koqet e gurta, lemzat me të cilat përshkruante llojet e
shpatave, të mburojave, shqyteve etj, qurrat tona që plasnin nga stërmundimi
për të mbajtur gazin. Na gjuante me copa shkumësi saherë i trazonim frymëzimin. E në vend që të ikja drejt shtëpisë, u ktheva
sërish në klasë. Ende s’ma rrokte mendja se smira paskësh një forcë dhe një
babëzi që mund të shkaktojë ulçër, diaré, tuberkuloz, tharje kockash, mpirje
zemre, zjerje trush etj. Ktheva kokën në anën tjetër dhe renda drejt
nevojtoreve. Nuk di sa vuajta atje, nuk di nëse oborrin e pastroi padurimi i
tyre për të më riparë, apo kutërbimi që brofte nga frëngjitë e hales. Mendoja
se një djalë që mund të nxjerrë një erë të tillë, s’mund të ketë një fat të
rëndomtë. Kisha huajtur mbase mjetet e oktapodëve e, në vend të shtëllungave të
bojës e helmit, e pastroja hapësirën me erëra. Gjynah që ai shfrim rropullish
nuk m’u përsërit edhe në raste të tjera, kur kombi kishte nevojë për mua e kur
mund t’ia kisha lehtësuar dheun nga ca fundërrina.
Nuk mund të
pranoja, gjithashtu, shpejtësinë me të cilën hapej fjala asokohe. Hollësitë
tuboheshin si zoçkat rreth një klloçke, kjo i ngrohte njëlloj sikur të ishin
vezë, zoçkat shndërroheshin në vezë, vezët rrokulliseshin nga njëra shtëpi në
tjetrën, nga njëra tryezë në tjetrën, secili thyente vezën e vet, e pinte, i
trashej dhe i kullohej zëri, dhe ia merrte këngës. Mjaftuan nja katër orë që
Ina të ishte me barrë, që mua të më hetonin në fshehtësi ca shokë me rëndësi të Partisë, që çdo
polic, fuks, oficer e veteran që shkelte në oborr të vinte posaçërisht për mua,
për të më hulumtuar, ndjekur, përgjuar. Dukej sheshit se shumica mezi e kishin
pritur dashurinë time dhe të Inës, për të pasur një hapësirë ku të zbraznin
mllefet, ndrydhjet, zilitë, hakmarrjet dhe dështimet e tjera, pavarësisht në patën
pasur lidhje me dashurinë, me urrejtjen a, më keq akoma: as me njërën, as me
tjetrën. Të nesërmen mbrëma zhvillohej shfaqja tek Pallati i Kulturës. Isha
betuar të mos bëja si ata dyqind e ca gjëmues, kurse ata ishin betuar të bënin
të gjithë si unë. Fushën e Çifteve e kishin pushtuar gjelat e detit që
majmeshin dhe iu bihej me dorë në pritje të therrjes. Duhej pritur gjatë derisa
të mund të rrija varur në paralele e të përsosja planet e vetëmbrojtjes.
Ndihesha i kërcënuar nga ajo shtëllungë krenarish të plagosura, dëshirash,
ëndrrash e epshesh të parakohëshme që patën shpërthyer nga gjokset e gjëmuesve.
Disa syresh me siguri më rripnin të gjallë në përfytyrim, më kallnin në govata
me shëllirë, më coptonin me jataganë a me bajoneta, ose më bënin shoshë me
belxhikë të fshehur nën hatulla. Më të rrezikshmit, si gjithmonë, ishin ata që
s’i njihja, ata që përvëloheshin për Inën në fshehtësi, në qoshe të pagjetshme
të Tiranës, dhe Tirana kishte më shumë qoshe se metra katror. Më mirë të vdisje
nga dora e tyre, se sa të braktisje Dashurinë.
Para se të fanitesha në sallën e shfaqjeve, hyra
në Bibliotekën Kombëtare, që të mbushesha me aromë librash. E kisha si ajër të dytë, ndonjëherë edhe të parë. Aroma e librave më
dehte me një fuqi që s’e pata hasur ndër njerëz. E thithja pa dallim titujsh,
autorësh e gjuhe. Mezi prisja të thithja ajër librash të ndaluar, ndonëse
thuhej se libra të atillë e helmonin ndërgjegjen gjer edhe po t’u mbaje erë,
ose thjesht t’i shfletoje. Një libër i atillë duhej të bëhej dashuria ime për
Inën. Një roman që ta ndante grurin nga egjra, të dashuruarin nga i
padashuruari, dështakun nga ëndërrimtari i ndershëm, smirëziun nga zemërgjëri,
të vetëvrarin për së gjalli nga fatlumi që paguan gjithçka me heshtje etj. Nuk
di ç’libër m’i mbushi atë mbrëmje mushkëritë, se i ngjita shkallët e mermerta
me një besim në vete dhe me një etje therrorie që mund të trembte edhe flamujt.
(...)
Fragment nga: Ardian-Christian Kyçyku, Ki$land - roman me fëmini, Librarium Haemus, Tiranë-Bukuresht, 2014. Shkruar në janar 1992 dhe riparë në gusht-tetor 2007 në Bukuresht. Ballina: KÜdesign